Articulus 4

Questio. I. PRimo ostendo quod effectus fortuiti vel casuales non reducantur in aliquam causam creatam que sit causa eorum per se. Quia effectus fortuiti: et casuales sunt a fortuna vel a casu. Sed secundum philosophum. 2. physicorum casus et fortuna: sunt cause per accidens: ergo non reducuntur in aliquam causam que sit causa eorum per se.

¶ Item omnis causa per se alicuius effectus est determinata: Sed cause effectuum fortuitorum et casualium sunt indeterminate: vt vult philosophus. 2. physicorum. ergo non reducuntur in aliquam causam creatam: que sit causa eorum per se.

¶ Item effectus semper vel sepe sequuntur ad suam causam per se: sed effectus casuales et fortui ti raro sequuntur ad suam causam. Unde Auic id est libro physicorum cap. 14. dicit: quod esse rarissime non ponit rem sub casu: cum confertur esse absoluto: Sed cum confertur cause efficienti se: et contingit esse ex illa rarissime: ergo effectus casualis: vel fortuitus non reducitur ad aliquam causam creatam per se.

Contra. Auic. ist libro physicorum. cap. 14. sic ait. Una et eadem res aliquando ex vno respectu est sepe vel necessario: et alio respectu est raro vel vtrumlibet. Sed effectus inquantum est necessario vel sepe reducitur in causam per se: inquantum autem est raro est effectus casualis vel fortuitus: ergo effectus casuales et fortuiti reducuntur in aliquam causam creatam que est causa eorum per se.

¶ Item omne per accidens reducitur ad per se. Sed secundum philosophum. 2. physi corum: casus et fortuna sunt cause per accidens: ergo reducuntur in aliquam causam creatam per se. Effectus ergo casuales fortuiti mediantibus suis causis accidentalibus: que sunt casus et fortuna reductn ur in aliquam causam creatam: que est causa eorum per se.

¶ Item Auicem id est libro physicorum. cap. 14. vult quod vna causa aliquando est causa essentialis siue per se respectu vnius effectus: et in respectu alterius casualis: ergo a simili vnus effectus respectu vnius causae potest esse casualis et respectu alterius effectus per se. Uidetur ergo quod non sit contra naturam casualis effectus reduci in aliqua causam creatam: que sit causa eius per se.

Ad istam questionem diunt aliqui quod non omnes effectus fortuiti: nec omnes effectus casuales reducuntur in aliquam causam creatam: que sit causa eorum. Casus enim et fortuna non dicuntur causae peraccidens alicuius effectus: quia sint accidentia alicuius causae: quie per se sit causa effectus illius. Sicut dicimus quod album est causa domus per accidens: quia albedo est accidens edificatoris quod est causa domus per se. Sed quia causant effectum praeter intentionem: qui non de necessitate nec sepe: sed raro causatur ab eis: et ideo quia ille causae vere suum effectu producunt: non opetet quod sit alia causa casata: que illius effectus sit causa per se.

¶ Preterea aliter nulli effectus casuales in naturalibus essent contingentes: sed omnes de necessitate euenirent nisi impedirentur per liberum arbitrii diuinum: vel angelicum: vel humanum: quia causa naturalis et per se: de necessitate suum producit effectum: nisi impediantur a causa fortiori agente ad contrarium cuius actio etiam secundum opinionem contrariam esset necessaria: ita quod effectus casuales naturales: quando euenirent de necessitate euenirent: et quando impedirentur de necessitate impedirentur: et ita euentus eorum aut esset necessarius: aut impossibilis quod multis irrationabi le videtur.

