Articulus 3

Quaestio PRimo ostendo quod virtutes theologicenon sunt nobis necessarie ad consequendum vltimum finem. Dicit enim Damasli 1 c. 1. Quod omnibus cognitio existendi deum ab ipso naturalite est inserta: ergo a simili eius dilectio: sed ad consequendum nosterum vltimum finem sufficit dei cognitio et dilectio cum in eius cognitione et dilectione consistunt: ergo ad consendum nostrm vltimum finem: nullis virtutibus indigemus: cum ad ipsum simus determinati per naturam.

¶ Item nature inferiores natura humana suum proprium finem consequuntur per suam naturam: ergo multo fortius: homo suum vltimum finem consequi potest per naturam: sed ad illud ad quod nostra natura sufficit virtutes theologice non sunt necessarie: ergo ad consecutionem nostri vltimi finis virtutibus theologicis non indigemus.

¶ Item ad consecutionem nostri vltimi sinis. sufficiunt virtutes per quas nos habemus bene ad ipsum: sed bene possumus nos habere ad aliquid per virtutem cuius illud non est obiectum: vnde per humilitatem bene habemus nos ad superiorem: cum tamen superior non sit obiectum illius: ergo ad consecutionem vltimi finis: non sunt necessarie virtutes que deum habeant obiectum: sed virtutes theologice: deum habent pro obiecto: vt in precedenti quaestione habitum est: ergo virtutibus theologicis non indigemus ad consequendum finem vltimum.

¶ Item illud per quod possumus deum diligere ex toto corde: et ex tota anima: et ex tota mente nobis sufficit ad consecutionem vltimi sinis: sed hoc possumus per ea que sunt infra nostram facultatem naturalem. Aliter enim possumus esse certi nos charitatem habere: quod superius improbatum est li. 1 ergo cum virtutes theologice sint supra nostram facultatem naturalem non sunt nobis necessarie ad vltimi finis consecutionem.

Contra apostolus ad hebte. 1 Sine fide impossibile est placere deo: sed illud sine quo non possumus placere de o necessarium est nobis ad vltimi finis consecutionem: ergo fides que est virtus theologica: ad hoc est necessaria: ergo a simili spes et charitas.

¶ Item vltimus finis noster in clara dei visione consistit: sicut enim dicit Augu. i. li. de trinitate. c. vlti. Uiso dei facie ad faciem est summum praemium: quod promittitur iustis: sed ad illam visionem attingere non possumus per naturalem nostram facultatem vt superius ostensum est. Di. 14. Sed omnes virtutes preter theologicas sunt infia nostram facultatem naturalem: ergo theologice sunt nobis necessarie ad consendum nostrm vltimum finem.

Respondeo quod virtutes theologice sunt nobis necessarie ad conseqendum nosterum vltimum finem. Ad hoc enim requiritur quod determinemur ad intendendum finem illum: sed ipsum intendere non possumus: nisi ipsum cognoscamus et amemus: requiritur ergo quod determinemur ad eius cognitionem: et amorem: sed ad hoc determinari non possumus: nec per naturam: nec per virtutes existentes infra nostram facultatem naturalem: quia ipse deus sub ratione speciali: qua est vltimus finis noster: in quo possumus solo beatificari perfecte: nostram naturalem excedit facultatem. ergo oportet quod ad hoc determinemur per virtutes existentes supra nostram naturalem facultatem: sed virtutes existentes supra nostram naturalem facultatem: et determinantes ad actus: quorum deus est obiectum: sunt theologice ad quod sequitur quod theologice sunt necessarie ad vltimi finis comparationem.

Ad primum in oppositum dicendum quod illud verbum Ddemas. intelligendum est de cognitione dei quantum ad generales conditiones ratione quarum cognoscisa nobis per ea que sunt infra nostram naturalem facultatem: sed sic non consequimur ipsum: nisi imperfecte et insufficienter.

