Articulus 1

Quaesdo I. PRimo ostendo quod illa lux quae primo die diter creata: non causabat diem et noctem per localem circuitum: quia illa lux fuit substantia angelica ad creatorem conuersa secundum Aug. xi. de ciui. ca. x. Sed talis luxnon facit diem et noctem per localem circuitum.

¶ Item Dam. lib. 2. c. 6 in tribus quidem diebus refuso et contracto lumine divino praecepto et dies et nox fiebat. ergo faciebat diem et noctem per radiorum emissionem et contractionem: non per circularem motionem.

¶ Item si faciebat per circularem motionem: autem incepit moueri ab oriente aut ab alio loco. Non ab oriente quia tunc primus dies habuisset materie: quod falsum videtur cum materie sit tempus inter notcem praecedentem et claram diem sequentem: nulla autem nox precesserat primam die. Siautem incepisset moueri ab alio loco: tunc prima dies non fuisset equalis sequenti diei.

Contra Magister in praesenti di. sacta ergo lux illa locum et liu cem solis tenebat: que motu suo circum agitata noctem diemque discernebat.

Respondeo quod illa lux que primus die dicitur creata per localem circuitu: dien noctemque discernebat et per eius existentiam in vno hemisperio dies in illo erat: et nox in hemisperio opposito: propter vmbram partis materie grossioris create: vbi modo est terra: de quae parte materie: terra postmo dum facta est. Et ista opinio est probabilior: et apud latinos communior.

Ad primum in opositum dicendum: quod illa lux qua primo die dicitr creata lux fuit corporalis: vnde magister in praesenti di. dicit quod probabile est: quod suit corpus lucidum velut nubes lucidi. Aug. tamen sensisse videtur quod fuerit lux spiritualis scilicet illustratio substantae angelice per sui conuersionem ad creatorem: quam substantiam angelicam dicit intellectam nomine celi. Cum dicitur Gen id est In princtia creauit deus caelum et terram. Quia videbatur sibi inconueniens quod in creatione rerum: non fieret mentio de creatione substantae angelice: cum sit no¬ bilior: quam eorporalis creatura: et nisi nomine celi intelligeretur: et sua formatio nomine lucis: nec de substantia angelica: nec de formatione sua facta: esset mentio in operibus sex dierum.

¶ Potest tamen dici quod illa expomo Aug. est allegorica: quamuis enim ad litteram nomine celiibi intelligatur celum empyreum: et nomine lucis corporalis lux: tamen secundum alium sensum nomine celi signata est substantia angelica: et nomine lucis eius illustratio per sui conuersionem ad creatorem. Nec fuit conueniens quod tunc temporis Moyses illi poplulo rudi et ad idolatriam prono ad litteram materiseste ista exprimeret: ne inde occasionem errandi acciperent volendo forte colere plures angelos tamquam plurles deos.

¶ Ad 2m dicendum: quod illa opinio quam tangit Dam. fuit opinio grecorum: sed opinio latinorum est probabilior.

¶ Ad 3. dicendum: quod illa luxincepit moueri a puncto orientem: vel ab illa parte versus orientem ad quam iam deuenisset per motum: si ab instanti creationis materie creata fuisset: et moueri incepisset: ita quod comprehendendo illud tempus quod fluxit ab instanti creationis materie: vsque ad creationem lucis sub prima die. Prima dies equalis fuit sequenti: et tamen materie non habuit: quia nulla nox precesserat: vnde argumentum implicat sui ipsius solutionem.

¶ Quaestio II. Ecundo queritur vtrum forma subalis corporis lucidi vel cuiuscunque alterius corporis sit aliquo sensu perceptibilis. Et videtur quod sic. Aug. xi. de ci. c. 26. dicit de substantiis corporalibus: quod formas suas quibus mundi huius visibilis structura formosa est sentiendas sensibus praebent.

