Articulus 2

¶ Siuaeio cne. PRimo ergo quero vtrum praedicte potentie sint accidentia. Et videtur quod sic: per philosophum libro predict. quod ponit naturalem potentiam et impotentiam in secunda specie qualitatis.

¶ Item Diony. lib.o de ange. hierar. xi. ca. diuidit angelum in essentiam virtutem et operationem: et ita distinguit virtutem contra essentiam: hoc autem non esset nisi esset accidens eius.

¶ Item Augustinus 15 de triate. ca. 7. dicit quod si sola anima cum cogitetur aliquid eius est in ea tanquam caput eius vel oculus vel facies: et sic patet quod potentia non est idem quod ipsa anima: relinquitur ergo quod sit aliquod accidens eius.

¶ Item sicut se habet essentia ad esse sic potentia ad age¬ re: ergo permutatiue sic se habet essentia ad potentiam sicut esse ad agere. Sed esse et agere realiter differunt secundum aliquod absolutum: ergo essentia et potentia similiter differunt: potentia ergo dicit aliquid realiter vltra essentiam.

¶ Item in eodem genere est effectus et proximum eius principium sicut patet in linea et puncto et vnitate et numero: Sed potentia est proximum principium actus qui est accidens.

¶ Item verum et bonum non differunt nisi secundum rationem: ergo si potentie anime non different inter se nisi secundum rationem: intelligere et velle ipsius anime non different nisi secundum rationem: quod falsum est: potentie ergo ipsius anime realiter inter se differunt secundum aliquid absolutum: et ita addunt aliquid absolutum super essentiam anime: sed omne tale est accidens.

¶ Item potentia qua ignis calefacit est quoddam accidens quod est naturalis ignis proprietas: ergo a simili potentia qua anima intelligit est naturalis eius proprietas: et ita accidens.

¶ Item in anima est imago dei: ergo oportet quod ibi sit substantie vnitas et potentiarum trinitas: ergo oportet quod potentie dicant aliquam essentiam super essentiam anime: sed tali essentia non potest esse nisi accidens.

Contra forma accidentalis si separaretur at forma substantiali seipsa agere posset: vt patet in sacramento altaris: ergo multo fortius forma substantialis sine forma accidentali: ergo anima per suam essentiam intelligere potest.

¶ Item forma anime non est pure passiua: ergo per seipsam aliquo modo est actiua. Sed si aliquam actio potest sibi competere per seipsam hoc maxime videtur esse intelligere et velle.

¶ Item proprie passiones originantur a substantia dicente philosopho primo physi. quod materia conforma causa est omnium accidentium que sunt supple in da sicut mater: originare autem propriam passionem est agere: et constat quod hec actio substantie conuenit non mediam te alio accidente. quia aliter esset processus in infinitum: ergo a simili substantia anime intelligem potest non mediante aliquo accidente.

Respondeo quod potentie anime non sunt accidentia nec addunt aliquam rem absolutam super anime essentiam: sed tantummodo respectus ad actus et obiecta. Quod autem non sint accidenti a patet. dicit enim philosophus 2. de anima: quod si oculus esset animal anima eius esset visus: et vocat ibi visum potentiam visiuam quod veritatem non haberet si potentia visiua esset accidens: quia nullum accidens posset esse anima alicuius animalis.

¶ Item Augustinus 9 de trinitate. c. 4. probat ex intentione quod potentie anime non sunt accidentia loquens de istis potentiis sub nomine notitie et amoris.

¶ Item substantia aliquod accidens potest recipere non mediante aliquo accidente inquantum ipsa est passiua: aliter enim esset procedere in infinitum.