¶ Alii dicunt quod omnes effectus casuales non fortuiti reducuntur in aliquam causam creatam: que est causa eorum per se: effectus enim causales non fortuiti: cuiusmodi sunt effect casuales in agentibus non secundum propositum: sunt a naturali casa vna vel pluribus. Sed causae naturales de necessitate producunt effectus: et tales causae sunt causae per se: ergo effectus casuales non fortuiti in aliquam causam per se reducuntur. Et si dicas quod causantur ex concursu plurium causarum: qui necessarius non est. Contra hoc arguitur: quia ille concursus effectus quidam est: et ab vna causa narali vel pluribus factus: ergo de necessitate factus est: nisi impediatur per liberum arbo diuinum angelicum vel humanum. In effectibus autem casualibus: qui fortuiti sunt: quod ideo dico: quia omnis fortuna casus est: sed non conuertitur: non sic est: quia effectus fortuiti: cum sint ab agente per voluntatem nunquamproducuntur de necessitate: et quamuis aliqui talium effectuum reducantur in aliquam causam creatam per se: non tamen hoc potest vere dici de omnibus. Quod potest declarari per ex eiptum. Cum enim aliquis volens emere bladum: ideo vadit ad forum: et ibi inuenit debitorem: quem tunc inuenire non intendebat: et ab eo recipit pecuniam: velle emere bladum fuit causa que est fortuna respectu receptionis pecunie: quia illius effectus est causa per accidens in agente secundum propositum ad quam talis effectus sequitur raro: sed inuentio debitoris est per se causa receptionis pecunie illius: et inuentionis debitoris per se causa est concursus praesentie creditoris et debitoris simul in illo foro: et primo concursus reducitur ad duas causas per se: quia existentie creditoris in foro: in tali hora causa per se fuit velle tunc emere bladum: et praesentie de¬ bitoris in illo foro in tali hora causa per se fuit aliqua: vtpote tunc emere vinum: et ideo quamuis ille concursus sit fortuitus per comparationem ad predietam voluntatem debitoris tantum: tamen due predicte voluntates simul fuerunt causa per se illius concursus: quia ad illas duas voluntates: non sequitur raro: sed sepe. Concursus tamen actuum volendi scilicet actus ipsius debitoris volendi: quo voluit emere bladum in tali loco: et tali tempore: et actus volendi ipsius creditoris: quo voluit emere vinum eodem loco et eodem tempore: non reducitur in aliquam causam creatam que sit eius causa per se: nec in aliqua plura que simul vnam causam talem constituant. A potentiis enim que sunt voluntas debitoris et voluntas creditoris raro causatur concursus predictorum actuum volendi. Qui vulte tenere primam opinionem potest dicere ad primum incontrarium: quod non opetet quod si aliquis casualis vel fortuitus effectus reducatur in aliquam causam per se: quod ideo ita sit de omnibus.

¶ Ad secundum cum dicitur: quod omne peraccidens reducitur ad per se etc. Hoc est intelligendum de per accidens quod consistit in hoc quod aliquod accidens est vt in subiecto in causa per se. Sicut fuit positum exitom in corpore quaestionis de albedine respectu edificatoris: Unde ibi illud argumentum sufficienter est solutum.

¶ Ad tertium dicendum: quod quamuis non sit contra naturam alicuius effectus casualis vel fortuiti reduci in aliquam creatam causam per se: ex hoc tamen non sequitur quod omnes in aliquam causam talem reducantur.

¶ Qui vult tenere secundam opinionem potest dicere ad argumenta in contrarium quod procedunt de effectibus casualibus vel fortuitis sub ratione qua casuales vel fortuiti sunt: et bene verum est quod inquantum tales non reducuntur in aliquam causam per se: per comparationem enim ad illam causam per se: in quam reducuntur: nec sunt casuales nec fortuiti: sed illius causae sunt effectus per se. Et hi concedunt quod omnes naturales effectus de necessitate eueniunt: quando eueniunt et de necessitate impediuntur quando impediuntur: nisi aliter ordinetur per liberum arbitrii diuinum: vel angelicum: vel humanum: nullus enim actus elicitus a libero arti. vel exeo dependens necessitati subiacet.

Quaestio II SEcundo queritur vtrum effectus fortuiti vel casuales reducantur in deum: sicut in causam. Et videtur quod sic. Boe. 5 de consolis parum post principium dicit. quod casus est inmopinatus rei euentus ex causis concurrentibus ob aliud ince ptis: sed ille cause et concursus earum: et earum inchoatio propter aliud a deo sunt: ergo et eorum effectus qui casualis est a deoest.

¶ Item potentior est caua per se in operando quam causa per accidens: sed causa per se non potest producere suum effectum nisi adiuuetur a deo in operando: ergo multo minus casus et fortunacque sunt causae per accidens: vt vult philosophus. 2. philosophy.) possunt producere suum effectum nisi a deo iuuentur in operando: ergo omnes effectus casuales et fortuiti reducuntur in deum: sicut in causam.

