Articulus 1

Questio. I. Rimo ostendo quod non est ordo in charitate respectu diligibilium: quia non est vna ratio credendi omnia credibilia: scilicet prima veritas: ideo non est ordo in fide respectu credibilium: ergo a simili cum vna sit ratio diligendi ex charitate omnia diligibilia scilicet summa bonitas non est ordo in charitate respectu diligibilium.

¶ Item rationis est ordinare non voluntatis: sed charitas non est in ratione sicut in subiecto sed in voluntate: ergo per eam non ordinatur actus suus respectu diligibilium.

¶ Item si ordo est in charitate respectu diligibilium aut ille ordo attenditur quantum ad habitum aut quantum ad actum non quantum ad habitum: quia vnus est habitus respectu omnium diligibilium: nec quantum ad actum quia tunc esset inordinata charitas dormientis: nec haberet dormiens quod charitati debetur quod falsum est.

Contra Canti. 2. Introducit me rex in cellam vinariam: ordinauit in me charitatem.

¶ Item Aug. primo libro de doctrima christiana. c. 7. Inter diligibilia primo ordinat illud quod est supra nos: deinde illud quod nos sumus: tertio illud quod est iuxta nos. quarto illud quod est infra nos: ergo ordo e in charitate respectu diligibilium.

Respondeo quoordo est in charitate respectu diligibilium secundum enim Augu. vnde cimo de ci. c. 27. et. 13. Confes. Non multum longe post principium. Amor est pondus anime: vnde sicut corpora per sua pondera ordinate mouentur ad sua loca: et ordinate in eis quiescunt: sic omnia per charitatiuum amorem mouetur ad diligibilia: ita quod hic ordo est propter ipsam charitatem inclinatiue. Inclinat enim voluntatem ad diligendum diligibilia secundum plus et minus: secundum quod plus et minus habent de bonitate ceteris paribus. Cum enim non sit diligibile nisi bonum secundum quod res plus habet de bonitate plus habet de diligibilitate.

¶ In actibus autem charitatis est ille ordoformaliter. Ipsi enim actus charitatis respectu diligibili um ordinati sunt.

Ad primum in oppositum dicendum: quod quamuis vna sit ratio credendi sicut vna ratio diligendi: non tamen sic vniformiter comparatur prima ratio diligendi ad diligibilia vel vt melius loquar: non sic vniformiter comparantur ad eam: sicut omnia credibilia ad veritatem primam. Unde nec sic potest dici vnum credibile verius alio sicut vnum diligibile melius alio: quia veritas in quadam equalitate consistit a qua cum receditur quantum cumque parum est casus in falsitate quod de veritate complexa est intelligendum.

¶ Ad secundum dicendum: quod quamuis rationis sit ordinare per modum dictantis voluntatis tamen est ordinare per modum volentis seu exequentis dictamen rationis.

¶ Ad tertium dicendum: quod ille ordo attenditur et secundum habitum et secundum actus: alio tamen modo et alio secundum quod dictum est in corpore questionis. vnde in charitate dormientis manet ordoqui competit habitui: quia talis manet per quam voluntas potest ordinate moueri cum est in suo vsu.

Questio. II Ecundo queritur vtrum deus sit propter se: et super omnia diligendus Et videtur quod non: quia illud quod est diligendum propter mercedem non est propter se et super omnia diligendum: quia secundum philosophum primo posteriorum. Illud propter quod amamus aliquid illud magis est amatu: sed deus est diligendus et sibi seruiendum est propter mercedem: vnde dice bat psamum in suam commendationem. Inclinaui cor meum ad faciendas iustificationes tuas propter retributionem: ergo deus non est propter se et super omnia diligendus.

¶ Item facilius est nos diligere proximum quem videmus quam deum quem non videmus: aliter non valeret illud argumentum quod facit Ioan. iniprima cano. sua. cap. x. Qui non diligit fratrem suum quemvidet deum quem non videt quon diligere potest. Sed ad illud quod facilius possumus magis inclinamur: ergo per charitatem magis inclinamur ad dilectionem proximi quam dei quod non esset verum: si deus esset propter se et super omnia disigendus.

¶ Item secundum Diony. x. c. de di. no. Quilibet amor est vis vnitiua: sed nullus potest magis vniri alii quam sibi: ergo deus cum sit alius a nobis non potest super omnia diligi.

Contra Luc. 9. Si quis venit ad me et non odit patrem suum et matrem et vxorem et filios et fratres et sorores: adhuc autem et animam suam: non potest meus esse discipulus: sed omnia que inquantum elongant a deo odienda sunt propter deum: minus diligenda sunt quam deus: ergo deus est plus quam omnia praedicta: et plus quam omnia alia ex consequenti diligendus.

¶ Item Augu. prtmo librode doctrina christiana. c. 9. Deus propter seipsum et amplius omni homine diligendus est. In quo satis datur intelligi quod sit super omnia diligendus.

Respondeo quoddeus propter se et super omnia ex charitate diligendus est. Est enim illud in quo est principaliter illud bonum super cuius communica tione fundatur amicitia charitatis. Fundatur enim super eternam beatitudinem que in deo est per essentiam. In nullo autem alio est nisi per participationem. Quelibet autem amicitia principaliter respicit illud in quo est principaliter illud bonum super cuius communicationem fundatur: eo quod ab ipso principaliter dependet illa communicatio: cum ergo deus sit commune et formale bonum a quo dependet communicatio eterne beatitudinis super quam amicitia fundatur est principaliter ex charitate diligendus: ad quod sequitur quod sit dili¬ gendum propter se et super omnia. Uel potest dici clarius quod quantum res habet de bonitate tantu habet de diligibilitate: sed bonitas dei transcendit bonitatem totius creature. in infinitum: ergo est plus tota creatura diligendus: nec est aliqua bonitas maior eo ad quam sua bonitas possit referri: ergo est propter se diligendus.

