Articulus 1

¶ QuestioI PRimo osendendo quod omnis actus exterior bona intem tione factus sit meritorius. Matth. 7. non potest arbor bona fructus malos facere. Sed secundum glosam super illud verbum ibidem: omnis arbor etc. Uoluntas vniuscuiusque est arbor bona: vel mala: ergo ex bomna voluntate: sit bonus actus. Sed intentio est velle: ergo omne opsmus bonum est quod sit bona intemtione.

¶ Item bonitas est in actum exteriori ex bonitate actus inte rioris. Sed actus interior bonus est ex intentione boni finis: ergo actus exterior bonous est si ex bona intentione sit.

¶ Item potentior est bona intentio quam mala. Sed quicumque actus exterior si mala intentione fiat malus est: ergo quicumque actus exterior si bosna intentione siat bonus est.

Contra philosophus. 2 ethi. ca. 6 dicit quod quaedam confestim nominata ordinata sunt cum malitia puta gaudium de malo inuerecundia inuidia et in operationibus adulterium furtum. Et stati. q. post subdit. Non est igrati vnquam circa hoc dirigem: sed semper peccare.

¶ Item secundum Hu. de scuom vic. in libro de arra sponse non multum post principium: amor transformat amantem in amatum: ergo nullo modo potest voluntas velle malum: quin sit malum quaecumque intentione fiat.

¶ Item potentior est lex divina quam quaecumque intentio nostra: ergo exterior actus per legem dinam prohitus: quacumque intetione fiat: non potest fieri bon.

Respondeo quod intentio poest dicem motum voluntati ordinantt actum exteriorem in finem: vniversal ipsum finem intentum. Si accipiatur primous: sic omnis actus exterior bomna intentione factus est meritorius. Nam ille motus voluntatis ordinantis actum exteriorem in finem numquam est bonus: nisi sit ordo rectus: et ad hoc quod ordo sit rectus requiritur quod actus sit ordinabilis et quod voluntas sit ordinans et quod finis sit bonus et in se et in ratione finiendi quod includit quod sit melior his quae sunt ad finem: et talis ad quem actus debet dirigisecundum rectum iudicium rationis.

¶ Si autem accipiatur pro fine intento: sic non est verum: quod omnis actus exterior bona intentione factus sit meritorius. Sed tantummodo illi actus quae sunt de genere bonorum. Uel illi quod de se sunt indifferentes: qui quandoque possunt esse meritorii ratione finis intenti.

Ad primum dicendum quod procedit de intentione poies dicta¬

¶ Ad 2m dicendum: quod minor non est vera: nisi de intentione prinmouo dicta: qui enim vellet mentiri: propter delibera tionem innocentis: talis actus voluntatis non esset bonus quamuis intenderet bonu fines.

¶ Ad 3 m dicendum: quod quamuis potentior sit bo¬ na intentio quam mala quantum est ex se: tamen quia plura requiruntur ad hoc quod aliquid sit bonum quam ad hoc quod aliquid sit malum: quia sic dicit Dio. de di. no. ca. 8. magis prope finem quam prope medium: bonum confistit ex integra et tota causa: malum vero ex particularibus defectibus. Idon actus de se bonus fieri potest malus per intentionem malam: et malus non potest fieri bonus: propter quancumque finem intentum. Unde Ber. de praecepto et dispen 38 ca. bonum prorsus condemnat intentio parua et malum non penitus excusat recta.

¶ Uel potest dici quod maior est intelligenda respectu vnius effectus boni: sicut potentior est bonus domificator ad faciendum bene domum quam malus: sed si comparentur ad diuersos actus: sicut bona ad actum bonum et mala ad actum malum: sic dico quod falsa est. Sic enim mala intentio potentior est ad efficiendum actum exteriorem malum quam bona intentio ad faciendum actum exteriorem bonum.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de intentione 2oo dicta.

¶ Quaestio II. SEcundo quaeritur vtrum agens tantum mereatur quantum intendit mereri per bonitatem actus sui. Et videtur quod sic: quia quantum homo intendit peccare per malum actum tantum peccat: ergo a simili quantum intendit mereri per bonum actum tantum meretur.

¶ Item glosa super illud Matth. 12 bonus homo de bono thesauro etc. dicit quod tantum boni quis facit quantum intendit.

¶ Item valor rei pensatur secundum formam: sed intentio dat actui exterioris formam in genere moris: ergo tantum valet actus exterior quantum agens ipsum valere intendit.

Contra a credit paruum bonum esse tanti meriti quantum magnum errat: sed nunquam faciens paruum bonu intendit tantum per illud mereri quantum per maius bonum: nisi crederet illud bonum maius esse quam sit: error autem non confert ad meritum: ergo non est verum: quod semper tantum quis mereatur per suum actum quantum intendit.

