Articulus 2

Questio I

PRimo ostendo quod mundi inouatio non erit aliud quam eius purgatio: quia vnius contrarii generatio est alterius corruptio: et econuerso secundum philosophum primo de generatione: sed mundi vetustas et nouitas sunt contraria: ergo sua purgatio erit sua innouatio.

¶ Item recessus a termino a quo: et accessus ad terminum ad quem non sunt duo motus sed vnus: ergo simili recessus a vetustate qui est purgatio: et accessus ad nouitatem qui est innouatio sunt idem motus.

¶ Item transmutatio a nigredine in albedinem est vnus motus qui dicitur dealbatio. ergo a simili tramsmutatio mundi a vetustate in nouitatem erit vnus motus: qui dicitur innouatio.

¶ Item purgatio argenti per ignem nihil aliud est quam restitutio eius sue puritati: ergo similiter purgatio mundi per ignem nihil aliud est quam eius restitutio sue puritati.

Contra corruptio non est generatio: sed purgatio mundi erit corruptio sue impuritatis. et sua in nouatio erit generatio puritatis: ergo sua purgatio non erit sua innouatio.

Respondeo quod impossibile est mutationem non habere aliquam rem positiuam protermino a quo vel pro termino ad quem: et quia priuatio nullam dicit rem positiuam: quamuis sint in re positiua. Ideo corruptio priuationis non potest esse aliud realiter quam generatio habitus: sed quando illud quod corrumpitur est res positiua distincta a re positiua que generatur: tunc corruptio vnius realiter non est idem quod generatio alterius: cum eti go per purgationem mundi remouenda sit ab elementis aliqua res positiua derogans sue puritati: quia per purgationem separabuntur a quolibet elemento partes aliorum: et dispositiones ad alia elementa que causantur in elementis per mutuam actionem et passionem in confiniis suis: et receptura sint nobilitatem que eorum nature superaddetur: vt inferius ostendetur. sequitur quod eius purgatio per quam impuritatis fiet corruptio et sua innouatio que non tantum dicit sue puritatis restitutionem: sed vltra hoc alicuius nobilitatis receptionem realiter different. aliud ergo erit realiter mundi purgatio: et eius innouatio: et erit purgatio prior saltem ordine nature quam innouatio.

Ad primum in oppositum dicendum: quo po tato dicit philosophus. generationem vnius esse corruptionem alterius: et econuerso: quia ad vnum sequetur aliud.

¶ Ad secundum dicendum: quod non est simile: quia spacium a quo receditur: et spacium a quo acceditur continua sunt: duo autem contraria distincta sunt secundum formam: sed si ponerentur duo loca discontinua motus a termino praemi loci vsque ad finem eius: et motus a principio alterius loci vsque ad finem eius essent duo motus saltem: nisi illa duorespicerent mobile: vt vnum spacium propter eorum contiguitatem.

¶ Ad tertium dicendum: quod in tramsmutatione a nigredine in albedinem sunt duo motus: vnus est qui est a nigro innon nigrum: et est corruptio nigredinis. alius qui est a non albo in album: et est generatio albedinis.

¶ Ad quartum dicendum: quod non est simile de purgatione argenti et mundi: quia argentum per purgationem non recipit nobilitatem vltra suam naturam: sed mudus in sui innouatioue nobilitatem recipiet quamnumquam habuit.

Questio. III.

SEcundo quaeritur vtrum motus coporum celestium cessabit. Et videtur quod non: nihil auferetur eis quod sit sue nature conuenines: sed motus corporum celestium naturalis est saltenquantum ad naturalem aptitudinem mobilis ad illum motum: ergo motus non remouebitur ab eis.

¶ Item in mundi innouatione corpora celestia et elementaria meliorabuntur: sed si cessaret motum celestium peiorarentur: et quia nobilior est motus quam quies: cum quies sit priuatio motus: et habitus nobiliorest priuatione: ergo motus celestium non cessabit.

¶ Item sicut ostensum est. lib. ii. Tempus vel est motus primi mobilis ab anima numeratus: vel est in illo motu. sicut in subiecto: sed tempus nunquam cessabit: quia semper erit aliquis motus saltem in inferno: et secundum philosophum quartophysicorum impossibile est motum esse sine tempore: ergo motus corporum celestium nunquam cessabit.