Ad primum in oppositum dicendum quod deum diligi propter mercedem tripliciter potest accipi. Uno modo propter mercedem increatam: que est ipsemet: de qua mercede dixit dominus ad habraam Gen. 3. Noli timere habraam ego proptector tuus sum et merces tua magna nimis. Et tales sunt boni mercennarii: de quibus dicitur Luc. 15. Quanti mercennarii in domo patris mei abundant panibus. Ubi dicit glo. Qui future mercedis intuitu digne operari satagunt quotidianis superne gratie reficiuntur alimentis.

¶ Alio modo propter mercedem creatam: que tamen nobilior est quam motus charitatis vie cuiusmodi merces est clara dei visio et perfecta eius fruitio: et sic etiam deus ex charitate potest diligi propter mercedem sicut propter finem non in quo quiescitur: qui proprie finis vltimus est et bonum increatum. Sed qui est ipsa quies que vltimus finis non est quamuis. sit: in siue vltimo.

¶ Alio modo propter mercedem temporalem: et sic deus non est diligendus propter mercedem sicut propter finem: quia omnis res temporalis est minus digna quam charitatis motus: potest tamen diligi propter talem mercedem sicut propter aliquid coadiuuans ad motum dilectionis sicut distributio quotidiana potest esse coadiuuans ad hoc vt canonicus vadat ad ecclesiam: non tamen debet esse ratio principalis. De primo autem retributionis eterne intelligitur auctoritas psalmiste secundum glo.

¶ Ad secundum cum dicitur: quod facilius est diligere proximum etc. potest dici quod naturali dilectione que multum a cognitione sensibili ex citatur facilius est diligere proximum quam habere charitatiuam dilectionem ad deum. Ex charitate autem facilius est diligere deum quam proximum: quia magis inclinatur voluntas per eam ad diligendum deum quam proximum

¶ Ad tertium cum dicitur: quod nullus potest magis alii vniri quam sibi etc. Dico quod hoc verum est de vnione quantum ad naturalem conuenientiam non quantum ad amoris inherentiam: seu conatum: hac enim vnione anima per charitatem magis vnitur deo quam sibi: quia est commune bonum a quo dependet proprium bonum et cuiuscumque alterius rei: vnde sicut in corpore naturali per quandam similitudinem videmus partem magis naturaliter diligere bonum totius quam proprium: quod patet in hoc quod se exponit pro salute totius: sic in corpore mystico ipsius dei quelibet pars per charitatem magis diligit bonum diuinum a quo dependet commune bonum totius quam bonum proprium.

Questio. III. TErtio queritur. Utrum homo plus debeat diligere seipsum quam proximum Et videtur quod non prima Cor. 13. Dicitur quod charitas non queritque sua sunt: ergo homo per charitatem non magis querit bonum suiipsius quam alteri us.

¶ Item secundum Augu. octauo de trinitate. capitulo octauo. Tantum charitatis debemus fratri impendere quantum nobis ipsis: ergo non plus debemus diligere nosmetipsos quam proximos.

¶ Item Ber. in lib. de diligendo deo capitulo. 31. Illa vera et syncera est charitas qua proximibonum eque: vt nostrum diligimus: naturam qui magis aut solum diligit suum conuincitur non caste diligere bonum: sed quilibet debet caste diligere bonum: ergo nullus debet magis diligere bonum suum quam proximi.

Contra philosophus nono ethicorum capitulo 4. dicit quod studiosus condolet et condelectatur maxime sibi ipsi. Sed illud cui maxime condolemus in malis et condelectamur in bonis maxime diligimus: ergo bonus homo maxime diligit seipsum quod non esset verum si talis delectatio non esset secundum ordinem charitatis.

¶ Item Aug. in enchi. 42. c. Tractans illud verbum. Date elimosynam et ecce omnia munda sunt vobis. Dicit quod qui vult ordinate elemosynam dare a seipso debet incipere et eam sibi primum dare: sed illum cui plus debemus subuenire plus debemus diligere ergo plus debet quilibet diligere seipsum quam proximum.

Respondeo quod homo magis debet diligere seipsum quam proximum: quod sic aliqui declarant: quia deus diligitur vt beatitudinis principium super quam fundatur amicitia charitatis. Homo autem ex charitate se disigit inquantum est vel esse potest particeps illi us boni. proximum autem inquantum est vel esse potest socius perticipationis istius boni. Fortior autem ratio diligendi est istius boni participatio. quam associatio alterius in ista participatione: et ideo secundum rectum iudicium rationis. Quilibet homomagis debet seipsum diligere quam proximum.