¶ Item frequenter homo minus intendit ex humilitate mereriper aliquem actum quam superbiis per similem actum: sed humilitas non minuit meritum nec superbia auget: ergo quod non semper tantum mereatur homo per suum actum quantum mereri intendit.

Respondeo quod agentem tantum mereri quantum intendit mereri per bonitatem sui actus dupliciter potest intelligi. vno modo: ita quod actus tantum valeat admeritum quantum agens ipsum estimat valere. Et sic non est verum. Aliqui enim superbus hypocrita intendit actum suum multum valere: ad meritum: cum tamen parum valeat.

¶ Alio modo quod quanta est bonitas actus intentionis: tantum actus exterior valeat admeritum: et sic dico quod verum est: ipsa autem intentio sepe maior est in bonitate in illo qui suum actum non tantum estimat valere quam in illo quid actum suum magis estimat valere.

Ad primum dicendum quod quamuis tam homo peccet quantum homo estimat peccare in peccatum faciendo: non tamen ex hoc sequitur quod tantum mereatur quantum estimat mereri inoperando. Plura enim requiruntur ad augmentum meriti quam ad augmentum peccati: eo quod bonum constat ex integra et tota causa: malum vero ex particularibus defectibus.

¶ Ad 2m cum dicitur quod tantum quis boni facit quantum intendit: dico quod sic debet intelligi quod quantum bonus est actus intendendi tantum bonus est actus exterior elicitus ex illa intentione: quia per intentionem est in eo bonitas moralis.

¶ Tertium non plus concludit: nisi quod quantum est de bonitate in intentione interiori tantum est de bonitate in actu exteriori.

¶ Argumenta ad partem aliam nihil plus coneludunt: nisi quod non semper tantum vale: actus exterior quantum agens ipsum valere intendit ad meritum. Et hoc est verum.

¶ Questio. III Tertio queritur vtrum bonitas actualis intentionis addat aliquam bonitatem vltra bonitatem ipsius habitus et videtur quod non 3 3ach. 4. exequabit gratiam gratiae: ergo videtur quod secundum quantitatem habitus gratiae erit quantitas glie.

¶ Item tantum deus acceptat opera quantum acceptat operantem: vnde interlinealis. super illud Gen. 8 respexit dominus ad Abel et ad munera eius. Dicit quod oblatio placet ex munditia offerentis: sed tantum acceptat deus hominem quantum habet de gratia eius: ergo non est bonitas in homine: nisi secundum quantitatem habitus gratiae.

¶ Item si non est bonitas gratiein vno: nisi propter aliud non plus est de bonitate in duobus: quam in vno tantum. Sed in inten¬ tione interiori: non est aliqua bonitas: nisi propter habitum gratiae: loquemdo de bonitate remunerabili a deo: de qua hoc loquimur: quia si intentio procedit non ex gratia: non est a deo remunerabilis: ergo intentio actualis nullam bonitatem addit super hitum gratiae: vt videtur.

Contra per actus voluntatis elicitos ex gratia: mereri dicimur vitam eternam quod verum non esset si super habitum gratiae actualis intentio nullam superadderet bonitatem.

¶ Item glosa super illud ad Ro. 4. ei quae operatur merces non imputatur etc id est non dabitur secundum gratiam fidei tantum: sed secundum debitum operationis sue: aut ergo accipitur hoc de operatione exteriori: autem interiori: si de interiori habeo propositum: si de exteriori multo fortius verum est de interiori: cum actus exterior non hebeat bonitatem moralem: nisi per comparationem ad actum interiorem.

Ad istam questionem dixerunt aliqui quod actualis intentio supra bonitatem habitus gratiae: nullam superaddit bonitatem remune rabilem a deo quantum ad principium essentiale: vnde si moriantur duo inequali hieitu gratiae: quamuis vnus ex sua gratia plurles hunisset bonas intentaiones actuales quam alius equale habebunt principium essentiale quod consistit in clara dei visione et perfecta eius finitione. Hoc enim praemium mensurari dicunt secundum hitus gratiae quantitatem: quia tamen valet quantum ad habitus gratiae radicationem et conseruationem: et disponit ad eius augmtationem: ideo ex consiti valere dicitur ad praemium substantiale: superaddit etiam aliquam bonitatem per comparatione ad praemium accidentale de quo fiet memntio in sequenti quaestione

¶ Sed contra hanc opinionem potest argui per Ber. libro de libero arti non multum ante finem dicentem sola nempe interdum bona voluntas sufficit: cetera non prosunt vbi sola defuerit: non prosunt: dixerim: sed agenti non cernenti. Ualet itaque intentio ad meritum: actio ad exemplum.

