Articulus 4

Quaestio I. PRimo ostendo quod periurium sit maius peccatum quam homicidium. Ber. libro de precep. et dispe. ca. 23. Pari culpa non negliguntur: que non pari cura precipiuntur: ex hoc accipio quod illud est maius peccatum: quod est contra illud quod maiori cura est praeceptum: sed periurare maiori cura est prohibitum quam occidere: quia precepta prime tabule sunt digniora quam praecepta secunde: sed non periurare est praeceptum prime tabule: non occidere secunde: ergo maius peccatum est periurium quam homicidium.

¶ Item grauius est peccatum infidelitatis: quam peccatum homicidii: sed periurium est grauius peccatum: quam peccatum infidelitatis. Dicit enim magister in littera: et accipit ab Augu. in epistola ad Publicolam parum post principium quod sine vlla dubitatione minus malum est per deum falsum iurare veraciter quam per deum verum fallaciter. Sed iurare per falsum deum veraciter peccatum est infidelitatis: quia sicut iurans exhibet idolo reuerentiam: vt vero deo: ergo grauius est peccatum periurium quam homicidium.

¶ Item grauius est peccare contra praeceptum in quo deus non potest dispensate: quam contra illud in quo potest dispensare: sed deus non potest dispensare in precepto quo prohibetur periurium: sed secundum Ber. de praecep. et dispen. ca. v. De us potest dispensare in precepto quo prohibetur homicidi um: ergo grauius est periurium quam homicidium.

Contra grauius est peccare contra deum et proximum simul: quam contra deum tantum: sed homicida peccat contra proximum quem iniuste occidit: et contra deum cuius preceptum occidendo contemnit. Quuandeoque autem potest homo per iurare non faciendo aliquid contra proximum: sed tantum contra de um: ergo grauius est pecatum homicidium quam periurium.

¶ Item magis est peccatum cui secundum legem iustam debetur maior pena: sed homicide secundum legem iustam debetur pena mortis que est maior pena quam pena infamie que debetur periuro: ergo maius est peccatum homicidium quam periurium.

Ad istam questionem dicunt aliqui quod periurium est maius peccatum quam homicidium: quia tanto peccatum est grauius quanto magis est contra rectum ordinem rationis. Rectus autem rationis ordo a fine incipit: vnde principalius respicit finem quam ea que sunt ad finem: magis ergo est contra ordinem rationis: peccatum quod est contra ordinem rationis respectu finis quam illud quod est contra ordinem rationis: respectu eorum que sunt ad finem. Deus autem finis est proximus: est autem aliquid ordinatum ad finem: ergo cum periurium sit contra ordinem rationis directe: et immediate respicientem deum: et homicidium sit contra ordinem rationis directe et immediate respicientem proximum maius peccatum est periurium quam homicidium. Pro hac etiam opinione videtur esse quod precepta prime tabule digniora sunt quam precepta secunde. periurium autem est contra praeceptum secundum prime tabule: homicidium autem contra secundum secunde. Sed mihi non placet hec opinio nee rationes adducte pro ea: videntur mihi cogere. Si enim essent efficaces posset etiam concludi quod grauius esset in die dominico facere opus seruile quam homicidium. Obseruatio enim sabbati est praeceptum prime tabule: et eius obseruatio est ad ordinandum hominem directe et immediate ad deum.

Unde mihi videtur dicendum quod grauius peccatum est homicidium quam periurium: quod patet sic tanto peccatum est grauius quanto contrariatur directe maiori virtuti et actui digniori: sed periurium directe et immediate est contra actum virtutis latrie: vt enim superius ostensum est. (Precepta prime tabule sunt de actibus virtutis latrie)m: homicidium est directe et immediate contra charitatem ratione secundarii actus qui est dilgere proximum. Certum est autem quod nobilior virtus est charitas quam latria. Nobilior etiam actus est proximum diligere ex charitate quam iurare verum ex legitima causa: grauius ergo peccatum est homicidium quam periurium.