¶ Uel potest dici secundum alios quod magnitudo actus diligendi ex charitate non tantum pensatur secundum magnitudinem boni diligibilis: sed cum hoc estiam secundum proximitatem diligibilis ad diligentem: quia actus charitatis non tantum est ab habitu charitatis: sed etiam a virtute diligentis que est voluntatis. Illle enim actus elicitur a voluntate per charitatem: sicut autem virtus naturalis vt pote virt ignis fortius agit: ceteris paribus: respectu obiecti proximi quam remoti: Sic voluntas fortius: mouet se ad diligedum ceteris paribus remdiligenti proximiorem. Facienda ergo est comparatio bonitatis diligibilis approximationi ad diligentem et si bonitas vnius diligibilis plus excedit bonitatem alterius diligibilis quam approximatio diligibilis vnius boni ad diligentem excedat approximationem diligibilis magis boni ad eundem diligentem: tuc ille diligens magis debet diligere magis bonum. Si autem est econtrario magis debet diligere minus bonum: et quia melius proximi bonitas tantum excedit bonitatem diligentis ex charitate quam proximitas diligentis ad seipsum excedit approximationem sui proximi ad deum: quia improportionaliter excedit. Ideo qualibet homo ex charitate magis debet diligere seipsum quam proximum magis bonum: et multo fortius quam quantuncumque aliu proximum. Sed quia diuina boni tas propter sui infinitatem plus excedit bonitatem hominis diligentis ex charitate quam approximatio hominis ad seipsum approximationem dei ad eum ideo magis debet homo diligere deum quam seipsum.

Ad primum in oppositum dicendum: quod po tanto di citur charitas non querere que sua sunt: quia bonum commune quod deus est praeponit proprio bono: non quin magis diligat illud bonum sibi quam proximo.

¶ Ad secundum dicendum: quod ibi ly tantum debet accipi pro nota similitudinis non equalitatis.

¶ Ad tertium dicendum: quod pro tanto dicit Ber. quod eque per charitatem diligemus bonum proximi vt nostrum: quia equale bonum hoc est summum bonum proximo debe mus velle: vt nobis quamuis non ex pari affectu. Et cum dicit illum non caste diligere bonum qui plus diligit bonum suum quam proximi: intelligendum est de illo qui plus diligit suum bonum temporale quam proximi bonum spirituale.

Quaestio IIII. QUarto queritur. Utrum homo plus debeat diligere proximum quam corpus proprium. Et videtur quod non: quia magis debet homo dilige re illud sine quo non potest esse perfecte beatus quam illud sine quo potest esse: sed anima non potest esse perfecte beata etiam beatitudine essentiali sine proprio corpore: quia sicut dicit Aug. 12. super Gen. versus finem. Inest anime naturalis appetitus corpus administrandi: quo appetitu retardatur quodammodo ne tota intentione pargat in illud summum celum quamdiu non subest corpus cuius administratione appetitus ille quiescat: ergo cum possit esse perfecte beata sine proximo magis debet diligere corpus proprium quam proximum.

¶ Item quanto diligibilius est propinquius rei magis dilecte tanto magis est diligendum. Sed corpus proprium propinquius est anime nostre quam proximi: ergo cum magis animam nostram debemus diligere quam proximum magis debemus dili¬ gere corpus nosteum quam proximum.

¶ Item illud sine quo non potest haberi res magis diligibilis: magis est diligendum: quam illud sine quo haberi potest: sed non magis debet deligere essentiam propriam quam essentiam proximi cum ergo homo non possit habere essentiam propriam sine corpore proprio: quia est ex anima et corpore constituta: et eam potest habere sine proximo: magis debet diligere corpus proprium quam proximum.

Contra Aug. libro 1 de doctrina critiana. c. 7. Inter diligibilia ex charitate: praeponit nrm proximum corpori nostro.

¶ Item magis est diligibile ex charitate quod directe potest participare beatitudinem: per cognitionem et amorem: quam illud quod participare non potest: nisi per redundantiam: quia prima participatio nobilior est quam secunda: sedproximus potest eam participare primo modo: corpus nostrum non: nisi modo secundo: ergo plus debet homo diligere proximum quam corpus suum.

Respondeo quod homo plus debet diligere proximum: quam corpus proprium: quia boitas proximi plus excedit bonitatem corporis nostri 2ropter hoc: quod directe est capax dei per cognitionem et amorem: quod corpori nostro non conuenit: quam proximitas corporis nostri ad animam nostram excedat approximationem proximi ad eam: maxime cum proximus noster sit conformis anime nostre in ratione et voluntate que conformitas corpori respectu anime non conuenit ex quo patet secundum dicta in quae stione praecedenti quod proximus plus debet diligi.

Ad primum in oppositum dicunt aliqui quod quamuis denat homo diligere proximum magis: quam corpus proprium: pro isto statu corruptibili: quo animam: aggrauat secundum quod habetur Sapientia 9 non tamen pro statu incorruptibili quo erit necessarium anime ad complementum sue beatitudinis. Unde et si ex charitate debeat homo magis perdere velle proprium corpus vsque ad iudicium: quam anima proximi patiatur salutis detrimentum: plus tamen deberet velle peraedictum proximi incommodum: quam carere corpore proprio in perpetuum propter rationem in argumento dictam.

¶ Aliter tantum videtur dicendum: quod magis debet homo ex charitate velle proximo suam beatitudinem: quam anime sue illud beatitudinis: quod sibi accresceret in corporis resumptione: quia aut nihil sibi accrescet de betitudine essentiali: aut ita parum: et tali modo quod plene beatitudini proximi non debeat aneponi.

¶ Ad secundum dicendum: quod quamuis corpus nostrum propinqus sit anime nostre: quam proximus quantum ad constitu tionem proprie nature: non tamen quantum ad modum participationis glorie quam nos et proximi nostri participamus directe: corpora autem nostra per redundantiam tantum. Et preterea ex alia parte plus ponderat bonitas proximi quam propinquitas nostri corporis ad animam: vt in corpore questionis dictum est.