¶ Item sol per sui motum successiue illuminat diuersas partes terre: ergo si motus eius cessaret alique partes terre remanerent perpetuo obscure: quod est inconueniens.

Contra apocalypsis decimo habetur quod angelus in rauit quod tempus non erit amplius: sed im possibile est esse motum sine tempore: ergo motus celicessabit.

¶ Item isaias sexagesimo. Non occidet vltra sol tuus.

Respondeo quod in munqiunbuatione ceuubit motus corporum celestium: non e naturam: sed per voluntatem intelligentiarum mouentium obedi entium voluntati creatoris in desinendo mouere: sicus¬ ex amore eius modo sibi obediunt in mouendo: quapropter conuenienter a philosopho. 12. meta. dicitur causa prima mouere in ratione amati et desiderati: si tamen philosophus in suo verbo sanum habet intellectum. tunc autem placebit creatori: vt amplius in telligentie corpora celestia non moueant: quia tunc habebitur finis motus corporum illorum. intelligentie enim mouent illa corpora: vt per motu eorum fiat renouatio influentiarum et temperantia que requiritur ad generationem et coruptionem quousque impleatur numerus electorum. omne autem quod propter aliquem finem mouentur: illo fine habito rationabile est: vt ab illo motu quiescat: nec enim dici potest illa corpora non moueri propter aliquem finem: quia tunc motus eorum esset inanis: nec propter finem qui acquiri non possit: quia cum natura secundum philosophum actionem non incipiat impossibilem compleri: multo fortius deus non ordnasset intelligentias illa mouere corpora propter finem qui non possit haberi.

Ad primum in oppositum dicendum: quod celum quantum est ex parte sua non magis habet naturalem aptitudinem ad motum quam ad quietem: quia per neutrum eorum in se acquirit aliquam perfectionem vel perdit: tamen naturalis aptitudo sua magis est pro tempore quo debet moueri vt moueatur motu circulari quam recto: quia cum secundum philosophum. I celi et mundi: non sit graue neque leue: contranaturam suam esset moueri motu recto deorsum: qui motus competit grauibus: vel sursum: qui motus competit le uibus.

¶ Et preterea ratione figure que est circularis maiorem aptitudinem habet naturalem ad hoc vt circulariter moueatur quam recte.

¶ Ad secundum dicendum: quod secundum philosophum quanto physi. quamuis quies ante motum contrarietur motui. extendem do nomen contrarietatis ad oppositionem: que est inter priuationem et habitum: non sic tamen est de quiete post motum. qui es enim sequens motum est finis eius: et ab eadem virtute causatur.

¶ Ad tertium dicendum: quod sicut declaratum est libro 2. di. 2. tempus potest accipi proprie: et communiter siue large. Primo modo est in motu primi mobilis: sicut in subiecto: et sine tempore sic dicto poterit esse motus aliquis post iudieium: cum sine tempore sic dicto fuerit motus tempore Iosue quando sole et luna ad preces eius stantibus vt habetur Iosue. 10 in quo datur intelligi quod omnes spere celestes tunc steterunt: cum ipse Iosue persequebatur inimicos suos. Sed tempus secundo modo dictum est in quolibet motum sicut in subiecto: et numeratur secundum numerum motuum: et sine tempore sic dicto nun quam erit motus.

¶ Ad quartum dicendum: quod nulle partes terre in superficie remanebunt obscure: quia augebitur lumen lune: et lumen stellarum que sufficienter illuminabunt illam partem terre que a sole non illustrabitur: nec est inconueniens quod vna pars terre magis illustretur quam alia scilicet illa que fuit ab hominibus habitata que a sole principaliter illustrabitur.

Questio IVIII

Tertio queritur vtrum corpora celestiacessabunt moueri in illo situ in quo creata fuerunt. Et videtur quod sic. Isido. in glo. super illud Isa. 60. Non occidet vltra soltuus. quod etiam. recitat magister huius di. c. vlt. Post iudicium sol laboris sui mercedem recipiet: et non venier ad occasum: nec sol nec luna: sed in ordine in quo creata sunt stabunt ergo a simili et alia corpora celestia.

¶ Item conueniens est corpora celestia stare in optimo ordine quem possibile est ea habere: sed credibile est quod in tali ordine et situ creata fuerunt. ergo cessabunt moueri in illo situm in quo creata fuert.

