Articulus 4

PRimo ostendo quod poenitentia non est in nobis ex acquisitione. Nullum peccatum necersarium est ad illud quo acquiritur virtus: sed peccatum est necessarium ad actum poenitentie: ergo virtus poenitentie non acquiritur per suos actus. sed omnis virtus quae est nobis ex acquisitione acquiritur per actus: ergo poenitentia non est in nobis ex acquisitione.

¶ Item Auic. 6o. metaph. c. 3. Causa dignior est causato: sed actus praecedens virtutem non est dignior virtute: ergo virtus poenitentie non potest acquiri per actus.

¶ Item Aug. de fide ad Pe. parum ante medium. Hhoc deus disposuit vt si quis bonitatem voluntatis perderet nunquam eum sine diuino munere reparet: sed per sententiam voiuntatis bonitas reparatur: ergo poenitentia est minus: quod nobis a deo infunditur.

Contra poenitentia continetur sub iustitia: sed iustitia in nobis est ex acquisitione: vt in 3 libro ostensum est: ergo similiter et poenitentia.

¶ Item secundum philosophum. 2. ethico. c. I. Temperata: operantes efficimur temperati. operando fortia fortes: ergo similiter ex multotiens penitere potest acquiri innobis penitentie virtus.

Respondeo quod duplex est poenitentia: vna habilitans hominem ad puniendum peccatum proprium in ordine ad finem non transcendentem nostram facultatem naturalem. Alia in ordine ad finem supra nostram naturalem facultatem: poenitentie primo modo dicte innata sunt nobis principia scilicet naturalis cognitio boni et dilectio: et naturalis cognitio mali: et eius detestatio: in quorum virtute per actus potest habitus penitentie acquiri.

¶ Poenitentia autem secundo modo dicta a nobis etiam acquiri potest per actus: vt aliqui dicunt: non tamen in virtute naturalium principiorum: sed supernaturalium scilicet supernaturalem cognitionem et dilectionem sins transcendentis nostram naturalem facultatem: sicut enim in virtute principiorum nobis inditorum possumus acquirere poenitentiam in ordine ad ciuilitatem inferiorem: sic in virtute principiorum supernaturalium acquirere possumus poenitentiam in ordine ad ciuilitatem superiorem que est vita eterna. Aliis autem videtur quod hec poenitentia est in nobis per solam infusionem: quia et si anima sit in potentia ad recipiendum talem habitum: non est tamen educibilis de potentia anime: et ideo per quencunque alium supernaturalem habitum anima talem habitum poenitentie causare non potest: quia exquo de eius pos non est educibilis ipsum causaret de nihilo: quod impossibile est.

Ad primum dicendum quod nullum peccatum est necessarium ad acquisitionem virtutis tanquam actus quo virtus acquiritur: non tamen est inconueniens quod ad acquisitione poenitentie primeus modo dicte requiratur peccatum tanquam: materia: seu obsillorum actuum per quos acquiritur poenitentia. Aliqui tamen dicunt quod ex multotiens detestari peccatum representatum cognitioni acquiri potest habitus quo homo ipsum promperte detestatur si fuisset commissum.

¶ Ad secundum dicendum quod et si causa principalis sit dignior causato: non tamen opertet hoc esse verum de causa instrumentalis: actus autem precedentes virtutem sunt quasi causa instrumentalis in acquisitione virtutis: operantur enim in virtute principiorum a nobis inditorum: que sunt naturalis cognitioet dilectio boni et naturalis cognitio et detestatio mali: qui nobiliora sunt quam acquisita virtus: et quam actus procedentes ex ea quantum ad illud precise quod supradictis principiis superaddunt: sicut in speculatiuis principia et habitus principiorum nobililora sunt conclusionibus et scientia.

¶ Ad tertium dicendum quod procedit de poenitentia habilitante hominem ad puniendum peccatum inordine ad finem transcendentem nostram naturalem facultatem: quia est vita eterna.