¶ Ad tertium dicendum: quod quamuis esse hominis non possit esse sine corpore: tamen corpus est infima pars essentie nostre quod magis debet homo velle salutem proximi sui: quam salutem corporis proprii. Unde cum dicitur in maiori quod illud magis debet diligi: sine quo non potest haberi res magis diligibilis quam illud sine quo potest: verum est si sine illo haberi non possit secundum se totum: nec secundum principaliorem partensui. Quod aliqui tamen nolunt concedere: nisi de corpore nostrostatu corporali tantum.

Questio. V QUinto queritur vtrum homo plus debeat diligere vnum proximum quam alium. Et videtur quod non: quia Augu. I libo de doctrina christiana post medium: et recitat magister in littera: omnes homines eque diligendi sunt.

¶ Item amare est vel le bonum: sed omnibus proximis nostris debemus velle idem bonum scilicet deum: ergo debemus omnes equaliter diligere.

¶ Item iustitia habita non tantum est ratio diligibilitatis: sed est possibilis haberi. Unde Aug. 8. libro de tri. c. 6. Qui amat homines aut quia iusti sunt: aut iusti sint amare debet. Sed quamuis omnes homines non sint eque iusti: tamen equaliter sunt capaces impius iustitie: si deus infundere vellet: ergo ratione istius iustitie pos¬ sibilis haberi debent equaliter diligi.

Contrarium tenet magister in littera.

¶ Item specialius praecipit deus diligi aliquos quam alios. Communi enim precepto praecipit omnes diligi speciali precepto patrem et matrem in hoc quod eos specialiter praecipit honorari: ergo non omnes homines equaliter sunt diligendi.

Ad istam questionem dicunt quidam: quod homo non plus debet diligere vnum proximum quam alium: quantum ad affectum: sed quantum ad effectum: quod superficialiter videtur sonare littera Augu. 1. lio de doctrina christiana vltra medium quam magister recitat in littera pro opinione predicta.

¶ Sed hec opinioc est irrationabilis non enim minus proportionatur affectus charitatis interior: qui quidem est quedam inclinatio gratie suo actur exteriori quam naturalis appetitus: qui est inclinatio nae motui exteriori ex illo naturali appetitu procedenti. Utraque enim ordinatioa diuina sapientia procedit: sed in naturalibus ita est: quod naturalis appetitus proportionatur motui exteriori. Unde quia terra maiorem inclinationem habet ad inferius: quam aqua: ideo fortidescendit: et est aqua inferior: ergo similiter oportet quod interior motus charitatis: ita proportionetur actui exteriori: quod illis quibus debemus maiorem effectum ceteris paribus de beamus et maiorem affectum. Dicendum ergo ad quaestionem: quod homo magis debet diligere vnum proximum quam alium: non tantum secundum effectum: sed est secundum affectum: cuius ratio est: quia cum deus sicut formale obiectum charitati ue dilectionis: et ipse diligens sicut efficiens per ipsam charitatem: sint principium charitatiue dilectionis: oportet quod secundum maiorem approximationem rei dilecte ad alterum maior sit dilectionis affectus: vnde quia quanto disigibile est melius tanto magis ceteris paribus est diligendum. Sequitur quam to disigibile est melius: tanto magis ceteris paribus est diligendum: et deus ceteris paribus: quia duorum eligibilium vnum posset ita parum excedere aliud in propinquitate ad deum: et ita excessiue excedi ab alio in propinquitate ad diligentem: quod diligens magis deberet diligere minus bonum: quamuis minor excessus in bonitate plus reddat rem diligibilem quam aliquando maior excessus in propinquitate ad diligentem.

Ad primum in oppositum dicendum: quod Aug. dicit: omnes homines eque diligendos ad excludendum inequalitatem dilectionis: non qua aliqui magis diliguntur: quam alii. Sed qua aliqui diliguntur et non alii: quia omnes diligendi sunt: quod obseruare possumus in affectu non in effectu. Non enim omnibus possumus impendere dilectionis effectum. Uel forte intelligit omnes homines eque diligendos: quia omnibus optandum est eque bonum idem genere scilicet betitudo eterna: non tamen ex eque in tenso affectu.

¶ Uel potest dici quod ibi loqutur de equalitate proportonis.

¶ Ad secundum dicendum: quod non plus concludit: nisi quod omnibus proximis debemus velle participationem eiusdem boni Sed ex hoc non sequitur: quod illam participationem debeamus eis velle impari gradu et pari affectu.

¶ Ad tertium dicendum: qui homo ratione iustitie iam habite magis est diligibilis: quam rone capacitatis iustitie possibilis haberi. Plus enim mouet res: dum est actu quam dum est potentia.

¶ Potest est dici: quod non omnes homines sunt equaliter capaces iustitie: cum non omnes anime sint in natura libus equales.

Questio. VI. SExto quaeritur vtrum homo debeat plus idiligere extraneum meliorem: quam sibi magis e coniunctum minus bonum. Et videtur quod sic. Magis debet homo diligere illum: qui secundum perfectam iustitiam magis est diligendus: sed secundum perfectam iustitiam melior semper est magis diligendus. Unde Augu. de vera religione longe ante finem: hec est perfecta iustitia: qua potius potiora: et minus minora diligimus: ergo homo debet magis diligere extraneum meliore: quam sibi coniuctu magis minus bonum.

