Articulus 1

Questio prima. PRimo ostendo quod nihil dicitur de deo ex tempore quia eorum que distant in infinitum vnum non praedicatur de alio. Sed dicitur a quocumque temporali distat in infinitum: ergo nihil ex tempore dicitur de deo.

¶ Item omne praedicatum ponit rem circa subiectum: sed nihil temporale potest potioni circa deum: quia mutaretur: ergo nihil ex tempore dicitur de deo.

¶ Item omne nomen significat quid creatum: aut increatum: sed res increata conuenit deo ab eterno: creatum autem falso dicitur de in creato: ergo nullum nomen ex tempore dicitur de deo.

¶ Item omne quod praedicatur de alio autem dicitur de eo per essentiam: aut per inherem tiam: sed nihil deo conuenit essentialiter ex tempore: ergo cum nulla res inhereat deo: quia inherere proprium est accidentium: vel eorum que non sunt realiter idem cum eo cui inherent: videtur quod nihil ex tempore dicatur de deo.

¶ Item Aug. 12. de ciui. dei. c. 15. Ego dominum deum aliquando dominum non fuisse dicem non audeo.

Contra esse hominem passum sepultum ex tempore dicitur de deo.

¶ Item actio et passio correlatiua sunt: ergo non prius est creare. quam creari: sed creari non est nisi ex tempore: ergo deus non creauit nisi ex tempore.

Respondeo quod aliqua dicuntur de deo ex tempore. Ad cuius intelligentiam sciendum quod illud quod dicitur de aliquo aut signat essentiam illius: aut aliquod de essentia autem aliquod accidens absolutum inherens ei: aut causam illius aut illius effectum: aut relationem ipsum denominantem: aut actionem illius transeuntem in rem exteriorem: aut actionem alterius modo passiuo significatam aut rem vnitam ei de quo dicitur.

¶ Primo modo non potest conuenire aliquid ex tempore deo: quia quicquid spectat ad essentiam eius sibi conuenit ab eterno.

¶ Secundo modo nihil conuenit deo nec ex tempore: nec ab eterno: quia in deo nullum est accidens.

¶ Nec tertio modo: quia nulla est dei causa neque ex tempore: neque ab eterno.

¶ Sed quarto modo aliquid dicitur de deo ex tempore: vt cum dicitur quod deus est patientia nostra et salus nostra: hoc est quia patientia nostra et salus nostra sunt effectus illius.

¶ Quinto etiam modo aliquid conuenit deo ex tempore vt esse dominum. dominus enim significat quandam relationem: a qua deus denominatur dominus.

¶ Sexto modo etiam aliquid potest dici de deo ex tempore: vt si immediate aliquam rem calefaciat successiue. Cum enim diceremus deus calefacit istam rem denominaremus ipsum abactione exterius transeunte: quia secundum philosophum. 3. physi. Actio quae radicatur in motu est ab agente in passo.

¶ Septimo etiam modo aliquid dicitur de deo ex tempore: vt cum dicimus deus: vocaliter laudatur. Laudari enim vocaliter importat actionem creature passiuo modo significatam.

¶ Octauo etiam modo ex tempore conuenit deo esse hominem.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod eorum que distant in infinitum vnum non predicatur de alio etc. dico quod verum est depraedicatione per essentiam: vel per alicuius absoluti inherentiam: sed non est verum de praedicatione que est per causam: vel per habitudinem ad alium: vel per vnionem.

¶ Ad 2m cum dicitur quod omne praedicatum ponit rem suam circa subiectum etc. Dico quod si intelligas de positione secundum rem non semper est verum. Cum enim dico iste honoratur res importata per hoc verbum honoratur vt non ponitur realiter in honorato: sed magis in honorante secundum philosophum i. ethicorum. sed de his que predicantur per essentiam: vel per inherentiam: est verum

¶ Ad 3m cum dicitur quod creatum falso dicitur de increato etc. dico quod verum est sub istis nonibus que sunt creatum et increatu: hec enim simpliciter est falsa: increatum est creatum: tamen dico quod res increata que deus est: potest denominari a re creata denominatione que est per aliquod extrinsecum. Bene enim subiectum denominatur a re quae non est in eo. Unde subiectum dicitur agens ab actione que est ab agenmte in passo. Omne tamen nomen dictum de deo ex tempore significat rem increatam aut primo: aut ex consequenti vt inferius patebit.