¶ Item Dam. libr. 2. ca. 25. dicit effectus fortune ex necessitate: que propter eam sunt perfici. Sed omnes actus de necessitate prouenientes ab aliqua causa creata in deum reducuntur: sicut in causam.

¶ Item Auicena primo libro physicorum. cap. 14. res casuales adueniunt ex concursu duarum rerum aut plurium. Sed in omni concursu duo comcurrentia vel erunt ambo mobilia: vt sibi concurrant vel erit vnum quietum et alterum mobile ad illud. Sed moueri vnam causam ad aliam ad producendum vnum effectum: non est nisi per aliquod viuens ea: illud autem vnum: aut est deus: aut aliquod ens creatum a deo. Sed siue sic: siue sic: effectus casuales reducuntur in deum.

Contra effectus casuales vel fortuiti sunt a causa peraccidens: sed deus nullius effectus est causa per accidens: quia causa peraccidens reducitur in aliam causam nobiliorem: ergo effectus casuales vel fortuiti non sunt a deo.

¶ Item effectus casuales et fortuiti sunt preter intentione sue causae: quia sunt inopinatus rei euentus: sed nul¬ lus effectus est a deo preter eius intentionem: ergo nullus effectus casualis et fortuitus a deo est.

¶ Item Aug. libo. 863. q. q. 24. Quicquid casu sit temere sit: et quicquid temere sit: non fit prouidentia. Sed omnes effectus dei prouide fiunt a deo: ergo nullus effectus casualis vel fortuitus est ab eo.

Respondeo quod effectus fortuiti vel casuales poaesent considerari: vel inquantum sunt effectus vel inquantum sunt casuales vel fortuiti. Primo modo rem positiuam dicunt: sicut inuentionem thesauri vel receptionem pecunie: et sic de aliis: et sic planum est quod in deum reducuntur: vt in causam: quia secundum Aug. xi. de ciui. ca. 6. deus est actor omnium naturarum que non sunt id quod ipse

¶ Secundo modo dicunt priuationem intentionis in sua causa respectu illius effectus et priuationem determinati ordinis ad suam causam: quia sicut dicit philosophus. 2. physicorum. Unius effectus casualis possunt esse multe causae casuales et indeterminate: et ad aliquam illarum non sequitur: neque semper neque sepe. Dicit etiam Auic. in lib id est physicorum. cap. 14 quod aliquando vna causa casualis habebit fines casuales indefinitos: vnde non possunt homines custodiri a casu: sicut custodiunt se a causis essentialibus: sed orant deum: vt liberet eos ab his malis: predicte autem priuationes cum non habeant causam efficientem: sed deficientem in deum non reducuntur: sicut in causam: et ideo effectus casuales vel fortuiti sub ratione qua tales in deum non reducuntur sicut in causam. Unde omnes effectus qui sunt casuales vel fortuiti per comparationem ad aliquas particulares causas effectus sunt per se vniuersalis cause: que deus est. Unde per comparationem ad eam nihil accidit: neque a casu: neque a fortuna: quia omnia sue prouidentie subiecta sunt: vt in primo lib. ostensum est. Et sic debet intelligi illud verbum Aug. lib. 83. q. q. 24. nihil a casu fit in mundo hoc constituto. Ad duo prima argumenta: et quartum simul dicendum quod non plus concludunt nisi quod effectus casuales et fortuiti: inquantum effectus sunt a deo sunt: et hoc est verum.

¶ Ad tertium dicendum quod ibi Damas. loquitur secundum opinionem quorundam dicentium omnium eorum que fiunt causam esse: aut deum vel necessitatem vel hemarmenem id est fortunam: vel naturam: vel euentum: vel casum: et intendebant nomine fortune: non id quod vocat philosophus fortunam 2 libro physicorum. Sed nomine fortune intendebant fatum: quod falso existimabant rebus imponere necessitatem: et nomine euentus intelligebant illud quod nos vocamus fortunam.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de effectibus casualibus vel fortuitis sub ratione qua casua les vel fortuiti sunt. et inquantum tales: verum est quod a deo non sunt: quamuis enim monstruosi partus animalium: inquantum sunt res positiue a deo sint id est secundum id quod sunt: non tamen sunt ab eo sub ratione qua casuales sunt.