¶ Item secundum Ansel. 2 libro cur deus homo. c. 14. Res tantum est amabilis quantum est bona: ergo si extraneus est melior quam magis coniunctus: magis est diligendus.

¶ Item homo in diligendo debet se magis conformare voluntati diuine. Sed deus semper magis diligit meliorem: ergo per charitatem debet homo magis diligere meliorem quam sibi coniunctiorem.

Contra Augu. I. lio de doctrina christiana vltra medium cum omnibus prodesse non possis his potissimum consulendum est: qui pro locorum et temporum vel quarumlibet rerum opportunitatibus constrictius tibi: quasi quadam sorte iunguntur: sed vt in praecedenti quaestione habitum est effectus exterior charitatis proportionari debet affectui interiori: ergo semper proximimagis sunt quam extranei ex charitate diligendi.

¶ Item Apostolus I Thimo. 5. Siquis suorum maxime domesticorum cura non habet: fidem negauit et est infideli deterior: ex hac auctori tate potes arguere vt prius.

¶ Item amicitia naturaliter rectamagis diligimus eos: qui sunt nobis magis coniuncti secundum naturam: vt filios magis quam fratres et consanguineos magis quam extra neos. Sed charitas ordinem nature recte non destruit: sed perficit: ergo per charitatem magis debemus diligere nobis magis coniunctiores quam extraneos meliores.

Respondeo quod nos aliquem diligere magis quam alium dupliciter potest intelligi: aut sibi optando maius bonum: autem ex affectu maiori.

¶ Primo modo debet homo magis diligere extraneum meliorem: quam sibi magis coniunctum minus bonum pro statu illo: pro quo sunt in tali gradu bonitatis: quia hoc requirit iustitia dei: vt maiori merito respondeat maius praemiu quamdiu tamen sumus in statu vie in quo potest esse perfectus in merito debet homo vel le: quod magis sibi coniunctus perueniat ad maius meritum quam extraneus: et ex consequenti ad maius praemium.

¶ Loquendo autem de magis diligendo.

¶ Secundo modo dico quod cum in ordine diligendi ex charitate debeat haberi aspectus ad propinquitatem diligibilium ad deum: et ad diligentem. Ita tamen quod multo magis ponderet homo excessum in vno gradum propinque tatis ad deum quam excessum in vno gradu propinquitatis ad diligentem: tanta potest esse bonitas extranei: et tam parua bonitas et propinquitas mihi magis coniuncti: vt pote quia non attinet mihi: nisi in tertio gradum: vel id est 4u quod ex maioriaffectu de beo diligere extraneum magis bonum: quam mihi magis coniunctum minus bonum.

¶ Potest est esse: quod ille qui mihi coniunctus est: ita de propinquo mihi est coniunctus: et excessus bonitatis extranei vltra bonitatem istius ita paruus quod plus debeo diligere istum minus bonum magis mihi coniunctum: quam illum extraneum magis bonum: quia tamen habeo a parentibus meis esse meum: credo quod sicut non debeo aliquem proximum ex maiori affectu diligere: quam me ipsum: quantuncunque excedat me in bonitate: sic non debeo aliquem proximum ex maiori affectu diligere: quam patrem meum: quantucumque excedat patrem meum in bonitate: non praiuilegiata: quod dico propter bonitatem humane nature christi: et btem virginis: quos ex maiori affectu diligere debeo: quam patrem vel matrem: quia per eorum bonitatem nobis prouenit magis bonum: quam per parentes. Ad duo prima dicendum: quod ille auctoritates intelligede sunt ceteris paribus.

¶ Ad tertium cumdicitur: quod homo in diligendo: debet se conformare diuine volunta ti: dico quod verum est: non semper volendo quod ipse vult: sed quod ille vult hominem velle: et ideo quanuis deus magis diligat magis bonum: quia nulla est propinquitas ad deum: nisi per bonitatem non tamen vult me ex maiori affectu diligere extraneum meliorem quam meum patrem: quia vult quod in diligendo ego seruem rectaminclinationem nature: quamuis non vult quod seruem inclinationem corrupotesta.

¶ Ex dictis in corpore quaestionis satis patet: quid dicendum sit ad argumenta ad aliam partem. Pocedunt enim de extraneo non habente tantum excessum in communitate: quod plus ponderet in mouendo affectum quam coniunctio cum diligente.

Questio. VII. Eptimo queritur vtrum homo debeat magis diligere patrem quam filium. Et videtur quod non: quia homo ceteris paribus: magis debet diligere illum: qui est proximior sibi. Sed secundum philosophum. 8. ethi. c. 17. Filius est proximior patri: quam pater filio: ergo magis debet diligere suum filium quam suum patrem.

¶ Item tanto homo: ceteris paribus: magis debet diligere sibi coniunctum: quanto certius cognoscit illam coniunctionem. Sed patres magis cognoscunt suos filios esse suos: quam filii parentes secundum philosophum eodem li. et eodem. c. ergo magis debet diligere suum filium quam suum patrem.

¶ Item magis debet homo diligere ceteris paribus illud quod est aliquid sui: quam illud quod non. Sed secundum philosophum eodem libro et eodem. c. filius est aliquid patris non ecomuerso: ergo magis debet homo diligere silium quam patrem.

¶ Item quanto homo dilexerit aliquem longiori tempore: tanto ceteris paribus magis debet illum diligere: quia diuturnitas diligendi firmat et fortificat dilectionem: sed pater longio ri tempore amauit filium: quam econuerso: secundum philosophum eodem libro et eodem c. ergo homo: ceteris paribus: magis debet diligere filium quam patrem.