¶ Item aliquid potest agere non mediante aliquo accidente inquantum ipsa est actiua: ergo et substantia ipsius anime similiter. Sed passio que competit anime inquantum est natura intellectualis passiua est speciem intelligibilem recipere: ergo ipsa potest recipere per seipsam non mediante aliquo accidente: actio etiam que maxime competit anime inquantum est natura intellectualis actiua est speciem intelligibilem a fantasmatibus abstrahere vel se ad actum intelligendi mouere et velle: ergo haec potest per seipsam non mediante aliquo accidente alio quam intelligi specie de qua constat quod non est anime potentia: restat ergo quod potentia anime per quam speciem intelligibilem potest recipere: et per quam speciem intelligibilem potest a fantasmatibus abstrahere: et per quam se potest ad actum intelligendi mouere: et potentia per quam potest velle non sunt accidentia ipsius anime. Ex hoc patet quod secundo fuit propositum in solutione: secundo quod non addunt aliquam rem absolutam super anime essentiam: quia substantia est ens natum per se stare vel natum esse de essentia per se stantis: hoc di¬ co extendendo nomen substantie ad substantiam compositam et partes eius: absolutum autem accidens dicimus quod natum est esse in alio: nec potest naturaliter per se stare: nec est de essentia eius in quo est: nec ex ipso et eo in quo est potest vnum per essentiam constitui. hoc satis potest haberi ex dictis philosohi libro predicamentis. Ubi vult quod esse in subiecto est esse in aliquo non sicut pars eius: et non posse esse sine eo in quo est supple naturaliter: et dicit quod hoc competit accidentibus ex quo patet quod si potentie dicerent aliquam rem absolutam super essentiam cum essent in ea non tanquam partes essentie nec possent naturaliter sine essentia anime esse quod essent anime accidentia quod improbatum est ex quo sequitur illud quod tertio fuit propositum in solutionem scilicet quod non addunt super essentiam anime nisi respectus ad actus et obiecta cui sententie expresse videtur concordare Aug. 9. libro de trinitate c. 4. et etiam. c. 5 quod patet ibidem suam litteram intuenti. Et auctor de spiritum et anima expressissime hoc sentit. Dicit enim. c. 3 quod sensus: imaginatio: ratio: intellectus et intelligentia haec omnia in anima non aliud sunt quam ipsa anima alie et alie proprietates inter se propter varia exercitia et paucis interpositis subdit quod sunt id quod ipsa. Et. xi. c. dicit de anima quod secundum sui operis officium variis nuncupatur nominibus: dicitur namque anima dum vegetat spiritus: dum contenplatur: sensus dum sentit: animus dum sapit dum intelligit mens dum discernit: ratio dum recordatur: memoria dum vult voluntas et paucis interpositis subiungit: quoniam ista omnia vna anima est: proprietates quidem diuerse vocans relationes nomine proprietatum. Huic etiam videtur consonare littera Auic. 6 naturalium libro primo c. primi vbi dicit quod anima potest dici vis comparatione effectionum que emanant ab ipsa. Similiter etiam potest dici vis comparatione formarum sensibilium et intelligibilium quas recipit: et potest dici forma comparatione materie in qua existit: ad hoc etiam videntur sacere due prime rationes adducte pro parte ista in opponendo.

Ad primum in oppositum dico quod philosophus libro praedictis. naturalem potentiam accipit pro naturali modo vel aptitudine potentie: vnde non vocat potentiam illud quo res potest: sed quo taliter potest.

¶ Ad 2m potest dici quod Dion. ibi loquebatur de angelis sanctis et virtutem vocabat non potentiam sed sacros habitus potentiarum qui proprie virtutes dicuntur: et secundum veritatem qualitates sunt: vel si accipit virtutem pro potentia intendebat distinguere potentiam contra essentiam inquantum super potentiam addit determinatum respectum.

¶ Ad 3m dici potest quod cum Aug. dicit mentem esse aliquid ipsius anime sicut caput oculum vel faciem: hoc dixit propter hoc quia potentia super essentiam addit determinatum respectu propter quod essentia non predicatur de potentia: sicut nec cursus de currere: quamuis currere super cursum non addat nisi relationem scilicet ad currentem: et quod ista fuerit mens Augustini patet cum alibi scilicet 9 de trinitate. c. 4. expresse velit potentias anime nullam rem absolutam addere super ipsam.

¶ Ad 4m dicitur quod sicut se habet essentia ad esse sic potentia ad agere etc. Dico quod falsum est: quia actus secundus magis elongatur a sua potentia quam actus primus a sua essentia: quia potentia non respicit actum secundum nec attingit nisi mediante actu primo: vnde si ponatur quod esse substantiale non addat rem absolutam super essentiam cuius est esse: non propter hoc sequitur quod agere non addat rem absolutam vltra potentiam cuius est agere.