Contra corpora celestia per suum motum non redibunt ad situm in quo creata sunt nisi ab illo tempore. moueantur per. 36 milia annorum: cum octa ua spera proprio motu non moueatur in. Camnis nisi per vnum gradum: sed non est credibile quod tandiu duret hic mundus secundum corruptibilem statum et cum dicat apostolus I ad Cor. X. quod nos sumus in quos fines seculorum deuenerunt. ergo corpora celestia non stabunt in illo situ quo creata sunt.

Respondeo quod vnus situs non est magis conueniens quam alius corporibus celestibus propter se: quia pro quocumque situ seu constellatione non meliorantur nec peiorantur: aliqua tamen constellatio seu habitudo illorum corporum inter se magis est conueniens ad vnum effectum quam ad alia. verbi gratia. coniunctio solis et martis in corde leonis magis est conueniens ad generandum caliditatem et siccitatem in istis inferioribus quam coniunctio Iouis et Saturni: et ista est conuenientior ad aliquem alium effectum quam prima: et sic de aliis. Quando autem primo creata fuerunt corpora celestia alii effectus in istis inferioribus requirebantur ad conueniens mundi regimen quam modo: et alii modo quam tunc: et alii in fine mundi quam nunc. Dico ergo quod corpora celestia creata fuerunt in conuenientissimo situ pro effectibus: qui tunc requirebantur et modo sunt in conuenientissimo situ pro effectibus qui nunc requiruntur: et in fine mundi erunt in situ conuenientissimo illi dispositioni elementorum que congruet incorruptibili statui. Cum ergo tunc congruat elementis dispositio que non fuisset congrua: quandoque primo celestia corpora creata sunt: sequitur quod non cessabunt moueri in illo situ in quo creata fuerunt et tamen cessabunt moueri in situ conuenientissimo mundo pro illo statu: quia situs seu habitudo eorum inter se. tunc erit talis que maxime disponet elementa ad hoc vt non agant nec patiantur adinuicem.

Ad primum in oppositum dicendum: quod quamuis soet luna quando corpora celestia quie scent habeant illam habitudinem inter se quam habuerunt quando primo creata sunt: non tamen habebunt eandem habitudinem ad illa corpora celestia: nec alia corpora celestia inter se quam habuerunt quando primo creata fuerunt.

¶ Ad secundu patet solutio ex dictis in quaestione.

¶ Argumentum in oppositum gratia conclusionis concedendum est: tamen ratione forme non cogit: quia deus qui corpora celestia creauit in qua habitudine voluit illa posset disponere secundum eandem habitudinem citissime si sibi placeret.

Questio. IIII.

QUarto queritur vtrum cessatio motus corporum celestium erit sufficiens causa non agendi nec patiendi elementa a abinuicem. Et videtur quod sic. philosophus 8 physico. asserit et probare conatur motum celi ita priorem esse motibus aliis quod ipso non existente non essent alii motus: sed actio et passio elementorum inter se est per motum abterationis. ergo cessatio motus celi erit sufficiens causa vt elementa non agant: nec patiantur abinuicem.

¶ Item mensura est causa mensurati. vnitas enim causa est numeri et eius mensura: sed secundum philosophum quarto physico rum. Tempore mediante motu celi mensuramus alios motus: ergo motus est causa omnium motuum aliorum: cum ergo remotio cause sit sufficiens ratio remotionis es fectus: cessatio motus celi erit sufficiens causa non agendi nec patiendi elementa abinuicem.

¶ Item causa non agendi nec patiendi elementa abinuicem non erit eorum nature mutatio: quia eorum natura mutari non posset existentia salua: quia secundum philosophum secundo physicorum. Natura rei est eius forma vel materia: nec amissio suarum naturalium qualitatum: quia ille remanebunt eis: vt dictum est. ergo videtur quod tessationis sue actionis et passionis inuicem non erit alia causa nisi cessatio motus celi.

Contra videtur sentre augu. li. xi. consessionum vltra medium: quod si corpora celestia starent adhuc posset moueri rota figuli. ergo a simili possent elementa abinuicem alterari.