Contra Ambro. in glo. super illud Canti. Ordinauit in me charitatem: et recitat magister in littera. Primo deus diligendus est. Secundo parentes: ide filii.

¶ Item magis filius a patre dependet: quam econuerso: sed maior est inclinatio rei ad illud a quo dependet: quam ad illud a quo non dependet: ergo maior est inclinatio filii ad patrem: quam econuerso. Sed illud ad quod est maior inclinatio fortius est diligendum: ergo fortius debet homo diligere proximum quam econuerso.

Ad istam questionem dicunt aliqui quod computando gradus dilectionis secundum rationem eminentioris boni: et deo similioris magis debet homo diligere patrem quam filium: quia diligitur pater sub ratione principis: computado autem gradus dilectionis ex parte ipsius diligentis: sic homo debet magis diligere filium quam patrem secundum quod dicit philosophus. 8. ethi. c. 12. et hoc propter rationes in arguendo adductas ad illam partem. Sed hec solutio non satisfacit quaestioni: quia per hoc non clare ostenditur quem homo magis debeat diligere omnibus computatis. Uidetur ergo sic mihi dicendum: quod ad videndum quem duorum hominum homomagis debeat diligere. Respicere debemus non tantum eorum bonitatem: et eorum ad diligentem propinquitatem: sed est eorum ad diligentem dilectionem: et ad beneficia quie recepit dilit gens: per eorum procreationem seu operationem. Cum ergo filius plura beneficia receperit a patre quam a filio: vt prius dilectus sit a suo patre: quam dilectus sit a suo filio: magis debet: cete ris paribus: diligere suum patrem quam suum filium. Plus enim possunt ista duo secundum rectum iudicium rationis ad augendum in diligente dilectionem: quam propinquitas que maior est filii ad patrem quam econuerso: et quam omnia illa quae adducta fuerunt in opponendo pro parte alia. Sicut enim dicit Augu. in li. de catheti zandis rudibus non multum longe post principium. Nulla est maior ad amorem inuitatio: quam praeuenire amando: et nimis durus est animus qui dilectionem: si nolebat impendere nolit rependere. Unde non oportet ad illa ponere aliam solutionem.

Questio. VIII Etauo quaeritur vtrum nemo plus debeat adiligere patrem quam matrem. Et videtur quod non: quia plus debet diligere personam aqua habet corpus: quam illam a qua non habet: neque corpus: neque animam: sed filius a matre habet corpus. dicit enim philosophus. 15 de animalibus quod semina dat corpus: a patre autem non habet animam: sed a deo immediate tantum: ergo plus debet diligere matrem quam patrem.

¶ Item homo plus debet diligere magis diligentem se: sed secundum philosophum. 9. ethico. capitulo. 8. Matres sunt magis amatrices: quam patres: ergo magis deber filius diligere matrem quam patrem.

¶ Item secundum philosophum vbi prius mater magis laborat in generatione filii quam pater. Sed qui plus laborat ad bonum hominis magis debet ab eo diligi: ergo multo magis debet a filio diligi mater quam pater.

Contra Exo. 2o. Ubi datur preceptum de honoratione patris et matris: prius nominatur pater quam mater: quod non esset verum: nisi plus esset honorandus: et ex consequenti diligendus.

¶ Item Hieronymus in glo. super illud Eechielis 44. Ne polsuatur vir super patrem et matrem: et recitat magister in littera. Post omnium patrem de um carnis quoque pater diligatur: et postea addit de matre.

Respondeo quod ceteris paribus filius debet magis diligere patrem quam matrem. pater enim et mater debent diligi: vt quedam principia nostre natura lis originis respectu cuius excellentiorem rationem principii habet pater quam mater. Sicut enim dicit philosophus. 15 de animalibus In generatione vir est sicut mouens et comparans: et femna sicut patiens. excellentior autem ratio est ratio principii actiui quam passiui.

Ad primum in oppositum dicendum: quod virtus formatiua corporis est in semine patris: per quam corpus format et disponit ad susceptionem anime rationalis: quod principalius est in generatione nostra: quam informem materiam ministrare.

¶ Preterea secundum Auicen. libro 9 de animalibus c I. spiritus in nobis radicales sunt de semine patris. dicit enim sic. Putant enim homines quod Aristo. putauerit quod semen viri non esset pars pueri: neque immixtum cum materiam pueri: sed hoc non fuit eius consilium: sed eius consilium fuit quod inuoluatur cum matriceet profundatur in materia: vt sit operator membrorum et ducat ido neam materiam ad membra: et erit illud sperma materia spiritus in creatura: quia efficitur multum subtile et habile vt transeat in spiritum.

¶ Ad secundum dicendum: quod filius ita parum posset diligi a patre: et intantum posset diligia matre: et mater tantum excelle re patrem in bonitate quod filius magis deberet diligere matrem quam patrem. Sed illa communis dilectio qua matres teneriamant filios quam patres: quia magis laborauerunt in eorum genera tione: et certius sciunt eos esse filios suos non tantum ponderat ad ita intendendum motum charitatiue dilectionis respectu matris: quantum excellentior ratio principiandi nos: que patriconuenit ponderat ad intendendu motum dilectionis charitatiue respectu patris.

¶ Ad tertium dicendum quod minor non est vera: nisi intelligatur ceteris paribus et de labore voluntario. maximus autem labor quem mater substinet in pariendo filium: sibi in voluntarius est: nec est sunt cetera paria: vt ex praedictis satis patet.