¶ Ad 5m cum dicitur quod in eodem genere est effectus et proximum eius principium etc. dico quod verum est accipiendo principium pro termino initiali intriseco sicut est punctus in linea: quamuis non sit pars eius et instans in tempore: quamuis non sit pars eius et vnitas in numero que est principium et pars numeri: de principio autem extra cuiusmodi est potentia respectu actus non habet veritatem: aliter enim sequeretur quod potentie anime essent in praedicamento actionis vel passionis cum ipsum intelligere sit actio vel passio scilicet

¶ Ad 6m cum dicitur quod si potentie anime non differrent secundum rem absolutam: maxime cum verum et bonum sola ratione differant: Dico quod non opetet quia velle est a substantia intellectuali mediante intelligere. Unde oportet quod realiter distinguatur ab eo. prima enim differentia secundum ratione in obiectis et secundum respectus in potentiis potest esse ratio differentie in actibus secundum aliquid absolutum: quia magis distinguntur res vel magis multiplicantur in principiatis quam in principiis.

¶ Ad 7m dico quod bene substantia habet aliquam actionem mediante aliquo accidente sicut ignis calefacit mediante caliditate et aliquam actionem est habet substantia aliquando non mediante aliquo accidente: et tales actiones sunt intelligere et velle: que anime competunt non mediante aliquo absoluto accidente tanquam potentia qua agunt.

¶ Ad 8m cum dicitur quod secundum hanc opinionem non esset in anima dei imago etc. Dico quod immo secundum istam opinionem expressius assignatur imago in anima quam secundum aliam: quia in summa trinitate persona cum essentia non dicit nisi proprietatem relatiuam vt pater cum essentia proprietatem paternitatis: filius proprietatem filiationis: spiritus sanctus proprietatem spirationis dicte passiue: et tamen quia vna proprietas non est alia vna persona non est alia. Cum ergo pono quod potentia memorandi in anima que respondet patri non addit super essentiam nisi prorietatem relatiuam nec potentia intelligendi que respondet filio addit super essentiam nisi propeietatem relatiuam: nec similiter voluntas que respondet spiritui sancto addit super essentiam nisi proprietatem relatiuam: et per distinctionem istarum relatiuarum proprietatum dico vnam potentiam non esse aliam: et essentiam et illam proprietatem includi in ratione potentie: multo expressius assigno rationem imaginis in anima quam si ponerem illas potentias secundum aliquid absolutum differre et substantiam non cadere in ratione potentie. Et vere hoc videtur Augustinus sentire. 9. de trinitate. c. 4.

¶ Argumentum 3m pro parte alia quamuis gratia principalis conclusionis possit concedi: tamen non cogit quia philosophus in illo verbo non signauit in composito ex materia et forma respectu accidentium que sunt in ea nisi causalitatem passiua: quod patet per hoc quod addit sicut mater cum secundum rationem semina in generatione non sit principium nisi passiuum nec ministrat nisi materiam vt expresse dicit. 15 libro de animalibus.

¶ Questio. II. Secundo queritur vtrum memoria intelligentia et voluntas in nobis semper sint in actibus suis. Et videtur quod sic. Augustinus. x. libro de trinitate. c. vltimo vult quod mens semper sui meminerit semper se intelligit: semper se diligit.

¶ Item philosophus. 3. de anima dicit de intellectum agente quod semper intelligit.

¶ Item philosophus primo de generatione. ca. de augumento dicit quod animalia semper nutriuntur. Si ergo nutritiua semper est in actu suo multo fortius memoria: intelligentia et voluntas que sunt nobiliores potentie.

¶ Item Auic. 6 naturalium libro primo cap. primo vult quod si aliquis homo crearetur subito perfectus in tali dispositione quod non haberet vsum alicuius sensus quamuis non affirmaret exteriora suorum membrorum nec occulta suorum interiorum tamen affirmaret se esse. Sed talis homo esset ineptissimus pro illo statum ad hoc quod intellectum esset in actu suo: ergo in quocunque statu homo fuerit semper intellectus est in actu suo.

Contra Augustinum 14 de trinitate capitulo 7 dicit quod mens non semper se cogitat. et ponit exemplum de geometra et musico qui vtranque nouit scientiam non tamen semper cogitat de vtraque.

¶ Item intellectus non reducitur de potentia ad actum nisi per receptionem speciei non semper habuit anima nostra intelligibilem speciem. quia secundum philosophum. 3. de anima. anima creatur sicut tabula rasa in qua nihil est actu scriptum: ergo anima nostra non semper fuit in actu intelligendi. tualiter: tamen intelligentia et voluntas in nobis non sunt semper in actibus suis qui sunt intelligere et velle. et hoc patet secundum philosophum. 2. de anima quia naturaliter anima deuenit in cognitionem sui primo per cognitionem obiectorum: et ab illa ueniendo ad cognitionem actuum: et ex cognitione actuum veniendo ad cognitionem suiipsius. Sed anima non semper cognoscit actum suum: non enim semper intelligimus nos intelligere hoc docet experientia ergo non semper cognoscit seipsam: et constat quod non semper cognoscit aliud a se: ergo non semper est in actu cognoscendi.