¶ Preterea quasi in fine eiusdem libro dicit quod ad promerendum coronam deus facit hominem coadiutorem: cum facit volentem: hoc est sue voluntati consentientem: itaque voluntas in auxilium: auxilium reputatur in meritum: hoc planum est quod accipit voluntatem pro actu voluntatis: ergo actus voluntatis interior superaddit aliquam rationem merendi coronam.

¶ Preterea actus est finis ipsius habitus et nobilior eo: vnde et habitus glalie ad actum glurie ordinatur: signo aliquid de praemio essentiali respondeat ipsi hitui gratiae: videtur etiam quod respondeat aliquid de praemio essentiali ipsi intentioni interiori per gratiam elicite: irrationabile enim videretur quod quantum ad praemium essentiale remuneraretur homo prohitu gratiae et non pro voluntatis actibus interioribus ex gratia elicitis ad quos gratiae habitus ordinatur.

¶ Ion mihi videtur: sine praeiudi cio dicendum: quod actualis intentio elicita a voluntate per gratiam aliquam bonitatem remunerabilem a deo quantum ad praemium essentiale superaddit habitui gratie. Ita quod praemium essentiale respondet ipsi habitui gratiae: et actibus voluntatis interioribus ex ipso hituelicitis: propter enim actus tales datur anime post expletionem poenitentie: maior habitus luminis glurie: et maius augmentum habitus charitatis: quam si cum solo habitum gratiae: sine praedictis actibus a corpore recessisset: et ex conseqenti sequitur quod deum clarius videt et perfectius eo fruitur quam si praedictos actus per habitum sue gratiae non elicisset.

Ad primum in oppositum dicendum: quer in illa ancte: nomine gratiae comprehenditur et ipse habitus et boni interiores voluntatis actus: qui ex gratia eliciuntur.

¶ Ad secundum cum dicitur: quod oblatio placet propter munditiam offerentis etc. dico quod verum est: non tamen ex hoc sequitur quod oblatio interiorum actuum voluntatis ex illa habituali munditia elicitorum non placeat: quandam enim bonitatem habent quam ex habituali munditia trahunt: qui tamen non est illa eadem in nuon quae est in habituali munditia: sicut rami et fructus aliquam bonitatem habent quae non est illa eadem in nuon qui est actu in radice: eam tamen ex radice traxerunt

¶ Ad 3m dicendum: quod non esse bonitatem in vno: nisi propter aliud dupliciter potest intelligi: vno modo ita quod bonitas compositi ex duobus non sit: nisi per vnum formaliter: vel actualiter: et sic propositio potest intelligi vera: alio modo ita quod in vno non sit bonitas: nisi propter aliud originaliter: vel virtualiter: et sic maior propotio veritatem non habet. Non enim est bonitas in ramis: nisi propter radicem virtualiter et originaliter: tamen formaliter et actualiter est aliqua bonitas in ramis quae non est actualiter et formaliter in ra¬ dice quamuis in ea praefuerit in virtate. Plus autem valet boni tas secundum quod est in actu: quam secundum quod est in potentia. Simili modo potest dici de actibus voluntatis interioribus et gratuitis per comparationem ad suam radicem quae est hitus gratie.

¶ Quaestio IIII. Uarto queritur vtrum vltra meritum bone in tentionis aliquod meritum addat exterior actus. Et videtur quod non: quia aliter dans maiorem elemosynam magis meretur: quam ille qui dat minorem: sed hoc non est semper verum. Unde dicit Saluator Matth. 12. de paupere vidua que misit in gazophylatium duo minuta: quoniam vidua: et pauper plus omnibus misit qui miserunt in:gazophylatium.

¶ Item de beatio Martino creatura. O beatissima anima quam et si gladius persecutio nis non abstulit: palmam tamen martyrii non amisit: ergo exterior passio martyrii nullum superaddit meritum bone voluntati: ergo multo minus actus exteriores: nisi preuilegiati.

¶ Item voluntas habendi sacramentum: si non assit facultas sufficit secundum sententiam beati Aug. 4. libro de baptismo contra donatistas circa finem. Sed hoc non esset si exterior receptio sacramenti aliquod meritum adderet super bonam intentionem interiorem: vt videtur.

Contra glosa super illud Galus 6 tempore suo meremus non deficientes dicit quod quantu seruiremus in operibus tantum meremus in fructibus: ibi autem loqutur de exteriori ope ratione: vt videtur.

¶ Item quaedam sunt opera praeuilegiata: vt doctrina martyrium virginitas per quae homo si habentur in opere meretur aureolam: non autem si habentur sola intentione.

