Articulus 2

Quaestio I.

PRamo ostendo quod circunstantia non possit mutare speciem peccati: quia accidens non mutat speciem rei: sed quelibet circumstantia est accidens actus: ergo per nullam circunstantiam potest trahi ad aliam speciem peccati.

¶ Item actus recipit speciem ab obiecto: sed circumstantia non mutat obiectum: ergo per circunstantiam non potest actus mutari in aliam speciem peccati.

Contra secundum philosophum. c. Ethi. c. 4. Ille qu mechatur propter concupiscentiam luxuriosus est: qui autem propter lucrum auarus. Sed luxuria et auaritia sunt peccata speciediuersa: ergo cum propter quid sit vua de circumstantiis actuum: vt patet 3 Ethi. ca. 3. vnus actus trahi potest ad aliam speciem peccati propter circumstantiam.

¶ Item furari rem sacram: et furarirem non sacram: sunt diuerse species peccatorum: sed sacrum et non sacrum sunt actus circumstantie: ergo per cicunstantiam potest mutari species peccati.

Respondeo quod actus voluntatis per hoc formalier est peccatum: quia caret debito ordine rationis: et per hoc formaliter est in specie peccati: eo modo scilicet quo conuenit priuationi esse in specie: quia caret aliquo speciali debito ordinerationis: quandoque ergo per aliquam circustantiam priuatur aliquo speciali debito ordine rationis: et constituitur actus per illam circum stantiam in aliqua noua specie peccati. Si autem per circustantiam non priuatur actus aliquo speciali debito ordine rationis: sed tantum per eam priuatio debiti ordinis intenditur: non mutatur per eam species peccati: sed peccatum in eadem specie remanens aggrauatur. Quando autem per eam nec actus speciali debito ordine rationis priuatur: nec priuatio talis ordinis intenditur tunc per eam non mutatur species peccati nec aggrauatur peccatum: verbi gratia: quia specialis ordo rationis est deliberatiue voluntatis ad rem sacramnspecie differens a debito ordine rationis ipsius voluntatis deliberatiue ad rem non sacram: ideo quia per furtum sacre rei corrunmpitur debitus ordo rationis ipsius voluntatis ad rem sacram: et per furtum rei non sacre corrumpitur debitus ordo rationis ipsius voluntatis ad rem non sacram: ideo sacrilegium est alia species furti quam acceptio rei aliene non sacre. Sed quia ad eandem rem in parua quantitate non ordinatur voluntas debito ordine rationis differentis secundum speciem ab illo debito ordine quo ordinatur ad eandem rem sub maiori quantitate: ideo de eadem pecunsa furari parum vel multum non sunt diuerse species peccati: sed per acceptionem in magna quantitate aggrauatur peccatum: accipere autem cum manum dextera vel sinistra nec speciem mutat: nec in eadem specie aggrauat.

Ad primum in oppositum dicendum: quod quamuis circum stantia sit accidens essentie ipsius actus: tamen quaendocumque per ipsam constituitur noua peccati species: pertinet ad speciem illius actus inquantum moralis est. Unde et si sit circum stantia illius essentie actus: non est tamen eius circumstantia sub ratione qua tale peccatum est.

¶ Ad secundum dicendum: quod et si circunstantia non mutet obiectum actus secundum speciem nature: potest tamen mutare obiectum actus secundum speciem moris: verbi gratia: secundum speciem nature idem obiectum est adulterii et fornicationis simplicis et concubitus coniugalis: non tamen secundum speciem moris vxor tua et vxornon tua per comparationem ad actum concumbendi differunt inspecie moris: et hoc est per circumstantiam: nec intelligas ex praedictis deformitatem peccati esse in speci nisi per reductionem ad bonum cuius est priuatio.

Quaestio III.

SEcundo quaeritur vtrum circunstantia possit mutare veniale peccatum in mortale. Et videtur quod non: peccatum veniale et mortale differunt in infinitum. Mortali enim debetur pena eterna. veniali autem pena finita. Sed eorum que differunt in infinitum: vnum non potest mutari in aliud: quia talia genere differunt vel plusquam secundum genus: et differentium secundum genus vnum non potest mutari in aliud: ergo peccatum veniale per nullam circustantiam potest fieri mortale.

¶ Item quantitas accidentis non potest excedere quantitatem subiecti: ergo circumstantia cum sit accidens actus peccati: non potest excedere per quantita tem eius: sed excederet si per ipsam veniale posset fieri mortale: ergo veniale per circumstantiam fieri mortale est impossibile.

Contra. Ber. de praecepto et dispensatione. c. 24 aliqua stultiloquia et ociose dicta facta et cogitata sunt peccata venialia: et tamen cum per contemptum vertuntur in vsum et consuetudinem criminalia reputantur. Sed consuetu do est circumstantia actus: ergo per circumstantiam peccatum veniale potest fieri mortale.

¶ Item magis distat peccantum mortale ab actu qui non est peccatum: quam a veniali peccato. Sed aliquis actus qui cum aliquibus circumstantiis non est peccatum: cum aliquibus aliis circumstantiis est mortale peccatum: cognosce¬ re enim suam: potest esse sine mortali peccato: et tamen cognoscere non suam: est mortale peccatum: ergo multo fortius veniale per circumstantiam potest fieri mortale.

