Articulus 1

Questio. I PRimo ostendo quod motiuum diaboli ad temptandum primos parentes non fuerit inuidia: Aug. super Gen. q. inter principium et medium. non causa superbiendi est inuidia: Sed causa inuidendi est superbia. Cum ergo causa prima plus operetur ad effectum quam secunda. Sicut habetur ex prima propositione de causis. magis debet dici quod diabolus temptauerit primos parentes ex superbia quam ex inuidia.

¶ Item Greg. 5 libro mor. versus finem: super illud Iob. 5. Paruulum occidit inuidia: Sic ait. Paruulus est: qui inuidia occiditur: quia nisi ipse inferior existeret de bono alterius non doleret. Sed diabolus cum sit superbissimus se inferiorem homine non reputabat: ergo nec ipsi inuidebat.

¶ Item inuidia non est nisi respectu boni quod inuidus desiderat: sed diabolus bonum eterne felicitatis: ad quam homo poterat ascenderet non desiderabat: quia in malitiam obstinatus est: ergo similiter nec pro possibilitate ascendendi ad ipsam homini imuidebat.

¶ Item diabolus debet dici temptasse hominem aut a primo motiuo autem a proximo: si a primo debet dici temptatio ex superbia. Si a proximo debet dici temptatio exodio: quia ex superbia et inuidia oritur odium: ergo inconuenienter dicitur: ipsum temptasse primos parentes ex inuidia.

Contra Sapientia Inuidia diaboli mors introiuit in orbem terrarum: hoc est necessitas moriendi in genus humanum. Sed hoc necessitas ex peccato primorum parentum orta est: et illud peccatum ex temptatione diabolica secutum est: ergo videtur quod per inuidiam diabolus primos parentes temptauerit.

¶ Ite Greg. 5 libro motr. versus finem: super illud Iob. 5. Paruulum occidit inuidia: hostis calli dus primo homini inuidendo subrepsit: quia amissa beatitudinem minorem se immortalitate illius agnouit.

Respondeo quod motiuum diaboli ad temptandum primos parentes fuit inuidia. Sicut enim dicit Aug. 14. de ciui. cap. 12. Elationis vitium in dei aduersario: qui est diabolus: maxime dominari sacris litteris edocetur. Sed secundum eundem. xi. super Gen. ad litteram. Ex superbia oritur inuidia: quia vt ibi dicit superbiendo inuidus non inuidendo: quisque superbus est: et parum post in eodem libro loquens de superbia diaboli: dicit quod ex hac cum homini inuidisse ratio manisesta declarat. Fuit ergo diabolus motus ad temptandum primos parentes: et ex superbia vt eos sibi subiiceret: et ex inuidia vt eos a superna felicitate impediret: vnde superbia fuit primum motiuum: et inuidia motiuum proximum. Magis tamen denominatur illa temptatio ab inuidia: quam a superbia: quia effectus magis solet denominari a causa proxima quam a remota. Et ideo magister in littera dicit diabo lum fuisse motum ad temptandum ex inuidia dicens: videns diabolus hominem per obedientie humilitatem posse ascendere: vnde ipse per superbiam corruerat inuidit ei.

Ad primum in oppositum dicendum: quod motiuum diaboli in temptando fuit superbia et inuidia: et si superbia plus ibi fuerit cooperata: tamen magis denominatur temptatio ab inuidia: eo quod suit motiuum magis propinquum vt dictum est.

¶ Ad secundum cum dicitur quod diabolus cum sit superbissimus se inferiorem homine non reputabat etc. Dico quod verum est: quantum ad naturam: reputabat tamen cum superiorem in potentia perueniendi ad habitationem celestem de qua ceciderat.

¶ Uel potest dici quod quamuis non reputaret hominem actu superiorem: reputabat tamen eum posse fieri superiorem: et sicut Augustinus dicit. xi. super Gen. quasi inter principium et medium: superbus vel paribus inuidet: quialei equantur: vel inferioribus ne sibi equentur: vel superioribus quod eis non coequentur: potuit ergo diabolus inuidere homini: quamuis cum actu reputaret inferiorem nesuperior ipso efficeretur.