¶ Item philosophus. 5 thop. magis scimus quid ignis quam quid anima: Sed nescimus quid ignis naturaliter nisi quantum possumus ex proprietatibus eius argumentando concludere: ergo nec scimus naturaliter quid anima nisi quantum possumus arguendo concludere per actus et obiecta. Cum ergo intelligentia non semper sit in tali actu arguendi anima non semper intelligit se. Sed constat quod non semper est in actu intelligendi aliquid a se quando non intelligit se: ergo non semper est in actu intelligendi.

¶ Item philosophus primo de anima. intelligere et considerare consumuntur alio quodam interius corrupto ipsum autem impassibile est: in quo notat quod si intellectus sit incorruptibilis quantum ad sui essentiam quod tamen sua operatio que est intelligere quandoque corrum pitur propter corporis ineptitudinem. et ratio est quia anima est forma substantialis corporis humani: et forma non tantummodo impeditur in operatione sua ex parte obiecti respectu cuius agit: sed etiam propter ineptitudinem materie quam perficit: non est ergo semper anima in actu intelligendi.

¶ Item philosophus. 3 de anima: nequaquam sine fantasmate intelligit anima quod intelligendum est naturaliter dum est actu corporis corruptibilis forma: cum ergo fantasmata sint per que sensitiua interior dirigitur ad cognoscendum: non intelligendo indigemus ministerio alicuius potentie sensitiue interioris: cum ergo illam contingat impediri quantum ad suum actum vel totaliter actum eius auferri ex consequenti contingit totaliter auferri ab homine actum intelligendi.

Ad primum in oppositum cum arguitur per auctoritatem Augustini dicentis quod mens semper se intelligit etc. Dico quod verum est in habitu: et quod Augustinus sic intelligat: patet per illud exemplum quod ponit de grammatico et musico. 14. de triat. c. 7. et fuit adductum in opponendo proparte ista.

¶ Ad 2m cum arguis de intellectum agente: dico quod sicut patet per litteram philosophi ibidem: aliquando philosophus loquitur de intellectu agente vt de quadam substantia separata: et quo ad hoc errauit. Unde a domino Stephano episco parisiensi excommunicatus est iste articulus quod intellectus agens est quedam substantia separata superior ad intellectum possibilem: et quod secundum substantiam potentiam et operationem est separatus a corpore nec est forma corporis humani: aliquando loquitur de intellectu agente vt est potentia anime: et sic dicit quod est habitus quidam vt lumen: et sic non dicit ipsum semper intelligere nisi quia quantum est ex parte sua semper abstraheret species intelligibiles a fantasmatibus nisi esset impedimentum ex parte fantasmatum vel virium sensiti uarum eo quod actio intellectus agentis naturalis est: et sic non acciperetur ibi intelligere pro cognoscere.

¶ Ad 3m co quod non est simile de nutritiua et intellectiua quantum ad semper esse in actu suo: quia in eo quod nutritur continue sit de perditio: et ideo necessaria fuit potentia per quam continue fieret restauratio. Et hec est nutritiua que humores continue conuertit in corpus qui humores sunt immediatum nutrimentum. vt dicitur libo de somno et vigilia.

¶ Ad 4m cum arguitur per auctoritatem Auic. dico quod ille homo de quo loquitur non ita esset ineptus ad actum intelligendi sicut homo perfecte dormiens vel furiosus: quia dormiens perfe¬ cte vel furiosus non tantummodo non iuuatur ad intelligendum per interiores sensitiuas: sed per inordinatum modum earum impeditur: et in perfecto dormiente est etiam speciale impedimentum ex parte virtutis nutritiue que in somno nimis in actu suo intenditur et excessiua intesio vnius virtutis anime impedit aliam secundum Auic. 6 naturalium libr.o 5 cap. 7. aggrauatur etiam anima ex infrigidatione organorum: in homine autem secundum illum statum quem describit Auic. non essent ista impedimenta: quamuis aliqua virtute sensitiua non adiuuaretur. Uel potest dici secundum aliquos quod in predicto loco non est tenendus Auic. si velit excludere omnem actum potentie sensitiue: quia omnis nostra cognitio naturalis incipit a sensu.