¶ Ad 4m cum dicitur quomne quod praedicatur de alio aut dicitur de eo per essentiam: aut per inherentiam etc. dico quod falsum est. Res enim dicitur agens ab actione que est ab agente in passo: et sic potest aliquid denominari ab illa re que non est in ipso: et hoc patet aperte: deus amatur ex tempore amore creato: nec tamen amor creatus est in deo: sed in amante.

¶ Ad 5mquod arguebatur per auctoritatem Augu. de ciui. dico quod Beatus Augu. in auctoritate alle gata accepit dominium secundum quod significat potestatem per quam possunt coherceri subditi quando hebeantur: non prout dicat actualem relationem ad principium: vnde improprie accipit hoc nomen dominus.

Quaestio II. SEcundo queritur vtrum illa que de deo dicuntur ex tempore: dicantur de deo per accidens et videtur quod sic: dicit enim Augu. 5 de trinitate c. vlde deo vt dns tuus esset: aut meus qui modo esse cepimus ex tempore accidit deo: ergo dominus dicitur de deo per accidens.

¶ Item philosophus ids poste. Que sunt per se necessario insunt rebus: sed que dicuntur de deo ex tempore non conueniunt ei de necessitate: ergo non dicuntur de deo per se.

¶ Item accidens est quod adest et abest preter subitecnti corruptionem. Sed ea que dicuntur de deo ex tempore possunt abesse et adesse praeter dei corruptionem: ergo prosentur dedeo secundum accidens.

¶ Item secundum philosophum idst topi. quatuor sunt praeta scilicet genus: diffinitio: proprium: accidens. Sed ea que dicuntur de deo ex tempore: non dicuntur de deo tanquam genus: neque tanquam diffinitio: neque omnia dicuntur de deo tamquam proprium: quia esse dicnum non conuertuntur cum deo. Restat ergo quod saltem esse dominum dicitur de deo per accidens.

Contra Aug. 5 de trinitate c. vl. et recitat magister in lit tera: dicit quod deo nihil accidit: ergo omnia que dicuntur de deo dicuntur de ipso per se.

¶ Item omene quod dicitur de aliquo per accidens: ponit in ipso mutationem in actu: vel in potentia: sed deus mutari non potest: ergo nihil dicitur de eo per accidens.

¶ Item quod dicitur de aliquo per accidens dicitur de alio per se: quia omne per accidens reducitur ad per se: sed crea¬ tor non dicitur de aliquo alio a deo: ergo non dicitur de deo per accidens.

Respondeo quod aliqua dici de deo per acciens quadrum pliciter potest intelligi: autem ita quod illa quae de deo dicuntur: sint accidentia ipsi deo inherentia: et sic nihili dicitur de deo per accidens neque ab eterno: neque ex tempore: quia nullum aecidens est in deo nisi mediante natura humana sibi vnita: aut quod sint accidentia in alio existentia: et sic creator et dominus dicuntur de deo per accidens: aut quantum ad illud quod importatur de eorum significato primo: aut ex consequenti: quia de eo rum signato aut primo: aut ex conseqenti est quedam habitudo que est in creatura secundum rem: et in deo secundum rationem et secundum dici. Illa autem relatio realis accidens est creature extendendo nomen accidentis ad omne illud quod non est substantia: nec pars substantiae: et ab illa relatione nominatur deus sub ratione qua creator: vel sub ratione qua dominus: demtratum enim est supra quomon aliquando aliquid potest denominari ab eo quod est in alio realiter.

¶ Tertio modo potest intelligi aliquid dici de deo per accidens quia dicitur de deo contingenter: et sic creare et esse dominum dicuntur de deo contingenter quantum ad illam habitudinem quam significant: vel connotant in creatura. Deus enim potuit non creare mundum: et ita potuit non esse dominus.

¶ Quarto modo potest intelligi aliquid dici de deo per accidens que dicuntur de ipso ratione nature humane sibi vnite: sicut cum dicimus: deus fuit mortuus: sepultus et resurrexit. Hec enim dicuntur de deo per aliud: quia quamuis ista sint vera: deus est homo: non tamen hec debet concedi: deus est humananatura: et ideo que conueniunt sibi mediante humana natura: dicuntur sibi conuenire per aliud. Ex his pro magna parte potest patere responsio ad argumenta ad vtranque partem. primum eni: argumentum procedit secundum quod dici de deom per accidens accipitur secundo modo.

¶ Secundum autem procedit secundum quod dici per accidens accipitur modo tertio: hoc est produci contingenter.

¶ Ad 3m cum dicitur quod accidens est quod adest et abest etc. dico quod illud est accidens rei de quae dicitur si sibi inhereat: aliter non: illa autem hitudo realiter a qua deus denominatur creator: vel dominus: non est aliquid deo inherens.