Questio. IX. NOno queritur vtrum homo magis debeat diligere patrem spiritualem quam carnalem. Et videtur quod sic. Beda in glo. super illud Luca. 8 mater mea et frs mei hii sunt. et recitat magister in littera. Religiosiores monstrantur copule mentium quam corporum: et corporali necessitudini praescriptorum celestium forma praefertur: ergo magis sunt diligende copule mentium: quod includit magis esse diligendum patrem spiritualem quam carnalem.

¶ Item magis est ille diligendus ceteris paribus a quo maiora beneficia recipimus: sed maiora beneficia recipimus a patre spirituali quam carnali: quia maius est nostrum esse gratiae: cuius principium est noster pater spiritualis: quam nosterum esse nature: cuius principium est pater noster carnalis: ergo magis de bemus diligere patrem spiritualem quam carnalem.

¶ Item quod est similius meliori: magis est diligendum: sicut quod est similius meliori secundum philosophum. 3. topi. magis est eligendum: sed pater spiritualis inquantum talis similior est summo spiritui: qui est optimus quam pater carnalis inquantum talis: ergo magis est diligendus pater spiritualis quam carnalis.

Contra Quem plus debeo honorare plus debeo diligere: quia sicut dicit philosophus. 3. ethi. c. 8. Amariprope esse videtur ei quod est honorari. Sed magis debeo honorare patrem carnalem quam spiritualem: quia. sicut dicit philosophus. 9. ethi. c. 2. Filii debent parentibus honorem quemadmodum deo: et constat quod tantam non debent patri spirituali quantam deo: ergo magis debent filii diligere patrem spiritualem quam carnalem.

¶ Item illum cui magis teneor subuentre magis de beo diligere: sed magis debeo subuenire patri carnali quam spirituali: quia secundum philosophum vbi prius: filii debent parentibus sufficere nutrimento melius quam sibi ipsis: et constat quod non tenentur patri spirituali quantum sibi ipsis: ergo magis debent diligere patrem carnalem quam spiritualem.

Respondeo quod omnibus pensatis homo magis debet diligere patrem carnalem quam spiritualem: et sibi optando maius bonum ex maiori affectu. quamuis enim maius beneficium receperit filius a patre spirituali quam carnali: tamen pater spiritualis non est ita vere causa beneficii quod impendit filio: sicut pater carnalis beneficii quod impendit cum pater spiritualis non dederit filio: nisi ministerialiter: pater autem carnalis filio dederit esse nature: sicut efficiens causa: vnde ratio cause in patre carnali plus excedit rationem cause in patre spirituali: quam beneficium collatum a patre carnali: quod secundum philosophum. 8. ethi. c. I1i. est esse nutrimentum et disciplina.

¶ Uel potest dici secundum alios quod cum a patre carnali filius habeat corpus et dispositionem ad anime intellectiue susceptionem: qui non infunditur: nisi praesupposita praedicta dispositione: et essentia hominis omnibus pensatis sit nobilior quam gratia cum gratia sit accidens: maius est omnibus pensatis beneficium: quod recipit filius a patre carnali quam illud quod recipit a patre spirituali. In actu tamen exteriori debet filius aliquam reuerentiam patri spirituali: quam non debet patri carnali: quia sicut dicit philosophus. 9. ethi. c. 2. Non eadem omnibus redde: neque patri omnia.

Ad primum in oppositum dicendum: quod copule mentium pro tanto sanctiores dicuntur quam corporum: quia amores quibus amantur homines propter bonitatem eorum sanctiores sunt quam illi quibus amantur propter carnalem propinquitatem tantum. Filius autem ex charitate non diligit pastrem carnalem propter carnis propinquitatem tantum: nec tantum ad bonum carnis: sed propter magna beneficia quae ab eo recipit perique obligatus est ad eum diligendum magis quam alium: non tantum ad bonum carnalem: sed est ad bonum souale.

¶ Ad secundum solutum est ex dictis in corpore quaestionis: cui etiam solutioni potest superaddi: quod pater spiritualis non ita est necessarius filio ad hoc vt habeat esse gratie: sicut pater carnalis ad hoc: vt habeat esse nature: quia si non possit pater spiritualis haberi dat deus homini esse gratiae propter bonum motum liberi arbitrii. Sed si non habeatur pater carnalis: non dat deus homini esse nature quamuis dare posset si vellet: sicut et dedit parentibus primis et humane nature christi esse essentie.

¶ Ad tertium dicendum: quod quamuis pater spiritualis sit deo simili or quam pater carnalis ratione beneficii: quod impendunt econtrario tamen est ratione modi impendendi: quia deus causa est efficiens beneficii quod impendit: et pater carnalis est causa efficiens esse nature filii. Pater autem spiritualis non confert gratiam filio nisi ministerialiter tantum.

¶ Argumenta ad partem aliam quamuis ratione principalis conclusionis possint concedi processus tamen non multum valet specialiter argumenti primi. Plane est enim quod non debet filius tantum honorem patri carnali quantum deo. Unde illud verbum philosophi est hyperbolice dicntum: et scias quod in detestatione sue hereticeopinionis de pluralitate et ordine deorum: vbi dicit diis: ego dico deo.