¶ Item substantiam habentem formam intelligibilem non consequuntur sensibilia accidentia: vt patet in substantiis spiritualibus. Cum ergo substantias corporales consequantur sensibilia accidentia: videtur quod eorum forme substantiales sint sensibiles.

¶ Item nihil est in nostro intellectu naturaliter nisi prius fuerit in nostro sensu. Unde secundum philosophum primo poster. Deficiente vno sensu: necesse est scientiam per illum sensum deficere. Sed forme substantiales substantiarum corporalium a nobis naturaliter intelliguntur: ergo et a nobis est sentiuntur.

Contra in libro de ortu scientiarum: expresse dicitur quod forma substantialis a solo intellectu apprehenditur.

¶ Item philosophus secundo de anima. secundum accidens dicitur sensibile: vt si album sit diarci filius: et ibi expresse vult quod visus non patitur a substantia illius: sed ab accidente eius quod est albedo. Si igivisus cum sit spiritualior inter alios sensus: non potest formam substantialem cognoscere multo minus quicumque alii sensus. quo sensu nostro apprehendi: nisi per accidens: inquantum sensus nostri apprehendunt aliqua rum substantiarum accidentia.

¶ Et hoc primo declaro per vnum principiorum fidei: quod est quod in sacramento altaris non remanet substantia ipsius panis: sed transubstantiatur in corpus christi: et tame ibi remanet quicquid sensu per se erat apprehensibile: ex quo sequitur quod forma substantialis panis per se non apprehenditur ab aliquo sensu.

¶ Ad hoc sunt estia experientie: videmus enim quandoque aliquam substantiam habere virtutem: que sibi non conuenit per aliqua que possint ab aliquo sensu nostro apprehendi in ipsa: sicut patet in substantiis que dicuntur operari a tota specie. Uidemus etiam quandoque aliquam substatiam actu recedere a sensibili: que magis est sibi consona: et tamen substantiam remanere quamuis forte minus completam. Ut patet in calefactione aque.

¶ Prohoc etiam facit etymologia huius verbi intelligere: quod idem est quod intus legere. Si enim forma substantialis: sicut et forme accidentales exterius pateret sensibus corporis: cognoscere substantiam numquam posset dici intus legere: sicut modo potest.

¶ Hoc idem ad hoc declaro per rationem. Si forma subalis posset apprehendi paer aliquem sensum: ita faciliter possemus venire per se in cognem ipsius: sicut in cognitionem accidentium: nec indigeremus cognitione accidentium ad eius cognitionem. hoc autem falsum est: quia secundum quod dicit philosophus id est de anima. accidentia maximam partem conferunt ad cognoscendum quod quid est: per quod quid est: intelligens quiditatem essentie.

¶ Preterea intellectu concludimus omnes formas sensibiles per se non posst dare ma¬ terie primam actualitatem determinati esse: hoc autem forme substantiali conuenit: ergo intellectu concludimus nullam formam substantialem posse sentiri per se.

Ad primum in oppositu dicendum: quod illa auctori tas Aug. intelligitur de formis accidentalibus: vel quod nomen sensus extendit ad intellectum quem vocat interiore sensum: quod patet per litteram: qui cito post sequitur vbi dicitur nos ea sensu corporis ita capimus: vt de his non sensucorporis iudicemus. habemus enim alium interioris hominis sensum: isto praestantiorem quo iusta et iniusta sentimus.

¶ Ad 2m cum dicitur: quod substeatiam habentem formam intelligibilem non consequuntur sensibilia essentia etc. Dico quod hoc intelligendum est quando illa substantia caret totaliter materia. Uel illa materia qui est in pomo ad sensibilia accidentia: quia talis substantia est intelligibilis ex se. Forma autem substantialis corporum est in materia existente in posmo ad sensibilia accidentia. Unde non sic est intelligibilis ex se: quantum est ex parte sua: sicut forme substantiarum spiritualium. Sed est a nobis intelligibilis per abstractionem vel reflexionem.