¶ Ad 4m quod arguitur de quattuor predicabilibus vel predicatis intelligi debet quando praedicatum non importat neque primo neque ex consequent: aliquam rem que non sit in subiecto aliter non est verum. Si enim dico homo est percutiens: ipsa percussio non est accidens in percutiente sed in percusso: nec est percutientis genus neque diffinitio: neque proprium. Habitudo autem que importatur nomine creatoris et nomine domini realiter accepta: non est in deo: sed in creatura.

¶ Uel potest dici quod illud verbum philosophi non tenet nisi de his que peredicantur de creaturis vbi reperitur genus et diffinitio. Deus autem nec genus habet nec diffinitionem. Primum argumentum ad partem aliam demtrat de deo nihil dici per accidens primo modo.

¶ Secundum etiam argumentum procedit de primo modo dicendi per accidens: quia secundus modus tertie et quarte nullam mutationem includunt in re: de qua aliquid dicitur per accidens nec in actu: nec in potentia.

¶ Ad 3m cum dicitur quod omne per accidens reducitur ad per se etc. dico quod intelligendum est de eo quod dicitur per accidens quarto modo. Omne enim quod dicitur de aliquo mediate dicitur de illo mediante aliquo de quo dicitur immediate: vel quod est immediata ratio vel causa per quamdicitur de primo. Sic autem creare non dicitur de deo peraccidens: quia creat nullo mediante.

Quaestio III. Tertio queritur vtrum ea que dicuntur de deo extempore significent relationem. et videtur quod non: quia deo non potest aduenire de nouo aliqua relatio. Sed ea que de deo dicuntur ex tempore de nouo dicuntur de ipso ergo non significant aliquam ralationem.

¶ Item si significarent aliquam rationem illa relatio esset dei ad creaturas. Sed talis relatio communis esset tribus personis. Cum ergo aliqua dicantur de deo ex tempore que non conueniunt tribus personis vt esse incarnatum: esse missum: videtur quod non signrent relationem.

¶ Item non potest negari quin ista nomina creator et guberna¬ tor dicant divinam substantiam cum de qualem dicantur persona. Sed sicut dicit magister supra Di. 22. c. sciendum que relatiue dicuntur substantialiter non dicuntur: ergo ista nomina dominus et creator non signnt ralationem.

Contra nomina que non signt substantiam significant relationem. Sed ea que conueniunt deo ex tempore non videtur significare divinam substantiam: quia ab eterno conuenit deo ergo significant rationem.

¶ Item illud significat terminus a quo imponitur ad signandum. sed hoc nomen dominus imponitur ad signdum habitudinem ad seruum ergo videtur quod hoc nomen dominus signat relationem.

¶ Item esse hominem dicitur de deo ex tempore: et cum non videtur signare substantiam: cum non conueniat nisi persone filii: ergo signat rlautionem.

Respondeo quod ea que dicuntur de deo ex tempore rationem significant autem connotant: quia aut ipsam relationem significant primo aute eam dant intelligere ex conseqenti. Eorum enim que dicuntur de deo ex tempore quedam significant remsupra quam fundatur habitudo: sicut creator et gubernator: que significant divinam actionem intrinsecam que deus est: et connotat habitudinem in actu: et quae est in creatura secundum rem: et opposita habitudo est in deo secundum rationem. Quedam imponuntur ad signandum ipsam habitudinem: vt ista nomina dominus et superior: et ista signnt rationem: que est in deo secundum rationem. Cutus opposita relatio est in creatura secundum rem: et ex consequenti dant intelligere divinam substantiam tanquam rem que a tali habitudine denominatur.

¶ Quedam autem significant divinam actionem passiuo modo significatam: vt incarnatus: missus: et dant intelligere realem rluationem persone ad personam: vt persone misse ad personam a qua emanat quia non mittitur nisi persona emanans. Incarnatus etiam dat intelligere habitudinem vnius persone ad aliam: que soli filio conuenit. Connotant etiam illa nomina relationem realem in creatura: et in deo secundum rationem. Quedam autem significant aliquam creaturam absolutam: sicut homo dictus de deo significat naturam humanam: et realem relationem in natura humana ad divinam personam et in diuina persona scilicet in persona filii importat relationem secundum rationem ad humanam naturam. Unde cum ditur deus est homo: esse hominem significat vnionem humane nature ad divinam personam: et ex consnti significat humanam naturam et divinam personam: et sic patet quod omnia que dicuntur de deo ex tempore significant relationem vel connotant diuinam substantiam: vel personam. Soluendum est ergo ad argumenta ad vtranque partem.