¶ Item a domino Stephano episco Parisiensi excommunicatus est hic articulus: quod si celum staret ignis in stupam non ageret: quia nec deus esset: sed qua ratione posset ignis in stupam agere: posset etiam agere in aliud elementum. Ad hanc quaestionem dicunt quidam quod cessationis actionis et passionis elementorum erit sufficiens causa cessatio motus celi: quamuis adhuc poterunt esse motus qui sunt ab anima rationali: eo quod illa a virtute corporum celestium non dependet

¶ Sed contra hoc arguitur sic: vt enim habetur Iosue. xX. ad preces. Iosue sol et luna steterunt: et si alia corpora celestia non stetissent totus ordo corporum celestium fuisset immutatus. tunc ergo omnia corpora celestia quieuerunt: nec propter hoc omisit Iosue pugnare: nec cessauerunt omnes actiones natura les per totum mundum.

¶ Preterea. illa opinio videtur esse contra articulum excommunicatum qui allegatus est.

¶ Preterea. corpora celestia non tantum agunt hic inferius per sui motum: sed etiam per naturalem virtutem forme sue. sicut patet per diuersos effectus naturales: qui per diuersas constellationes causantur: et ideo cessante motu celi adhuc per suam naturalem virtutem possent agere in elata: nisi aliud obstaret quam eorum quies: quamuis ergo quies celi esset sufficiens causa: vt idem elementum non ageret in aliud difformiter: eo quod per motu est renouatio influentiarum: quarum vna magis confortat virtutem vnius elementi in sua actione quam alia: tamen non esset sufficiens causa adhuc: vt vnum elementum nullo modo aliud alteraret

¶ Alii dicunt quod et si quies celi non sit sufficiens causa huius per se: erit tamen sufficiens causa per accidens: inquantum quiescet in illo punto quo corpora celestia talem habebunt inter se habitudinem que confortabit virtutem passibilioris elementi secundum illam proportionem: qua exceditur a virtute elementi magis actiui: et ideo nullum elementum aliquid poterit super aliud.

¶ Sed hec opinio deficit in duobus.

¶ Primo quia non est probabile quod corpora celestia habeant illam habitudinem inter se quando caelum quiescet: immo magis est probabile: quod tunc erunt illa corpora in tali habitudine inter se in qua maxime concordabunt virtuti elementorum actiuorum: quod arguitur per hoc quia ante productionem ignis conflagrationis causabitur naturaliter hic inferius vehemens caliditas et siccitas. sicut dictum est superius in articulo primo huius dis.

¶ Preterea. si quiescerent in tali habitudine: sicut dicit opinio: adhuc non sequeretur quod vnum aliud alterare non posset. Cum enim videa mus elementum minus actiuum agere in elementum magis actiuum: quia nullum elementum agin in aliud quin patiatur ab eo: cum secundum philosophum secundo physi. omne agens physice in agendo patiatur: multo fortius posset in eum agere: si per vrtutem celestem virtus eius equaretur illius virtuti. magis enim potest equale in equale agere quam debilius in fortius. adhuc enim cuiuslibet elementi principium passiuum quod est matetia: inferius esset cuiuslibet alterius elementi principioactiuo: quod est forma: tunc tamen ita equaliter sese alterarent vt quantum remitteretur qualitas vntus remitteretur qualitas alterius: et sic tandem ad talem equalitatem reducerentur: vt inter se nullam haberent contrarietatem: et tunc agere cesfarent in inuicem: sed remanerent elementa imper fecta insuis qualitatibus actiuis et passiuis: et etiam in suis essentiis supposito quod recipiant magis et minus: sicut dicit Conmentator in libo de substantia orbis. Uidetur ergo mihi dicendum: quod causa quare post iudicium elementa sese non alterabunt: manentibus tamen suis essentiis et qualitatibus actiuis et passiuis in esse completissimo: est hec: quia de us supernaturaliter a materia elementorum remouebit priuationem: que necessaria est ad transmutationem naturalem vnde et secundum philosophum I physico. ponitur vnum de principiis nature. illa enim priuatio non dicit tantum carentiam forme in materia: sed dicit illam carentiam forme cum possibilitate ad eandem: et si possibilitas illa non tantum differat a materia secundum rationem: sed sit aliquid in formam tramsmutabile: ille qui eam concreauit materie ab eadem poterit eam excludere nisi positiuum materie conferendo. si autem in materia non sit pos¬ sibilitas ad formam nisi illa que ratione sola differt a mate ria: imprimet deus in materia supernaturaliter virtutem prohibentem ipsam posse transmutari naturaliter ad aliam formam: et sic non remanebit in materia priuatio que necessaria est ad naturalem transmutationem

¶ Preterea. influentia generalis cause prime sine qua nulla creatura potest in suam actionem non aderit elementis adhoc vt agant et patiautur apinuicem. aderit tamen ad hoc vt in suis essentiis et qualitatibus in esse completo perpetuo durent: et hec causa sussiceret: si nulla alia poneretur.