¶ Ad 3m dicendum: quod quamuis forus substantialis non apprehendatur a sensu: tamen sensus apprehendit aliqua substantie corporalis accidentia: per quorum cognitionem intellectus noster argumentando deuenire potest in aliquam forme substantialis cognitionem: et ita quamuis forus substantialis per se non cadat sub sensu: tamen sub sensu cadit aliquid ducens intellectum in aliquam eius cognitionem.

¶ Quaestio III. TErtio queritur vtrum lux sit forma accidentalis. Et videtur quod non. Dam. li. 2. c. 6 non aliquid est ignis nisi lume. Sed ignis non est forma accidentalis: sed substantia quaedam. ergo lume non est forum accidentalis: sed substantia: et accipit ibi lumen pro luce.

¶ Item philosophus. 5. Top. dicit quod carbo flamma et lux vnumquodque eorum est ignis. Sed ignis non est forum accidentalis sed est substantia: ergo lux non est forma accidentalis.

¶ Item inter foras naturales nobilior est substantial quam accidentalis. Sed interformas corporales lux est nobilior: vnde Aug. 2. libro de libero arbitrio longe vlrra medium dicit: quod lux longe nobilior est auro. Et 3 libro inter principium et medium dicit: quod in corporibus lux tenet principium locum ergo lux non est forus accidentalis sed substantialis.

¶ Item nullum accidens est causa substantae: quia secundum Aui. 6 meta. c. 3. causa dignior est causato. Sed corpora celestia per suos radios luminosos causant animam vegetabilem: vt patet in generone plantarum: et animam sensibilem: vt patet in generatione brutorum per viam putrefactionis: ergo lux non est forus accidentalis sed substantialis.

Contra nulla forma subsantialis est de compotione alicius accientis. Sed secundum Aui. 6 naturalium libro 3. c. 3. lux est pars compotionis huius visibilis quod vocamus colorem. ergo lux non est forma substantialis.

¶ Item Isa. 30. erit lux lune sicut lux solis: et lux solis erit septempliciter. Sed forma substantialis solis non augebitur: quia habet eam in complemento. ergo lux non est forma substantialis corporis solis.

Respondeo quod lux est forma accidentalis: quod probaripotest ex quaestione praecedenti: vbi probatum est quod nulla forus substantialis cadit per se sub sensu: lux autem per se visibitur est. ergo non est forma substantialis. Et pari ratione probari potest: quod non est substantia quia nulla substantia per se apprehenditur sensu. Sed si non est substantia nec forma substantialis: cum non sit ma sequitur quod sit forma accidentalis.

¶ Preterea aliqui sic arguunt secundum philosophum id est phy. forma substantialis alicuius substantiae nulli alii potest ese accidens. Sed certum est quod lux: qua luna irradiat: est eius accns: quia saluata substantiae lune priuatur ea: cum patitur eclypsim. ergo sequitur quod lux corporalis nulli substantiae est substantialis forma

¶ Siautem dicas quod lux in luna non est eiusdem speciei cum luce solis: hoc stare non potest: quia est effectus ipsius per se vniuoce causatus: luna enim recipit ipsam a sole: effectus autem per se et vniuoce causatus ad eandem speciem reducitur cum sua causa

¶ Sed huic rationi respondent quidam faciliter: dicendo quod lux solis: et lumen quod luna recipit a sole: non sunt qualitates eiusdem speciei: cum primo sit naturaliter incorruptibilis et 2o corruptibilis. Et hi dicerent generationi luis a luce: non esse vniuocam.

¶ Alii dicunt quod non transit in aliam speciem: vnde non est in speci nisi per reductionem secundum quod isti dicunt: et reducitur ad illam eandem speciem in qua est lux in suo fonte: quamuis plene ad illam speciem non attingat.