¶ Ad secundum dicendum quod sicut ex nobilitate generatiue hominis est: quod producit tam nobilem dispositionem in materia: quod creata natura non potest producere complementum: sed habetur a deo per creationem: ita dico quod ex nobilitate humane nature est: quod ordinatur ad finem: ita altum quod ad ipsum non potest pertingere: nec se sufficienter disponere per suam naturalem facultatem: et ideo oportet quod si nature inferiores attingant finem suum proprium per naturam: quod propter hoc ita sit in humana natura.

¶ Ad tertium dicendum quod per nullam virtutem habemus nos sufficienter bene ad deum: sine virtutibus theologicis per quas immediate vnimur deo: cum non tantum sit earum finis: sed est obiectum: nec est per humilitatem: vel aliam virtutem bene me habeo simpliciter ad hominem: nisi per efficaciam talis virtutis que ipsum respiciat vt obiectum: vtpote est amicitia: vnde si humilio me sub homine: quem non diligo: non propter hoc potest dici quod me simpliciter bene habeam ad ipsum.

¶ Ad quartum dicendum quod predictam dile ctionem habere non possumus: nisi per charitatem: nec tamen exhoc sequitur quod de lege communi certi simus nos charitatem habere: quia nec certi sumus: vtrum diligamus deum modo praedicto quod patet: et quia aliquando credit homo se deum fortiter diligere: qui tamen in temptatione positus experitur se non ita fortiter diligere: vt credebat. Aliquando autem est econtrario: et propter hoc bene dixit Grego. in Homelis pentecostes. Quia probatio dilectionis: exhibitio est operis.

Quaestio II. SEcundo queritur: vtrum sint tres virtutes theologice tantum: et videtur quod non Isint nisi due: quia deo vnimur per cognitionem et amorem: sed ad cognitionem sufficit fides: ad amorem charitas. Cum ergo nulla virtus sit theologica: nisi per illam vniamur deo vt obiecto: sequitur quod theologice non sunt: nisi praedicte due.

¶ Item intervirtutes ordinatas ad finem existentem intra faculta tem nature non est nisi vna naturalis scilicet in tellectum principiorum. Alie autem omnes sunt acquisite: ergo similiter: ad finem existentem super nostram facultatem naturalem: non est nobis necessaria: nisi vna virtus super naturalis. Sed non potest esse virtus theologica: quin sit supernaturalis: ergo sola vna est theologica virtus. Sed quod sint plus quam tres probo: quia ad vniendum nos cum deo: non tantum requiritur quod in ipsum credamus et in ipso speremus et ipsum diligamus: sed est quod in ipso et de ipso gaudeamus: et go sicut ad primum requiritur vna virtus theologica que est fides. ad secundum alia: que est spes. ad tertium alia que est charitas: videtur quod ad quartum requiratur vna alia a predictis: et sic sunt quatuor.

Contra apost. 1. or. 13 mue manet fidem spes charitas tria hec.

¶ Item tres sunt potentie per quas sumus vnibiles cum deo scilicet tationalis irascibi¬ lis et concupiscibilis. Sed ad istam vnionem rationalis sufficienter determinatur per fidem: irascibilis per spem: concupiscibilis per charitatem. ergo cum virtutes theologi ce non requirantur: nisi ad determinandum nos ad vnio nem cum deo requiruntur tres et non plures.

Respondeo quod tres sunt virtutes theologice tatum: quia cuiuslibet virtutis theologice deus est obiectum: vt visum est: sed deus non est obiectum virtutis: nisi sub triplici rationem scilicet aut sub ratione summi veri: aut summi ardui: aut summi boni absolute. Primo modo est obiectum fidei. Secundo obiectum spei. Tertio obiectum charitatis. Preterea vt autem dictum est per theologicas virtutes determinamus ad tendendum in vltimum sinem: qui deus est. Ad hoc autem requiritur quod ipsium cognoscamus et quod ipsum diligamus: et quia quod non speratur: non amatur: aut parum amatur secundum Augu. 10 de tri. c. I. Ideo perfectus amor qui est charitas: non potest esse sine spe secundum Augu. enchi. c. 2. Ad tendendum ergo in deum requiritur quod ipsum habere spere mus: sed in hac via sufficientem cognitionem habemus de deo per fidem: et ipsum habere speramus per spem et diligimus per charitatem. ergo ad determinandum nos in vltimum sinem: qui deus est requiruntur. tres virtutes theologice: et non plures.