Ad primum in oppositum dicendum: quod illud verbum philosophi intelligi debet de prioritate in agendo et patiendo: nec plus potest per suas rationes concludi.

¶ Ad secundum dicendum: quod mensura non semper est causa mensurandi. vnde et secundum philosophum. 4. physi. Mensuramus motum per tempus: et tempus per motum.

¶ Preterea. motus voluntarios qui non dependent a virtute celi mensuramus per motum celi: pannum etiam mensuramus per vlnam.

¶ Ad tertium patet solutio ex dictis in questione.

Questio. V

QUinto queritur vtrum lux corporum celestium et elementorum augebit. Et videtur quod non: quia corpora celestia non tantum agunt hic inferius per motum: sed etiam per lucemsed post iudicium hec inferiora amplius non transmutabum tur. ergo superfluum esset augmentum lucis eorum.

¶ Item et si rei carenti luce possit dari lux nihil tamen est dictu quod eius lux augeatur: sed terra luce caret. ergo nihil est dictu quod eius lux augebitur.

¶ Item lux non est necessaria in ista machina mundiali: nisi propter hominis vsum: sed post iudicium lux ista mundialis non veniet in hominum vsum: quod de damnatis planum est: quia in inferno sumnt: et erunt perpetuo tenebre. vncde Iob. X. dicitur terra miserie et tenebrarum. Et de beatis. Apoc. 22. dicitur quod non egebunt lumine lucerne: neque lumine solis: quonia dominus deus illuminabit eos: ergo superfluum esset lucis augmentum in corporibus celestibus et elementaribus.

Contra Isa. 30. Erit lux lune sicut lux solis. et lux solis semptempliciter: sed corpora celestia post iudicium immittent lucem suam in hec inferiora. ergo hec inferiora amplius quam modo illuminabuntur.

¶ Item secundum philosophum 8 physico. Homo est minor mudus: debet ergo conformari sibi in innouatione aliquo modo maior mundus: sed homo tunc ampliori sumine fulgebit. ergo et totius mundialis machine lux augebitur.

Respondeo quod lux non tatum est in corporibus mundi propter vsum necessitatis corporalis: sed etiam propter vsum vtilitatis spiritualis ad habendam delectationem in specie creature: et ad contemplandum deum in lucis esfectu. Post iudicium non erit lux vtilis ad supplendum imdigentiam alicuius rei necessarie corporibus electo ctorum: sed erit vtilis propter secundam causam. Electienim cum hoc quod deum n se contemplabuntur simul contemplabuntur eum oculo mentis in effectibus suis tam spiritualibus quam corporalibus: et in corporalibus delectabitur oculus corporalis: et ideo conueniens erit quod cum innoua bitur homo: lux etiam in corporibus celestibus augeatur et ex consequenti elementa abundantius illuminentur quam modo: quia a corporibus recipient ampliorem luminis influentiam. Utrum autem preter illam claritatem quam a corporibus celestibus recipient lux eis imprimatur alia incertum est: tamen nullum est inconueniens. si concedatur quod sic: et tunc sicut anime electorum per lumen glorie aliquo modo angelis conformantur manente differentia in essentia et proprietatibus naturalibus. sic corpora inferiora per suam illustrationem aliqualiter corporibus celestibus conformabuntur salua differentia in essentia: et proprietatibus naturalibus: tamen terra non illuminabitur nisi in sui superficie. si enim in sui profundo illuminaretur: impii¬ sumen illud viderent: qua visione sunt indigni.

Ad primum in oppositum patet solutio ex dictis in questione: quod etiam dicitur corpora celestia hic inferius agere: per iucere intelligendum est quod agant per lucem: in virtute tamen sue forme sub stantialis. aliter cum omnes stelle recipiant lumen a sole calefacerent et exiccarent: quod falsum est. In actione autem illuminandi que ratione lucis per se eis conuenit communicant eo modo quo communicant in luce.