Ad primum cum dicitur quod de nouo non potest deo adue nire aliqua relatio etc. dico quod non plus concludit nisi quod ea que dicuntur de deo ex tempore son signnt: nec connotant aliquam relationem realem temporalem que sit in deo: et hoc est verum.

¶ Ad 2m cum dicitur quod aliqua dicuntur de deo ex tempore quae non conueniunt tribus personis etc. dico quod verum est. Sed ex hoc non sequitur quod non significent: vel connotent aliquam rlaionem in creatura: sed ex hoc sequitur quod non signnt relationem in creatura ad deum: vt ad principium effectiuum tantum: et hoc est verum: per prius enim important relationem creature ad deum vt ad terminum.

¶ Ad 3m cum dicitur quod ista nomina creator: et gubernator dicunt divinam substantiam etc. dico quod verum est: et tamen simul connotant aliquam relationem in creatura. Illud enim verbum magnum qui relatiue dicuntur substantialiter non dicuntur intelligi debet de his qui relatiue dicuntur ab eterno et loquendo de ratione reali.

Ad primum argumentum quod fuit ad partem aliam: dicendum quod quamuis divina substantia deo conueniat ab eterno: non tamen sub illa ratione qua connotat actu realem rluationem in creatura.

¶ Secundum argumentum ad eandem partem probat quod hoc nomen dominus significat relationem que est in creatura secundum rem: et ideo secundum rationem: et secundum dici: et hoc est verum: sed ex hoc non sequitur quin ex conseqenti det intelligere divinam substantiam tanquam rem que ab illa relatione denominatur. Terminus enim non tantum significat illud a quo ad signdum imponitur: quamuis illud formalius significare videatur.

¶ Ad 3m dicendum quod quamuis esse hominem dictum de deo det intelligere relationem in natura humana ad filium dei: vt ad principium a quo est: et etiam ad divinam substantiam tamen quia prius significat relationem in natura humana ad filium dei: vt ad supisitum in quo est: et ideo non opetet quod conueniat pluribus personis

QUarto queritur vtrum ea que dicuntur de deo ex tempore ponant in deo aliquam relationem realem ad creaturam: et videtur quod sic: quia. 5o Meta. dicitur quod relatiua secundum esse sunt sicut dominus et seruus: sed relatiua secundum esse ponunt aliquam relationem realem in vtroque extremo: ergo dominus dicit aliquam relationem realem in deo.

¶ Item suppositio est relatio: sed in deo respectu creature est realis suppositio: ergo est realis relatio.

¶ Item quod solum dicitur de aliquo secundum rationem cessante actione intellectus: non manet: sed dominium maneret in deo: etiam si vniuersalis intellectus hoc apprehenderet: ergo dominium non dicitur de deosecundum rationem: sed secundum rem.

¶ Item realiter est causa creatu re: sed causa importat realem relationem: ergo in deo est realis relatio respectu creature quam in eo ponit nomen esse.

¶ Item quamuis generatio actiua creata sit in genito: tamen ponit in generante realem relationem: ergo multo fortius cum creatio actiua sit in creante: ponit in ipso realem relationem:

¶ Item realis relatio potest aduenire alicui de nouo sine sui mutatione per alterius mutationem: vt si ego sum albus: et alius de nouo fiat albus: aduenit mihi de nouo similitudo sine meimutatione: ergo a simili per mutationem creature potest aduenire de nouo ipsi deo aliqua realis relatio sine sui mutatione: ergo non est aliqua ratio ad negandum quod ea que dicuntur de deo ex tempore: ponant in deo aliquam realem ralationem.

Contra quicquid est in deo est eternum. Sed ea que dicuntur de deo ex tempore non ponunt in deo aliquam ralationem eternam ad creaturam: ergo non ponunt in deo aliquam relationem realem.

¶ Item scibile non dependet a scientia: ideo non refertur ad ipsum nisi secundum dici scilicet quia scientia refertur ad ipsum secundum philosophum. 5. Meta. sed multo minus depemdet deus a creatura: ergo non refertur ad ipsam nisi secundum dici.

¶ Item 24. propositione de causis dicitur quod causa prima existit in omnibus rebus secundum dispositionem vnam. Sed si ea quae dicuntur de deo ex tempore: ponerent in deo reales relationes ad creaturam: non existeret in omnibus secundum dispositionem vnam: ergo non ponunt in deo aliquam realem relationem ad creaturam.