¶ Argumentu ad partem aliam procedunt de penitentia habilitante hominem ad puniendum peccatum in ordinead finem non transcendentem nostram naturalem facultatem: que poenitentia aliqualis est dispositio ad illam poenitentiam: per quam a deo nobis remittuntur peccata.

Quaestio II.

SEcundo queritur vtrum poenitentia concipiatur in nobis ex timore. Et videtur quod non. Fortior est motus amoris quam timoris: timor enim oritur ex amore: ergo concepuo magis attribui debet amori quam timori.

¶ Item poenitentia ordinatur ad purificandum cor. ergo eius conceptio maxime debet attribui primo principio purificationis: sed illud non est timor sed fides: iuxta illud Act. 15. Fide purificans corda eorum: ergo poenitentia non concipitur ex timore: sed ex fide.

¶ Item idem non concipitur ex seipso: quia sicut dicit Aug. primo de trinitate. c. primo. Nulla omnino res est que seipsam gignat vt sit: sed idem est timor et poenitentia: vtriusque enim est idem obum et sub eadem rationem scilicet peccatum inquantum est dei offensiuum: et idem actus scilicet peccatum sub predicta ratione resugere: ergo penitentia non concipitur ex timore.

Contra Ecclesiastici prio. Timor domini expellit peccatum: sed non nisi mediante poenitentia: ergo penitentia concipitur extimore.

¶ Item magister in littera huius di. c. I. Penitentie virtus timore concipitur.

Respondeo quo poenitentiam concipi dupliciter potest intelligi: aut quod concipiatur secundum seit sam: et sic non est verum de illa que in nobis est per infusic nem: aut secundum suam dispositionem in nobis: et sic concipitur et ex fide et ex spe: et aliquo amore: et ex timore: quia enim illa dispositio ex parte nostra est voluntaria: et vnius motus voluntatis possunt esse diuersa motiua: ideo non semper est vnus motus concipiendi illam dispositionem: quia tamen de moralibus iudicandum est secundum hoc quod accidit vt in pluribus secundum sententiam philosophi primo ethi. c. 2. et vt frequentius mouentur peccatores ad poenitentiam per timorem quam per specie vel amorem boni: ideo magis dicitur penitentia concipi ex timore quam spe vel amore.

Ad primum in oppositum dicendum: quod quamuis simpliciter amor boni sit fortior motus quam timor oppositi mali: tamen existens in peccato: quia non percipit saporem dulcedinis boni: ideo non sic mouetur ad etestationem peccati ex amore boni sicut ex timore mali: et vt frequentius hoc videmus quod peccatores magis horrent penam gehenne: quam desiderent vitam gluteie.

¶ Ad secundum dicendum quod fides purificat cor per modum oespendentis timenda et amanda. Timor etiam inquantum ab ipso inchoatur motus voluntatis recedentis a peccato: et tendentis ad deum: poenitentia vero inquantum impetrat charitatem: per quam formaliter purificat cor: et ideo quamuis poenitentia concipiatur ex fide: non propter hoc se quitur quin etiam concipiatur ex timore: et magis quam ex fide: quia est dispositio magis propinqua: quia ex fide non concipitur penitentia: nisi inquantum fides ostendit timenda vel amanda.

¶ Ad tertium dicendum quod non est idem timor et poenitentia: nec vtriusque idem est formale obum: timoris enim seruilis obum est peccatm: inquantum meretur arduum malum pene: et timoris filialis inquantum est malum arduum contrarium diuine reuerntie: poenitentie autem inquantum est contrarium iustitie legis diuine: et expiabile per actum penitentis: neque tantum respicit poenitentia peccatum inquantum est preteritum: sed etiam ex consequenti inquantum est futurum: quia non facit aliquio gratam et debitam emendam illi quem offendit si cauere a faciendo sibi nouam iniuriam non proponit.