¶ Ad secundum dicendum: quod minor est falsa. sicut enim nulla substantia spiritualis est totaliter expers lucis. sic nullum corpus est totaliter expero lucis: eo enim ipso quo omnes creature sunt effectus summe lucis: aliquo modo plus et minus lucem participant: quanuis in aliquibus corporibus lateat lux eorum. vnde sola priuatio est pure tenebra. vnde male dixerunt dicentes nigerrimum colorem esse per omnem carentiam lucis.

¶ Ad tertium patet solutio ex dictis in questione.

Questio. VI

SExto queritur vtrum bruta et vegetabilia destruentur. Et videtur quod non: et quia animalia sunt ad ornatum elementorum. ergo quando elementa meliorabuntur animalia non destruentur: quia tunc non debet ab eis auferri ornatus eorum.

¶ Item sicut elementa seruiunt homini: ita vegetabilia et animalia bruta. ergo sicut in mundi innouatione nobilitabuntur elementa: ita et vegetabilia nobilitabuntur et animalia bruta.

¶ Item vegetabilia et bruta nobiliora sunt elementis: quia elementa ordinantur ad mixtum: mixtum ad vegetatiuum: vegetatiuum ad sensitiuum. ergo multo magis videntur esse de perfectione vniuersi quam elementa: et ex consequenti magis quam elementa remanere debebunt.

¶ Item mundus corporalis postiudiciu non erit necessarius: nisi ad hoc vt bea i in ipso deum contemplando delectentur: et inde amplius assurgant in laudem diuinam: sed expressius refulget diuina bonitas in animalibus et plantis quam in olementis: quia secundum Aug. xi. de ci. c. 16. Ordine nature preponuntur non viuentibus viuentia: et sentientia non sentientibus. ergo multo magis de bebunt remanere bruta et vegetabilia quam elementa.

Contra cessante fine cessare debet id quod est ad finem: sed finis vegetabilium et brutorum est corruptibilis hominis status: cum ergo in mundi innouatione cessabit corruptibilis hominis status: animalia et plante non remanebunt.

¶ Item omne viuens corruptibili vita morietur: sed nihil est ordinatum ad resurgendum quod secundum se totum moritur. huiusmodi autem sunt vegetabilia et bruta. ergo ita morientur quod non resurgent.

Respondeo creaturarum: quedam sunt incorruptibiles secundum se totas vt angeli boni et mali: et corpora celestia: quedam corruptibiles secundum se totas vt mineralia vegetabilia et bruta: quedam sunt corruptibiles secundum partem minus principalem: et incorruptibiles secundum partem magis principalem: vt homines qui sunt corruptibiles secundum corpus et incorruptibiles secundum animam: quedam sunt corruptibiles in partibus: et incorruptibiles in toto non quin eorum natura tota ex parte sua corruptibilis sit: sed quia propter ordinem mundi non adest corrumpens: et tales creature sunt elementa: statui incorruptibili non conueniunt ea que secundum se tota corruptibilia sunt ex sui natura: et secndum ordinem mundi: et ideo talia non remanebunt: cuiusmodi sunt mineralia vegetabilia et bruta. Omnes autem alie creature remanebunt: et que in parte sunt corruptibiles secundum se totas incorruptibiles efficientur.

Ad primum in oppositum dicendum: quod animalia non sunt ad ornatum elementorum: nisi secundu corruptibilem. mundi statum. vnde in parte aeris nobiliori non est aliquis ornatus animalium: nec etiam in igne: quia non sunt tam propter ornatum quam propter corruptibilis hominis status necessitatem.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis bruta animalia et plante sexuiant homini. sicut elementa: non tamen tantam habent aptitudineum ad statum incorruptibili tatis. sicut elementa: quia sunt corruptibilia secundum se tota.

¶ Ad tertium dicendum: quod quamuis vegetabilia et bruta sint nobiliora simpliciter quam elementa: non tamen quo ad conditionem durabilitatis. vegetabilia enim et animalia inter se habent causam corruptionis sue: nec celo quiescente possent perpetuari in esse: nec eadem in numero: nec eadem in specie: nisi per miraculum: non est autem congrua ratio: quare deus ea per miraculum perpetuaret in esse.