¶ Ad tertium cum dicitur quod inuidia non est nisi respectu boni: quod inuidus desiderat etc. Potest dici quod falsum est: bene enim est respectu boni non desiderati inquantum apprehenditur: vt diminuens bonum desideratum: diabolus autem singulariter excellere appetit: et ideo si excellentiam ad quam homo poterat peruenire non appetiuisset: tamen pro ea boni inuidisset. Potest tamen dici quod diabolus appetit felicitatem eternam: saltem in generali naturali desiderio: quamuis non desiderio electiuo.

¶ Ad quartum cum dicitur: quod ex superbia et inuidia oritur odium etc. Dicunt quidam quod in appetitu electiuo inuidia rea liter non distinguitur ab odio. Unde Aug. xi. super Gen. quasi inter principium et medium. Inuidia est odium felicita tis aliene: non ergo secundum istos: distinguitur inuidia ab odionisi secundum quod sunt passiones in appetitu sensitiuo.

¶ Aliis videtur dicendum quod realiter distinguuntur. Et quod ex odio oritur inuidia: quia sicut delectatio oritur ex amore. Ita tristitia oritur ex odio. Sed secundum Damas. lib. 2. cap. 13. Inuidia est tristitia in bonis alienis scilicet inquantum apprehenduntur vt proprie excellentie diminutiua. Et ita secundum istos omnem inuidiam opetet precedere aliquod odium: quamuis bene aliquod odium ex aliqua inuidia oriatur. Dicunt ergo quod diabolus inordinate desiderans singularem excellentiam odiuit in primis parentibus aptitudinem ascendendi ad celestem habitationem inquantum eam apprehendebat: vt rei ab ipso amate contrariam: et ex consequenti orta est in eo tristitia: quia illam aptitudinem videbat in adam ex qua tristitia: amplius in odium nature humane immersus est.

Quaesio II Ecundo queritur vtrum predicte tenptationis serpens fuerit conueniens instrumentum. Et videtur quod non. quia quanto temptatio est occultior tanto est grauior: ergo magis fuisset consonum malitie diaboli temptare inuisi biliter: quam per visibile instrumentum.

¶ Item species humana magis fuisset apta ad decipiendum mulierem quam serpentina: ergo videtur quod species humana fuisset magis congruuninstrumentum ad temptandum quam serpentina.

¶ Item quanto res habet aspectum simpliciorem et dulciorem tanto: ceteris paribus facilius acquiescitur eius persuasioni. Sed colunba habet aspectum simpliciorem et dulciorem quam serpens: ergo si diabolus in specie columbe mulierem temptasset: videtur quod mulier sibi facilius consensisset.

Contra congruum est instrumentum representare opus ad quod ordinatur: sed ad hoc ordinabatur illa temptatio vt homo deserendo bonum simpliciter adherendo bono: vt nunc similis efficeretur animali bruto: et vt deinceps malum in eo per sensualitatem serperet ad resurrectione: et vt spiritualiter anima hominis prosterneretur ad terram. Cum ergo serpens sit animal brutum: et serpat et sic ad terram prostratum illius temptationis fuit congruum instrumentum.

Respondeo quod serpens fuit illius temptationis congruum instrumentum per comparationem ad temptantem et ad temptatum: et ad deum permittentem: quia cum serpens sit animal malignum et astutum et venenosum et homini inimicum congruebat. malignitati diabolice et astutie: et sue suggestioni male: que est quoddam venenum spirituale: et inimicitie quam habet ad genus humanum. Fuit etiam congruum per comparationem ad temptatum propterea que in opponendo ad hanc partem dicta sunt: fuit etiam congruum per comparationem ad deum permittentem: non enim fuisset congruum quod deus mulierem a diabolo temptari inuisibiliter permisisset ne sicut dicit Hug. li. id est de sacra. parte. 7. ca. 2. nimis violenta esset fraus eius: si prorsus occultaretur. Nec in specie columbe: quia sicut dicit Hus id est libro de sacra. parte. 7. ca. 2. Dignum non erat vt spiritus malignus illam formam homini odiosam faceret in qua postmodum eidem spiritus sanctus apparere debuisset. Sed congruum fuit permittere: vt in illa forma temptaret: et non in aliam: que sue malitie conueniret. Unde Hug. in cap. predicto: vt aliam formam: nisi talem: que malitie sue conueniret habere non posset: diuina ordinatione dispositum est. Uenit ergo ad hominem in serpente callidus qui fortassis: si permissus fuisset in forma columbe venire maluisset. Ex predictis patet solutio ad primum.