¶ Preterea hoc potest declarari per exemplum quamuis grauissima iniuria contra personam principis directe et immediate sit grauior quam grauitr sima iniuria sibi facta in sua imagine: vel in suo subdito vel amico: tamen tanta posset esse iniuria facta contra principem in sua imagime: vel in suo subdito vel amico: seu transgrediendo preceptum eius ordinatum ad salutem vite corporalis subditi vel amici: et iniuria facta immediate et directe contra ipsum: ita parua quod maior esset prima iniuria quam se cunda. Similiter dico quod quamuis maxia iniuria directe et immediate contra deum sit grauior quam maxima iniuria commissa contra eum in proximo: vnde et grauius est odium dei quam odium proximi: tamen quia maxima iniuria que posset fieri deo in suo subdito quem diligit: et qui est ad imaginem eius est homicidium: et grauissima iniuria que possit esse directe et immediate contra ipsum non est periurium: ideo non est inconueniens ponere: quod grauius peccatum sit homicidium quam periurium.

Ad primum in oppositum cium dicitur: quod ilud est maius peccatum quod est contra illud quod maiori cuta est praeceptum etc. dico quod verum est si motiuum ad saciendum contra illud quod maiori cura est praeceptum equaliter est contra radicem illius precepti sic motiuum ad faciendum contra illud: quod minori cura est preceptum: est contra radicem illius precepti. vnde quia dilectio dei in se est radixprecepti de non periurando: et dilectio dei in proximo in quo est imago eius: est proxima radix precepti de non occidedo grauius est periurium procedens ex odio dei quam homicidium: quod semper procedit ex odio proximi: sed quia homicidium semper est ex odio proximi: quia odire proximum est sibi velle malum: non omne autem periurium est ex odio dei quamuis semper sit ex aliquo defectu dilectionis que debetur deo in se: ideo non oportet quod semper periurium sit maius peccatum: et quam homicidium. Et si dicas quod defectus dilectionis dei odium eius est. Dico quod non est idem. Multum enim refert hominem deum odire: et hominem non diligere deum sicut debet

¶ Ad secundum cum dicitur quod peccatum periurii est maius peccatum quam peccantum infidelitatis etc. dico quod falsum est: et cum dicitur quod quod minus malum est per deum falsum iurare veraciter quam per deum verum fallaciter: hoc est intelligendum comparando actu iurandi exteriorem secundum se non secundum circumstantiam venerationis in terioris et exterioris.

¶ Ad tertium dicendum: quod ratio quare deus non potest dispensare in periurio: est: quia semper includit aliquid contra ordine rationis: sed hoc non est sufficiens ratio quare debeat iudicari maius peccatum quam homicidium: quia pari ratione posset concludi quod simpliciter mendacium esset grauius peccatum quam homicidium: eo quod de ratione mendacii semper est aliquid contra ordinem rationis: sicut enim dicit philosophus 4. Ethic. c. xiiii. Secundum seipsum mendacium prauum est et fugiendum. Dicendum ergo ad formam argumenti: quod in prohibitio ne homicidii accepta secundum intentionem prohibentis non cadit dispensatio: vnde Ber. libro de precep. et dispena. c. v1. A deo non potest mutari quicquid de dilectione: humilitate: mansuetum dine: ceterisque virtutibus tam in nouo quam in veteritessa mento spiritualiter obseruandum traditur. Unde homicidium inquantum est contra prohibitionem de homicidio accepotesta secundum intentionem prohibentis semper includit aliquid contra ordinem rationis. Unde philosophus 2 ethi. c. 6. dicit quod quedam operationes confestim nominate conuolute sunt cum malitia: vt adulterium: furtum: homicidium. Hec enim omnia: et que talia dicuntur secundum se ipsa mala esse et parum post. Non est igitur vnquam circa haec dirigere: sed semper peccate. Argumenta ad partem alium gratius principalis conclusionis possunt concedquamuis non multum videantur cogere nolentem tenere partem contrariam.