¶ Ad quartum dicendum: quod quicquid est perfectionis in vegetabilibus et brutis pei fectius est in homine: quia et perfectius viuit quam vegetabilia et sentit quam bruta. vnde quicquid in vegetabilibus et brutis est occasio contemplandi deum in effectibus suis: perfectius reperitur in homine: vnde non oportet hac de causa vege tabilia et bruta in perpetuum remanere.

Questio VII

SEptimo queritur vtrum mundo innouato: et facta distinctione bonorum et malorum deus posset aliquid addere ad bonitatem vniuersi. Et videtur quod non: quia illud non est perfectum. cuius perfectioni aliquid addi potest: sed vniuersum tunc erit perfectum. ergo sue perfectioni nulla poterit bonitas addi.

¶ Item secundum Diony. 5. c. de di. no. crea ure procedunt a deo. sicut numerus ab vnitate: sed est aliquis numerus scilicet binarius inter quem et vnitatem nullus potest esse numerus medius. ergo similiter est aliqua creatura: inter quam et deum nulla poterit esse alia media: sed nihil in creatis nobilius est vniuerso: cum comprehendat omnes creaturas. ergo inter vniuersum innouatum et ipsum deumnulla poterit esse media creatura.

¶ Item si deus tunc posset addere ad bonitatem vniuersi: et non adderet inuidus esset: quod falsum est.

Contra deus posset omnes damnatos annihilare: et crearetot angelos sanctos: sed si hoc faceret melius esset vniuersum: quia plus esset in vniuersc de bono: et nihil de malo. ergo post innouationem mundi adhuc deus posset addere ad bonitatem vniuersi¬

¶ Item omni effectu non equante potentiam agentis: agens posset facere nobiliorem: sed vniuersum etiam innouatum non equabit. potentiam dei. ergo deus posset facere aliud vniuersum nobilius illo. ergo plus posset de bonitate facere quam erit in hoc vniuerso innouato.

Respondeo quod deum aliquid posse addere ad bonitatem vniuersi post eius innouationem tripliciter potest intelligi: aut ide ill eodem vniueso in numero: aut de alio: aut partim de alio: aut partim de eodem. Primo modo dico quod si nomine vniuersi accipiatur: seu includatur vniuersitas omnium creaturarum tam substantiarum quam accidentalium: absolutorum quam relationum: sic deum posse addere ad bonitatem vniuersi contradictionem includit: quia illa bonitas superaddita: aut esset substantia: aut accidens: et tunc vniuersitas creaturarum considerata ante additionem bonitatis illius ad vninersitatem creaturarum includentem illam superadditam bonitatem se haberet sicut pars ad totum: totum autem et pars quamuis non. sint penitus diuersa numero: non tamen sunt penitus idem: sed partim idem: partim diuersa secundum quod trahi potest ex sententia philosophi in primo physicorum. Si aut nomine vniuersi intelligatur vniuersitas substantiarum tantum. sic dico quod illud idem vniuersum in numero quod tunc erit etiam meliorari non posset: quia finis eius meliorari non poterit. Ille enim finis deus est: nec vniuersitas omnium aliarum substantiarum coniunctim posset melius ordinari ad suum finem quam tunc erit ordinata. Ille etiam substantie omnibus pensatis non possent esse melius ordinate interse per comparationem ad suum totum: quod est vniuersum non posset etiam meliorari per meliorationem aliquarum creaturarum secundum se aliis non melioratis nec peioratis: quia quanuis pars creaturarum esset meliorata secundum se ex hoc tamen vni¬ uersum non esset melius: quia per hoc non melioraretur proportio partium inter se et ordo: que maxime attenduntur in bonitate vniuersi. sicut si in psalterio chorda sonans obscure fieret ita clare sonans sicut illa que sonat clarius: et sicut si luna fieret ita bona sicut sol sole non meliorato. psalpterium esset peius: et mundus peior nec posset meliorari per meliorationem siue substantialem: siue accidentalem omnium substantiarum: quia substantia nature humane christimeliorari non potest: nec actualiter: nec substantialiter. Bea ta etiam virgo meliorari non potest: et si omnes alie substantie meliorarentur substantialiter vniuersum non remaneret idem penitus in numero: et si meliorarentur accidentaliter adhuc vniuersum omnipus pensatis non melioraretur: quia tunc non esset bonitas in creturis quam requirit optimus vniuersiordo per comparationem ad iustitie et sapientie et misericordie diuine manifestationem: qui ordo maxime attenditur in bonitate vniuersi.