Ad primum in opositum cumdicitur: quod non aliudemt ignis nisi lumen etc. Dico quod hoc dic dam. secundum opionem quorundam: vnde postquam dixit illud verbum immediate subiunxit: sicut quidam aiunt. Quidam enim estimauerunt lucem esse ignem purum: et ita estimauerunt ipsam esse substantiam corpoream. Alii estima uerunt lucem esse substantiam mediam inter corporales substantias et spirituales. Dicentes quod lux non extensibilis per se: sic substantia corporalis: est tamen extemsibilis per accidens: quod non conuenit substantie spirituali: quia nec per se nec peraccidens extenditur. Sed ille due opiniones in hoc improbate sunt: quod improbatum est lucem esse substantiam

¶ Ad 2m dicendum: quod philosophus ibi accepit lucem pro igne in sua sphera: vnde ibi non accepit proprie nomen.

¶ Ad. 3. cum dicitur: quod inter formas corporales: lux est nobilior etc. Dico quod verum est inter foras corporales accidentales: vnde cum Aug. 2. libro de libero arbitrio dicit quod lux est nobilior auro: hoc intellindum est natura in sui natura: sed per comparationem ad hominum vsum: secundum quem modum diceremus: quod nobilius est aurum quam musca. Cum dicit eti 3 libro quod in corporibus lux tenet principium locum: lucem accepit pro igne in sua sphera.

¶ Ad. 4. dicendum: quod corpora celestia non causarent per suos radios luminosos in istis inferioribus vitam nisi adeent virtus sue forme substantia lis: et est intelligentie mouentis: virtus autem subatialis corporis luminositramsmittitur ad inferiora cum suis radiis luminosis.

Quaesio IIII. QUarto queritur vtrum quaele lux cum alia luce sit eiusdem speciei. Et videtur quod sic philosophus. 2. de anima. die quod aqua non secundum quod aqua: neque aer secundum quod aer lucidum est: sed quoniam est natura eadem in vtrisque et in perpetuo superius corpore. Sed sic dicit philosophus ibidem: lumen est actus lucidi: secundum quod lucidum. ergo omne lumen cum omni luine est eiusdem nature: quod verum non esset nisi qualet lux esset eiusdem speciei cum alia luce: lume enim est quaedam similitudo et influentia lucis.

¶ Item passiones quae insunt pluribus per vnam materiam communem: sunt eiusdem speciei. Sed sicut dicit Commen. super 2 de anima. diaphonitas est in celo et aqua secundum naturam communem existentem in omnibus: licet non hebeat nomen. Cum sicut dicit philosophus secundum aliam translationem: lux sit actus diaphani: secundum quod est diaphanum: omnis lux cum omni luce eiusdem speciei est.

¶ Item ille qualitates eiusdem sunt speciei quarum actus naturales qui eis debentur per se et primo sunt eiusdem speciei Sed naturalis actus quie per se et primo debetur luci: est mouere visum. Cum ergo videre non diuersificetur secundum speciem propter diuersitatem lucis mouentis: qualet lux cum alia luce est eiusdem speciei.

Contra magis vder conuenire ignis in carbone et in flanma et in sphera propostia: quam lux eltaris et celestis cum vna sit in corpore corruptibili alia in incorruptibili. Sed sicut dicit philosophus. 5. Top. diuersum est carbo flamma et lux in specievnumquodque enim horum est ignis: per lucem intelligens ignem in materia propria ergo lux eltaris et celestis: non sunt eiusdem speciei: sunt tamen sub eodem genere scilicet sub genere lucis.

¶ Item diuersi sunt naturales effectus lucis lune et solis. Cum fol per suos radios naturaliter calefaciat: et lunainfrigidet et humectet: ergo lux lume non est eiusdem speciei cum luce sol¬