Ad primum in oppositum dicendum quod patet solutio per illud quod dictum est quod charitas non potest esse sine spe.

¶ Ad secundum dicendum quod respectu finis existentis infra facultatem nature non oportuit esse: nisi vnam naturalem virtutem eo quod per illam cum naturalideterminatione voluntatis ad finem sufficienter possunt acquiri omnes alie virtutes ad illum finem ordinantes: respectu autem finis supernaturalis necessarium fuit esse plures virtutes: quia aut ostensum est per vnam vel duas tantum non possemus ad illum finem sufficienter ordinati.

¶ Ad tertium dicendum quod per illam eadem virtutem per quam deumdiligimus in ipso et de ipso gaudemus. Gaudium enim est de re dilecta cum proesens est in re vel in spe.

Quaestio III TErtio queritur: vtrum ordine nature fides precedat spem: et spes charitatem et videtur quod non: quia spes non est nisi respectu rei amate. Res enim non amata bene timetur: sed non speratur. Unde Augu. enchi. c. 2. Spes sine amore esse non potest. ergo spes presupponit amorem.

¶ Item obiectum spei est bonum arduum: obiectum charitatis bonum simpliciter: sed motus in bonum simpliciter prior est ordinenature quam motus in bonum arduum. ergo prior est charitas per quam mouemur in bonum simpliciter quam spes per quam mouemur in bonum arduum. Quod autem charitas prior sit fide ostendo sic vt inferius in eadem distinctione ostendetur. Charitas est forma fidei: sed Auicen. 2. metaphy. c. vlti. Forma prior est materia: ergo charitas est prior fide.

¶ Quod autem spes sit prior fide probo secundum glosam super illud psal. Spera in domino et sac bonitatem. Spes est introitus fidei: sed introitus prior est re i quam est introitus. ergo spes prior est fide. Sed contra apostolus. 1 Cor. 3. Fundamentum aliud nemo potest ponere preter illud quod positum est quod christus est iesus Glo. 1. Fides inesu christi sed fundamentum precedit totum illud quod est in edificio. ergo fides precedit spem que est in edificio spirituali: sicut paries: et charitatem que est sicut tectum. Quod autem spes precedat charitatem sic probatur vt in precedenti quaestione habitum est. Quod non speratur non amatur: non amatur aut parum amatur: ergo perfectum amor ordine nature presupponit spem: sed charitas est perfectus amor: ergo presupponit spem.