Questio I DEcimo queritur vtrum homo magis de beat vxorem diligere quam patrem vel matrem. Et videtur quod sic. Illud propter quod aliud est relinquendum quod sibi adhereat magis est diligendum: sed vt dicitur Gen. 2. Propter mulierem relinquet homo patrem et matrem et adherebit vxori sue: ergo plus debet vxorem diligere quam patrem aut matrem.

¶ Item secundum philosophum. 9. ethicorum. c. 8. bene factores magis amant beneficiatos quam illos a quib as sunt beneficiati: sed filius beneficiatus est a patre et matre: bene faciat autem vxorem quam regit et cui prouidet et solacium societatis confert: ergo plus debet diligere vxorem: quam patrem vel matrem.

¶ Item quauto fortior est coniunctio inter aliquos tanto est ibi maior ratio dilectionis: sed fortior est coniunctio inter virum et vxorem quam inter ipsum et patrem vel ma¬ trem: quia prima fundatur supra vinculum legis diuine: secunda super vinculum actionis nature: fortior autem est deus quam natura: ergo maior est ratio dilectionis viri ad vxorem quam ad patrem vel matrem.

Contra Apostolus ad ephe. 5 viri debent diligere vxores suas vt corporasua: sed minus debent diligere corpora sua: quam patrem et matrem: ergo minus debent diligere vxores suas: quam patrem et matrem.

¶ Item vir magis debet illum diligere a quo disigitur stabilius et amore minus reflexo et magis propter se: sed iste conditiones magis sunt in dilectione matris ad filium quam vxoris ad virum: quod patet: quia vt in pluribus facilius soluitur amicitia vxoris ad virum quam matris ad filium. vxores est raro animat nisi vt readamentur secundum autem philosophum. 8. ethicorum. c. 8. matres gaudent in amare: redamari autem non quaerunt. Si vtraque non contingant: vxores est vt in pluribus non forti amore diliguimaritos nisi propter vtile vel delectabile: matres autem fortiter diligunt et si nihil eis debeant prodesse: ergo plus debet homodiligere matrem quam vxorem.

Ad istam questionem dicunt aliqui quod secundum rationem boni quod est obiectum dilectionis: magis sunt diligendi parentes quam vxor: quia diliguntur sub ratione principii: secundum autem rationem coniunctionis magis diligenda est vxor: quia coniungitur viro: vt vna caro

¶ Sed hec raesponsio non satisfacit quaestioni: quia per hoc non patet ad quam istarum duarum dilectionum magis inclinat charitas: nec cui magis deberet homo subuenire in casu extremenecessitatis: si vtriusque non posset: nec cuius salutem debet desiderare ex maiori affectu. Uidetur ergo mihi dicendum: quod omnibus pensatis ex maiori affectu debet vir diligere patrem vel matrem: quam vxorem et ratione fortioris coniunctionis et maioris boni a disigente recepti. Fortior enim est comiunctio fundata super propinquissimum nature gradum qualis est viriad patrem et matrem: quam fundata super mutuum consensum per verba vel signa expressum: qualis est inter virum et vxorem. Esse autem nutriri et disciplinari: qui recepit filius a parentibus maius bonum sunt: quam carnale remedium contra estum concupiscentie et solacium societatis: et adiutorium ad procreationem prolis: quie vir recipit ab vxore. Ad hoc est valet ratio secundo adducta in opponendo pro ista parte.

Ad primum in oppositum dicendum: quod illa adhe sio non est intelligenda de adhesione que est per amorem: sed de illa quae est per cohabitationem: et illa dere lictio intelligenda est de derelictione opposita huic adhesio ni.

¶ Ad secundum dicendum: quod philosophus non dixit quod magis debeant amare: sed quod magis videntur amare: quia vt in pluribus homines in amando sequuntur inclinationem sensualitatis quie propter incorruptio nem magis inclinat ad beneficatum: quam ad illum qui beneficiauit.

¶ Uel potest dici quod magis debent diligere beneficiatos per accidens: quia magis est diligendum bene agere quam bene pati. In bene enim agere magis manifestantur hominis esse et viuere: et magis relucet in eum suum esse morale: et magis est est de ratione amicitie: quae secundum philosophum. 8. ethi. c. 8. Magis videtur esse in amare quam in amari. Magis est est laboriosum bene agere quam bene pati: et secundum quod dicit philosophus. 9. ethi. c. 8. Que laboriose fiunt omnes magis disigunt. Per se tamen homo magis debet disigere bene factorem: quia benefactor inquantum befactor importat rationem maioris boni quam beneficiatus inquantum beneficiatus: et ideo quamuis beneficiatus sit magis benefactori coniunctus quam econuerso: quia in beneficiato est effectus benefactoris: tamen illa maior coniunctio non tantum debet inclinare voluntatem diligentis quantum maior boni tas quaie est in benefactore: et nisi altero praedictorum duorum modorum intelligatur verbum philosophi: non video quomodo hebeat veritate.

¶ Potest est aliter dici ad argumentum quod beneficia quae vir impendit mulie ri non sunt equalia his quie a parentibus recepit. Uerbum autem philosophi intelligendum est ceteris paribus.

¶ Ad tertium dicendum quod illud argumentum bene procederet: si lex nature non ita bene esset a deo sicut lex diuina: sed hoc est falsum. Lex enim nature in mente nostra est quaedam impressio legis eterne: cuius determi¬ natio et explanatio facta est per diuinam reuelationem dicitur lex diuina.

¶ Primum argumentum ad partem aliam sic debet intelligi: quod vir debet diligere vxorem: quia vnum corpus legale fuit ordinatum ad procreationem prolis.