Respondeo quod questio potest intelligi de eodem peccato in numero: vel in specie. Primo modo dupliciter scilicet aut de eodem actu in esse nature: vel in esse moris.

¶ Primo modo dico eundem actum in numero primo posse existere peccatum veniale: et postea per aliquam circunstantiam superuenientem fieri mortale: vt ludus cum muliere causa alicuius complacentie vane: tamen non turporis: si postea continuetur causa turpitudinis exercende: primo fuit peccatum veniale: postea est mortale: tamen non secundum eandem sui partem

¶ Secundo modo non est possibile eundem actum in numero primo esse peccatum veniale et postea fieri mortale: quia actus non est in esse moris nisi inquantum est a voluntate et ratione. Unde non manente eadem habitudine voluntatis ad actum non habet idem esse mortale numero: manente vero eadem habitudine voluntatis et rationis non potest fieri mortale: si primo fuit veniale

¶ Siautem intelligatur quaestio de eodem peccato in specie: aut potest intelligide eodem actu in speci nature: aut de eodem actu in specie moris.

¶ Primo modo planum est eundem actum esse peccatum venia lem et per aliquam circunstantiam posse fieri mortale: cognoscere enim suam: pro carnali solatio: est peccatum veniale: cognoscere autem non suam: peccatum est mortale: et tamen sunt idem actus in speciem quantum ad esse nature

¶ Secundo modo dicunt aliqui eundem actum in speci non posse esse veniale peccatum et per aliquam circunstantiam fieri mortale: quia debitus ordo voluntatis ad finem: alius est in specie a debito ordine voluntatis ad ea que sunt ad finem. Sed quolibet mortali peccato corrumpitur debitus ordovoluntatis ad finem: peccato enim veniali non corrumpitur nisi ordo voluntatis ad ea que sunt ad finem. Et ideo peccatum veniale et mortale nunquam sunt in eadem speciem moris. Si ergo per circumstantiam mutetur veniale in mortale: hoc esse non potest: nisi per eam mutetur species peccati.

¶ Sed contra hoc sic potest argui. Sicut enim in amore debito proximi includitur amor dei: vt ostensum est libro 3. ita in debito ordine ad proximum includitur debitus ordo ad deum et econuerso. Unde qui corrumpit ordinem ad proximum: corrumpit ex conseqenti ordinem ad deum: non distinguitur ergo veniale a mortali peccato per hoc quod mortale corrumpat debitum ordinem ad deum: et veniale corrumpat debitum ordinem ad proximum: sed propter hoc quod mortale corrumpit ordinem debitum debito necessitatis ad salutem: veniale autem peccatum corrumpit ordinem debitum debito congruitatis et disponit ad cortuptionem alterius: hec autem lesio potest esse et circa immediatum ordinem voluntatis ad finem: vt patet in surreptorio motu ambiguitatis in fide: et circa immediatum ordinem voluntatis ad ea quae sunt ad finem absque ordinis de necessitate debiti destructione: accipere enim vnam spica bladi alterius: vt in aliqua parua quantitate non notabiliter ledente dominum rei: peccatum mortale non est: quamuis illud acceptum sit sine domini voluntate. Accipere autem in magna quantitate notabiliter dominum rei ledente: peccatum mortale est. nec tamen variatur species peccati. Similiter inanis gloria potest esse ita magna quod peccatum mortale est: et ita parua quod non est nisi peccatum veniale: sed magnum et paruum non variant speciem peccati si est idem actus in speci nature: patet ergo secundum istos quod duorum actuum existentium in eadem specie tam nature quam moris: vnus potest esse peccatum veniale: et alius per aliquam circumstantiam mortale. Non tamen est intelligendum quod multa venialia equi ualeant vni mortali: quia deordinatio vnius peccati morta lis plus ponderat quam deordinationes centum milium venialium simul. Unde illud verbum magistri in littera huius di. c. penul. vbi dicitur de venialibus: quod si collecta circa nos fuerit: ita nos grauabunt et oppriment sicut vnum aliquod grande peccatum: intelligendum est dispositiue. Uel quia per multiplicationem intantum potest intendi voluntas quod quiescit in illa deordinatione sicut in fine: sed tunc non est peccatum veniale: sed mortale.

Ad primum dicendum: quod ea que differunt in ifinitum in genere moris bene possunt esse eiusdem speciei in esse nature: et etiam secundum aliquos in esse moris: ita quod vnum directe et aliud per reductionem. Unde quamuis peccatum: quod ex sua specie est veniale: non possit esse in eadem specum mortali: tamen peccatum quod non est veniale nisi propter imperfect ionem actus in genere moris scilicet autm quia est ex surreptione: aut quia obiectum non est plene indebitum: potest esse per reductionem in eadem specie peccati: in qua est aliquod mortale directe: sicut in choatio corruptionis est in eadem specie in qua est corruptum esse.

¶ Ad secundum dicendum: quod non plus concludit nisi quod per circumstantiam non potest idem actus in specie alii actui qui est peccatum veniale fieri mortale nisi per illam mutetur species peccati. Argumenta ad partem aliam etiam non plus concludunt nisi quod per circunstantiam trahentem actum in aliam speciem peccati: potest idem actus in speci nature qui sine illa esset peccatum veniale esse per illam peccatum mortale.