Questio II. SEcundo queritur vtrum periurium sit maius peccatum quam adulteri um. Et videtur quod non. Grauius est peccatum quod directe duabus virtutibus contrariatur quam illud quod contrariatur vni tantum. Sed periurium non contrariatur directe: et immediate alicui virtuti nisi latrie: vt enim dictum est superius tria precepta prime tabule pertinent ad virtutem latrie: sed adulterium directe et im mediate contrariatur castitati et iustitie: ergo grauius est adulterium quam periurium.

¶ Item quanto difficilius est obseruare preceptum: tanto eius transgressio minus est grauis: sed difficilius est sruare preceptum de non periurando quam preceptum de non adulterando: quia sic ut dicit beatus Iaco. in canonica sua c. iii. Linguam nullus hominum domare potest: sed caro potest domari: ergo minus graue peccatum est periurium quam adulterium.

Contra qum: to persona contra quam est iniuria est dignior tanto est iniuria maior. Sed deus cui iniuriatur homo periurando est dignior quam proximus cui iniuriatur homoadulterando: ergo grauius peccatum est periurium quam adulterium.

Respondeo quod maius peccatum est periurium quamadulterium: quia tanto peccatum est maius quanto corrumpit ordinem digniorem si eque perfecte ipsum corrumpit: sicut ordo minus dignus corrumpitur pr aliud peccatum. Certum est autem quod dignior est ille ordo qui debet esse hominis ad deum immediate et dire cte quam ille qui debet esse ad proximum et ad deum proximo mediante. Primus aute ordo corrumpitur per periurium. Secundus per adulterium: nec perfectius corrum pitur secundus ordo per adulterium quam primus per periurium. Adulterium enim non est propinquius maxime iniurie que possit esse contra proximum quam periurium maxime miuries que possit esse contra deum: immo econuerso. periurium enim magis approximat blasfemie que est contra deum ex eius odio quam adulterium homicidio.

Ad primum in oppositum dicendum: quod periurium non tantum contrariatur latrie directe et in mediate: sed etiam inquantum includit mendacium contrariatur virtuti veritatis: de qua determinat philosophus. iiii. ethi. c. xiiii.

¶ Et praeterea vt ostensum est superius latria dignior est virtus quam cardinalis iustitia: quia directe et immediate ordinat bominem ad deum: vt ad finem proximum: nec te moueat quod dicitur esse pars potentialis iustitie: quia hoc solutum fuit cum de latria quereretur.

¶ Ad secundum cum dicitur: quod quanto difficilius et obseruare praeceptum tanto est transgressio. minus inse grauis etc. dico quod verum est ceteris paribus: aliter non opetet quod sit verum. Quato enim virtus est altior: tanto difficilius est obseruare praeceptum de actibus illius virtutis: et tamen tanto ceteris paribus peccatum grauius est: quanto directe et immediante est contra maiorem virtutem: quia sicut dicit philosophus. 8. ethico. c. x. Pessimum est contrarium optimo

¶ Argumentum ad partem secundam gratia conclusionis potest concedi: tamen ratione sue forme non multum cogit: potest enim committi tanta iniuria contra inferiorem quod grauior est quam modica iniuria commissa contra superiorem. Et praeterea illa liuria quae est contra proximum est est contra deum: quia qui proximo iniuriatur tali iniuria que sit mortale peccatum contenit diuinum preceptum.

Questio. III Tertio queritur vtrum periurium sit maius pec catum quam furtum. Sed quia clarum est adulterium esse maius peccatum quam furtum. Grauius est. n niuriari proximo in vxore quam in exteriori possessione: declato quod periurium sit marus peccatum quam adulterium declaratum est quod sit maius peccatum quam surtum: vnde solutio praesentis quaestionis satis sufficienter ventur per determinationem praecedentis.