Respondeo quod non omnis lux cum alia luce est eiusdem specei: lux enim elntaris et celestis speciedifferunt: naturales enim qualitates corporum non conuenientium vniuoce in principiis intrinsecis substantiae quae sunt materia et forum eiusdem speciei non sunt Ut autem superius ostensum est corporum naturaliter incorruptibilium et corruptibilium non est vnigenea materia: nec est forus: vt ostensum esta: lux est naturalis qualitas corporis lucidi. Quia tamen princtia intrinseca substantiae non sunt in corporibus corruptibilibus et incorruptibilibus modo pure equo co: sed secundum quandam analogiam. Substeantialitas enim corporum corruptibilium imitatur substantialitate incorruptibilium: quamuis ab ea multum deficiat. Idon dici non debet quod lux dicatur de luce cclesti et eltari equoce: sed analogice: lux enim eliintaris est quasi quaedam participatiolucis celestis seu imitatio eius: vnde et effectus lucis qui sunt lucenet illuminare reducem colores in actum mouendi visum defectiueconueniunt luci elatari respectu lucis celestis: vnde sunt quaedam participationes seu imitationes illorum actuum: secundum quod sunt a luce celesti. Ad duo prisimum in opositum dicendum: quod philosophus et coniem ibi loquuni de communitate analogie: quie quasi meus est inter communitatem equocam et vniuocausa.

¶ Ad 3. dicendum quod in luine non est actus natural lucis: per se et primo conueniens ei: sed est actus visiue positione. Unde eiusdem speciei est siue sit in luine casadele: siue in luine solus. Sed lucem illumina re reducem colores in actum: vt possint mouem visum: sunt actus narnles lucis sibi per ordinem conuenientes: et quomodo se hebeant imquantum sunt a luce celesti et a luce corporis corruptibitlu dem etin corpore quodin.

Ad primum ad partem secundam dicendum quod bene concludit quod non omnis lux cum alia luce sit eiusdem speciei. Sed non propter hoc sequitur quod lux sit genus proprie loquendo ad lucem celestem et elementarem: quia genus proprie loquendo vniuoce conuenit speciebus. Ignis autem non dicitur pure vniuoce de igne in sphera sua: et de igne qui est in carbone. Ignis enim qui est in carbone et ignis flamma: sunt quedam participationes ignis qui est in sphera sua cui primo principaliter et pleneconuenit ratio ignis. Secundario autem et non pure conuenit flamme. Sed tertio et diminute conuenit igni qui est in carbone. Nec est intelligendum quod ignis in carbone sit corpus aliud a corpore terrestri in quo est: quia duo corpora non possunt naturaliter simtil esse. Nec quod sit aliqua forma substantialis completa: quia due forme substantiales complete: non possunt simul esse in eadem parte materie. Sed sicut dicit Dam. lib. 3. ca. 15. in gladio ignito seruantur nature ignis et ferri: et actiones et effectus. Et ideo oportet ponere quod illa igneitas que est in carbone: aut est quedam forma substantialis ignis incompleta: ita quod nec forma ligni seu serriest ibi completa. Due enim forme substantiales incomplete simul possunt esse in eadem parte materie: vt multi dicunt. Et secundum istos igneitas que est in carbone non differret a forma ignis in sphera sua nisi sicut forma incompleta a forma conpleta in eadem specie: et pro tanto potest dici igneitatem non conuenire equaliter vtrique. Et hi dicunt qui pro tanto dicit philosophus eas esse diuersas species. Aut oportet dicere quod illa ignei tas que est in carbone non est aliqua substantialis forma: sed accidentalis participans aliquam virtutem forme ignis multo magis quam caliditas in aqua bulliente: vnde et magis difponit materiam ad formam ignis.

¶ Ad secundum dicendum: quod in luna et in qualibet alia stella a sole: duplex est lux. vna sibi naturalis que debilis est et tenuis: alia non sibi naturalis quam a sole recipit. Prima non est eiusdem speciei cum luce solis. Secunda tamen ad eandem speciem reducitur cum luce solis. Est enim quedam influentia eius non equiuoce ab ea causata: nec tamen plene vniuoce. Unde luna per illam lucem per se non infrigidat et humectat: sed per virtutem sue forme substantialis: et sue naturalis qualitatis: que virtus ab ea immittitur cum radiis luminosis: luci enim per se non conuenit nisi lucem: et reducem colores in actum vt possint visum mouem.