Respondeo quod possumus loqui de fide et spe: inquantum sunt informes: autem inquatio sunt informes autem inquantum sunt charitate formate loquendo de fideinformi: dico quod fides ordine nature prior est charitate in via¬ generationis qua imperfectum precedit perfectum. Cum enim charitas sit in affectu non fertur in suum obiectum nisi primo fuerit per intellectum ostensum que ostenso est per fidem: quia nulla virtus intellectualis existens infra facul tatem nature attingit ad agnitionem dei sub illa specieali ratione que est obiectum beatitudinis perfecte sub qua ratione est charitatis obiectum. Loquendo autem de fide formata: sic dico quod ordine nature charitas est prior fide: quia vt in eadem diffinitione ostendetur formatio fidei est per charitatem: vnde cum fidei formatio prior sit ordine nature quam fides formata: quia secundum philosophum. 5. metaphy. c. 16. Accidens est prius toto: vt musicum homine musico. Sequitur quod charitas prior sit ordine nature quam fides formata: sicut perfectio materie prior est ordine nature quam materiam esse perfectam. Si autem loqua mur de spe informi: sic dico quod in via generationis prior est ordine nature quam charitas: quia quamuis imperfectus amor speciem omnem precedat: quia prius ordine nature est motus appetitus in bonum absolute quam in bonum sub ratione qua arduum: tamen spes imperfecta cuiusmodi est spes informis disponit ad amorem perfectum: qui est charitas. Ex hoc enim quod spero me vitam habiturum eternam per diuinum auxilium moueor ad fortius deum amandum amore amicitie et ad fortius concupiscendum mihi vitam eternam. Loquendo autem de spe formata: sic dico quod charitas ordine nature prior est ipsa spe cum formatio spei sit per charitatem. Per charitatem enim habemus amicitiam cum deo de amicis autem maxime speratur. et ideo perfectius sperat in deo homo per charitatem quam sine charitate. Si autem comparemus fidem informem ad spem informem: sic ordine nature prior est fides quam spes: quia ad hoc quod aliquid speremus: oportet quod nobis ostendatur vt bonum arduum possibile haberi: hec autem ostensio est per fidem: quia sicut nulla virtus intellectualis existens infra facultatem nature attingit ad cognitionem dei sub illa ratione qua est obiectum charitatis: sic nec ad eius cognitionem sub illa speciali ratione qua est obiectum spei. Si autem comparemus fidem informem ad spem formatam: sic adhuc fides prior est spe: et propter rationem iam dictam: et quia fides informis prior est charitate per quam spes formatur. Si autem comparemus fidem formatam ad spem formatam adhuc prior est fides ordine nature quam spes. Sicut enim prius est credere quam sperare: ita perfecte credere quam perfecte sperare. Si autem comparemus fidem formatam ad spem informem: sic spes ordinenature precedit fidem: quia precedit charitatem per quam fides formatur. Ex dictis est patet quod sides informis prior est ordine nature fide formata cum ostensum sit ipsam esse prioremcharitate. Patet est quod secundum ordinem perfectionis prior est charitas fide et spe: quia prius est res: vbi est per essentiam: quam vbi est per participationem: sed perfectio formaliter est in charitate per essentiam suam. vnde informis esse non potest. In fide etiam et spe est perfectio per charitatis participationem inquantum scilicet formatur per eam.

Ad primum dicendum quod procedit autem de speformata et amore charitatiuo aut de spe quacumque et amore imperfecto.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis omnem motum appetitus in bonum arduum precedat aliquis motus in bonum simpliciter: non tamen semper motus perfectus per charitatem.

¶ Ad tertium dicendum quod forma dicitur esse prior materia ordine perfectionis: quia forma est perfectio per essentiam. Materia autem perficitur per participationem forme. In ventia autem originis est econtrario secundum Augu. 12 confes. versus finem. non videtur tamen Augu. expresse dicere quod materia prior sit quam forma sed quam formatum.

¶ Ad quar tum dicendum quod spes potest dici introitus fidei inquantum excludit desperationem per quam conatur homoauertere se a credendo illud quod se habiturum desperat. Unde sic est causa fidei per accidens scilicet sicut remouens prohibens: et sic per accidens potest esse prior fide. Quamuis spes sine fide virtus non sit. Non est autem inconueniens quod fides per se sit prior spe: et tamen aliqua spes sit per accidens prior fide.

¶ Ad quintum dicendum quod procedit ex malo intellectu illius auctoritatis quamuis ratione conclusionis esset concedendum argumentum. Fides enim que est fundamentum est formata: quia oportet fundamen tum habere connexionem cum partibus edificii: hec autem connexio in edificio spirituali est per charitatem. Unede ad colo. 3. dicitur. Uinculum perfectionis: non tamen ex hoc sequitur quod fides formata prior sit fide informi. Ultimum argumentum bene concludit.