¶ Item Apost. 2. cor. 9. loquens de exteriori operatione dicit quod qui perceseminat perce et metet: quod non esset verum: nisi exteriores actus superadderent aliquam rationem bomoni meriti vltra intentionem interiorem.

Respondeo quod ad praesens possumus loqu de merito dupliter scilicet vel respectu praemii accidentalis: vel respectu praemii substantialis: si primo modo tuc dico quod actus exteriores al iquam rationem meriti superaddunt intentioni interiori: praemium enim accidentale est gaudium quod habent sancti de bono creato: qui autem plurles bonos actus exteriores fecerunt: ceteris paribus plus gaudent de bono creato quam alii qui pautiores actus exteriores fecerunt. Hoc autem praemium duplex est quoddam commune et quoddam praeuilegiatum: commune autem debetur operanti: propter opera sua non rationem habentia victorie excellentis. Priuilegiatum autem quod dicitur aureola est gaudium de operibus a se factis rationem habentibus victorie excellentis: per quod apparebit exterius quidam decor incorpore qui praedictum interius gaudium declarabit exterius. Unde et illud peremium dicitur principalius esse in anima: quamuis aliqua perfectio exhoc exterius redundet in corpore. Ista autem opera habentia rationem excellentis victorie: quibus debetur aureola: ad tria genera reducuntur. Tres enim hebemus inimicos: carnem quae contra nos pugnat per carnales delitias: quae perfecte et excellenter vincuntur per virginitatem. Mundum quae contra nos pugnat per tyranicas violentias quae perfecte et excellenter vincuntur per martyrium. Diabolum qui pugnat contra nos per fallaces fraudulentias: quae perfecte et excellenter vincuntur per puram doctrinam fidei: et morum quae doctor non tantum deprehendit Diabolicas fraudulentias. Sed alios docendo facit quantum in se est: vt et alii eas deprehendant: et ideo triplex est aureola scilicet virginum Martyrum et doctorum. Si autem loquamur de merito respectum praemii substantialis. Sic videtur quod actus exteriores: vel operanon addunt aliquam rationem meriti: vltra bonum actum voluntatis interiorem: nisi dispositiue: inquantum scilicet elemosyne date mltiplicant aptode deum intercessores pro dante. Propter quod dicitur Thob. 12. quod elemosyna a morte liberat: et ipsa est qui purgat peccata: et facit inuenire vitam erernam: et per sapientem dicitur puer. 13 quod redem ptio anime diuitis diuitie eius: et imquantum actus exteriores excitant actum voluntatis interiorem ad bonum: et inquantum mediante excita tione actuum interiorum valetium ad habitus interiores gratiae radicationem et conseruationem: cui habitui et interioribus actibus eius debetur premium substantiale.

Ad primum dicendum: quod dans maiorem elemosynam supposita equalitate in hieitu et actu interiori plus meretur quantum ad praemium accidentale: et quantum ad praes¬t mium substantiale dispositiue modo praedicto. Sed quando pauper ex maiori hitum gratiae: vel ex intensiori motu intentionis gratuite dat peruam elemosynam et diues ex minori hbientu gratiae: et minori deuotione interioris actus voluntatis dat magnam elemosynam: tunc dico simpliciter omnibus pensatis quod magis meretur ille pauper quam ille diues: et sic fuit in illa vidua.

¶ Ad 2m dicendum: quod illud verbum intelligitur de palma substantiali quae aurea dicitur. Sicut enim in linea circulari: principium fini coniungitur et econuerso: et propter eius perfectionem quod sibi additur accidentale est: ita per palmam substantialem creatura rationalis: ita perfecte coniungitur suo princtia per cognitionem et amorem quod omne praemium aliud isti superadditum accidentale est: ad quod signandu praemium accidentale praieuilegiatum aureola dicitur quod est diminutiuum auree: hoc autem duo praemia signata fuerunt Exo. 25. vbi dicitur facies illi labium aureum per circuitum: et ipsi labio coronam in interrasilem: altera. 4: digitis: et super illam alteram coronam aureolam

¶ Ad 3m dicendum: quod de lege communi sacramentum desideratum et hitum: plus confert est ad sbale praemium quam desideratum non hitum ceteris paribus. Non sic enim dicendum est de sacramento: sicut de aliis actibus exterioribus: vt deo dante declarabitur in quarto: tamen si haberi non potest in effectu: non propter hoc perdit a dultus vitam eternam: qui sibimet subuenit ipsum desiderando in affectu. Nec plus voluit dicere Aug. in loco psallegato.

¶ Ad argumenta ad partem aliam: patet quid dici debeat per illa que in corpore quaestionis dicta sunt.