¶ Ad secundum cum dicitur: quod spes humana magis fuisset apta ad decipiendum mulierem quam serpentina etc. Dico quod non fuisset pro illo tempore: quia bene sciebat: quod tunc non nisi duo indiuidua nature humane scilicet ipsa et vir eius: et ideo si diabolus ad eam in humana speciem apparuisset facilius fraudem eius deprehendere mulier potuisset.

¶ Ad tertium patet solutio ex dictis in quaestione.

Quaesio III Tertio queritur vtrum diabolus prius temptauit mulierem quam virum: et videtur quod non: quia qui astutior est facilius potest deprehendere fraudem. Unde Prouer. 27. Astutus videns malum absconditus est. Sed sexus muliebris astutior est sexu virili. Unde secundum quod dicit Auic. libro 8. de animalibus. cap. de industria animalium: mulieres sunt magis fraudolente quam viri: ergo cum diabolus in temptando fugeret deprehendi videtur quod primo temptauerit virum.

¶ Item non erat in muliere maior pronitas ad peccandum quam in viro: nullum ergo fuit motiuum in diabolo: quare prius temptasset mulierem quam virum.

¶ Item gloriosius reputatur a superbo vincere virum quam mulierem. Ergo cum diabolus propter superbiam vehemen ter appetat excellentiam videtur quod primo temptauerit virum quam mulierem.

Contra callidus hostis castrum impugnandum inuadit a debiliori parte: sed diabolus est humane¬ nature callidus hostis: ergoridetur quod a parte minus fortihaoc est a muliere humanum genus: primo inuasit.

¶ Item congruum fuit primam temptationem exemplar esse sequentium Sed secundum Aug. 12. de tri. ca. 12. In nobis sensualitas respositiodet serpenti. Inferior portio rationis mulieri: superior viro: et serpit temptatio a sensualitate per inferiorem portionem rationis ad superiorem: ergo videtur quod prima temptatio diaboli ad virum peruenerit per mulierem.

Respondeo quod sicut testatur sacra scriptura genesem. 3. Diabolus prius temptauit mulierem quam virum: et hoc propter tria. Quorum vnum est: quia sciebat mulierem non esse tante sapientie: nec tante constantie: sicut virum: et ideo facilius eam superare sperabat.

¶ Secundum est quia propter maiorem viri sapientiam et astutiam. Si primo cum fuisset aggressus ab ipso repelli timebat.

¶ Tertium est quia facilius mediante muliere existimabat se posse virum vincere: cum sciret mulierem a viro multum esse dilectam: et probabiliter cogitaret eam post peccatum viro suo: vt ei consentiret fieri fore importunam. Unde Aug. 14. de ci. cap. xi. dicit de diabolo: quod fallaciam sermocinatus est femine apertem scilicet inferioriillius humane copule incipiens: vt gradatim perueniret ad totum: non extimans virum facile credendum: nec errando posse decipi. Sed dum alieno cedit errori. Et Hug. id est li. de sacra. parte. 7. ca. 3. humanam naturam in eam partem vbi debilior videbatur aggressus est: vt si forte illic aliquatenus preualere potuisset postmodum cum maiori fiducia ad alteram quae robustior fuit pulsandam: aut potius subuertendam accederet.

Ad primum in oppositum cum dicitur: quod mulie res sunt magis fraudulente quam viri etc. Hoc intelligendum est: non quia magis sciant fraudare nec fraudem percipere. Sed quia magis student et conantur facere fraudem. In statu tamen innocentie conatus fraudandi nullo modo erat nec in viro nec in muliere.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis non esset in muliere aliqua pronitas ad malum: tamen propter dicta in corpore questionis per fraudolentam temptationem facilius quam vir poterat vinci.

¶ Ad tertium dicendum: quod sicut superbus appetit excellere: ita dico quod refugit deiici: quia propter maiorem sapientiam et constantiam in viro quam in muliere formidabat vinci a viro. Ideo primo mulierem temptauit.