Respondeo quod ea que de deo dicuentur ex tempore non ponunt in deo aliquam relationem realem ad creatu hedram sed tantummodo secundum rationem et secundum dici. Ad cuius pleniorem intelligentiam sciendum quod cum relatio requirat duo extremaaliquando est res rationis a parte vtriusque: quando scilicet habitudo illa non potest esse inter illa nisi inquantum intelligunrur. veru. gra. cum dicimus idem eidem idem. Eiusdem enim ad seipsum non est relatio nisi secundum esse intellectum tantum inquantum scilicet intelligit intellectus aliquid vnum: illo vtitur vt duobus. Similiter relatio que est inter ens et non ens: est res rationis tantum a parte vtriusque extremi. Non entis enim non potest esse aliqua realis relatio vt subiteanti: quia sicut dicit Auice. i. Meta. c. 5. si proprietas fuit aliquid: tunc illud de quo illa dicitur: erit aliquid sine dubio. Sed non ens non est aliquid. Similiter non t ens non potest esse terminus realis relationis: et ideo entis ad non ens: non potest esse realis relatio cum realitas relationis non tantum dependeat ex realitate eius de quo dicitur: sed cum etiam ex realitate termini. Est tamen interea relatio secundum rationem: quia negationes bene sunt res rationis inquantum apprehendun tur a ratione. Unde inquantum intellectus intelligit non ens vt vnum extremum et ens vt aliud: consequitur ea quedam rela tio secundum rationem scilicet relatio oppositionis.

¶ Quedam vero sunt relationes reales quantum ad vtrunque extremum: vt omnis relatio conseqens extrema secundum esse reale: sicut duplum: et dimidium: que consequuntur quantitatem: paternitas et filiatio quae consequuntur actionem et passionem et multe alie. Quandoque vero est relatio in vno extremorum secundum rem: et in alio secundum rationem tantum: et hoc quando duo extrema non sunt vnius ordinis: vt scientia et scibile. Res enim scibilis inquantum est res in esse naturali existens: est extra ordinem intelligibilis esse: quia non intelligitur res nisi inquantum est intellectui repraesentata: et ideo quamuis in scientia sit relatio realis ad rem scibilem: inquantum est in ea quidam or¬ do ad ipsas res considerandas: tamen in ipsa re scibili: quia in se considerata est extra huius ordinem non est realis relatio ad scientiam: sed secundum rationem tantum: et secundum dici scilicet inquantum intellectus apprehendit rem vt terminum relationis scientie: vnde dicit philosophus. v. Metaphy. quod non dicuntur relatiue eo quod ipsa reseruntur sed quia alia referuntur ad ipsa. Cum igitur deus sit extra totum ordinem creature: et omnes creature ordinentur ad ipsum: et non econuerso manifestum est quod omnes creature referuntur ad deum relatione reali: sed in deo non est realis rlautio ad creaturas: sed secundum rationem et secundum dici tantum inquantum scilicet creature referuntur ad ipsum.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod relatiua secundum esse sut sicut dominus et seruus etc. dico quod dominus est relatiuum secundum esse in creatura non in creatore.

¶ Ad 2m cum dicitur quod in deo respectu creature est realis suppositioetc. dico quod verum est quantum ad illud super quod fundatur respectus: sed ipse respectus realiter in deo non est: sed secundum rationem tantum.

¶ Ad 3m cum dicitur quod dominium maneret in deo et si nullus intellectus hoc apprehenderet etc. dico quod verum est quantum ad potestatem per quam sibi subiecit creaturam: non tamen quantum ad respectum in ipso deo: tamen non est possibile quain apprehendatur illud ab aliquo intellectu: quia semper intelligitur ab intellectu diuino.

¶ Ad 4m cum dicitur quod causa importat realem rationem ad causatum etc. dico quod verum est de causa creata: de causa autem increata non est verum: nec ex hoc sequitur quod minus realiter sit causa: sed magis quia verissime et realiter est in ea illud per quod producit effectum.

¶ Ad 5ico quod generans creatum et genitum sunt eiusdem ordinis: et ideo oportet esse realem relationem vtrobique: deus autem est extra ordinem creaturarum.

¶ Ad 6m cum dicitur quod relatio realis potest aduenire aliter sine sui mutatione etc. dico quod verum est sine mutatione secundum aliquid absolutum non tamen sine mutatione secundum rem relatiuam: quia ante non erat in ipso illa res relatima que postea in ipso est. Uel potest dici quod ratio quare non potest aduenire deo aliqua realis relatio de nouo non est tantum: quia mutaretur: sed etiam quia est extra ordinem creaturarum: quapropter non potest in ipso esse realit rlulo ad creaturam.