¶ Si autem questio intelligatur de alio vni uerso in numero: tunc dico quod deus posset facere aliud vniuersum melius isto etiam post sui innouationem. quamuis enim deus aliquam creaturam possit facere: ita bonam quod illa eadem in numero non posset fieri melior: nec etiam eadem inspecie: sicut patet in humana natura christi: que summum tenet in spece humane nature: et cui superaddi non potest aliquid de bonitate siue substantiali: siue accidentali: tamen omnem aliam creaturam posset deus facere meliorem sine fine in alia specie siue in alio genere. deus emm posset facere omnem bonitatem creatam que rationi creature non repugnat: sed quantacunque bonitas finita rationi creature non repugnat: quia quantacumque esset distaret adhuc ab increata bonitate in in finitum.

¶ Si autem questio intelligatur de vniuerso partim eodem partim diuerso. sic dicunt quidam quod posset addere ad bonitatem: non tantum materialem: sed etia formalem vniuersietiam post sui innouationem: quia posset de nouo creare multa milia sanctorum angelorum: quibus creatis vniuersitas ex illis et aliis creaturis preexistentibus constituta melior esset non tantum materialiter: sed etiam formaliter id est quantum ad partium ordinem ad finem et inter se: quam erit vniuersitas post sui innouationem sine illis.

¶ Aliqui tamen de questione se breuiter expedientes: dicunt quod tanta erit bonitas creata post vniuersi inuouationem quod nullo modo creatura: siue eadem numero: siue diuersa plus posset de bomnitate capere quam tunc erit. vnde tunc erit tota bonitas quam possibile est creari. vnde quamuis inter ipsum vniuersum innouatum et deumerunt infiniti gradus. non erunt tamen possibiles participari.

Ad primum in oppositum dicendum quod procedit de eo dem vniuerso in numero.

¶ Ad secundum dicendum quod aliquo modo est simile: et multo magis dissimile. In hoc enim est simile quod sicut vnitas simplicio: est numeris progredientibus ab ea: et quod omnes participant vnitatem. dicimus enim quod binarius est vnus numerus trinarius est vnus numerus: et sic de aliis: nec duo numeriequaliter sunt vnitati propinqui. sic deus simplicior est omnibus creaturis: et quelibet creatura aliquid participat de honitate diuina: nec sunt due species per naturam equaliter sibi propinque. In multis tamen est dissimilitudo: quia ab vni tate non procedit: nisi vnus numetus immediate scilicet binarius et sequens numerus procedit ab vnitate mediante binario: et sic deinceps. binarius etiam est: ita propinquus vnitatiquod non potest numerus ei propinquior esse: sed omnes angeliat tota machina mundialis: et omnes anime rationales sunt a deo immediate tantum: nec est aliqua creatura ita deo propinqua: quo deus non posset facere aliam sibi propinquio rem: saltem loquendo de propinquitate: que consideratur in creaturis per suam naturam: vnde et si humana natura christi non posset deus facere aliam sibi propinquiorem quantum ad modum existendi quem habet in diuino supposito: posset tamen facere in alia specie vel in alio genere creaturam nobilioris essentie cui maiorem posset dare gratiam singularis persone quam posset capere anima christi. si non esset persone diuine vnita vt supposito.

¶ Ad tertium dicendum: quod in factione bonitatis create attenditur bonitas per comparationem. et voluntatem diuinam. vnde non ideo deus voluit creare mundum: quia bonum erat mundum creari: sed ideo bonum fuit mundum creari: quia deus voluit ipsum creare: et ideo es ipso quod post mundi innouationem deus non volet addere ad bonitatem creatam: bonum erit quod non addatur. Primum argumentum ad partem aliam procedit de vniuerso quod esset partim idem: partim diuersum cum isto vniuerso innouato. Uel potest dici quod si hoc facto mundus esset melior naturaliter: non tamen esset forma liter melior: quia non esset: ita conueniens et pulcher ordo in vniuerso sicut erit.

¶ Secundum procedit de vniuerso quod esset aliud in numero ab isto.