Articulus 1

Quaestio

PRimo ostendo quod matrimonium non sit de in re nature. Quod est a voluntate non est a natura: quia quod est a voluntate aliquo modo est ab intellectu. Et philosophus 2o physi. intellectum distinguit contra naturam: sed matrimonium non est sine consensu voluntatis: ergo non est de iure nature.

¶ Item Tullius circa principium rhetorice dicit quod suit quoddam tempus in quo nemo nuptias legitimas: nec certos quisquam aspexerat liberos sed vt dicitur decre. di. 5circa principium. Ius naturale cepit ab ex ordio rationalis creature: nec variatur tempore: ergo matrimonium cum sit legitima coniunctio maris et femine: non est de iure nature.

¶ Item di. 8. in principio. Nature iura omnia sunt communia omnibus: sed per matrimonium est adpropriatio mulieris ad virum: et econuerso: ergo non est de iure nature.

Contra. Philosophus primo politi. c. i. dicit masculum et seminam non sine inuicem possibiles esse generationis gratia: et hoc non est ex electione sed sicut in aliis animalibus et plantis naturale appetere quale ipsum tale derelinquere alterum

¶ Item ff. de iustitia et iure l. i. §. Ius naturale. Ius naturale est quod nam omnia animalia docuit: et parum post. Hinc descendit maris atque femine coniugatio quamnos matrimonium appellamus.

Respondeo quod aliquid diter este de iure nature dupliciter. Uno modo illud quod causatur exinaturali necessitate non cooperante voluntate nisi illius quod naturam instituit: et sic dicimus quod de iure nature ignis est ascendere sursum: et sic matrimonium non est de iure nature. Alio modo dicitur esse de iure nature illud ad quod natura inclinat quamuis per liberum arbitrium perficiatur: secundum quem modum actus virtutum dicuntur de iure nature: et sic matrimonium est de iure nature: quia ad ipsum inclinat natura generis et speciei per comparationem ad principeralem eius finem: qui est bonum prolis: et per comparationem ad secundarium qui est mutuum obsequm inrebus domesticis.

¶ Quod autem natura generis ad hoc aliquo modo inclinet declaro sic. Procreatio filiorum communis est omnibus animalibus: quamuis ad hoc non inelinet vno modolinomnibus: quia quedam sunt animalia: quorum filii nati statim possunt sibi victum sufficienter querere: vel ad quorum sustentationem sufficit mater per se: et quamuis in istis natura inclinet ad coitum: non est tamen in istis determinatio masculi ad feminam. In illis autem in quibus filii indigent sustentatione vtriusque parentis vsque ad paucum tempus est per naturam deterinata coniunctio masculi ad feminam vsque ad paucum tempus vt patet in quibusdam auibus. Filii autem hominum indigent cura vtriusque parentis vsque ad magnum tempus: et ideo in hominibus natura inclinat ad determinatam coniunctionem maris et femine vsque ad magnum tempus. Quia tamen ex hoc non posset concludi quod nam generis inclinaret ad inseparabilem coniunctionem per to¬ tam vitam: ideo naura generis non ita perfecte inclinat ad matrimonium sicut natura speciei que conuenit homini sub ratione qua est homo. Quod autem ad hoc inclinet natura speciei: et perfectius quam nam generis declaro sic. Ius nature dictum a natura humanespeciei est quod ratio naturalis hominis constituit: naturalis autem hominis ratio non tantum dictat filiorum procreationem. sed etiam educationem et instructionem. vnde secundum philosophum. 8. ethi. c. ii. Filii habent a parentibus esse: nutrimentum: et disciplinam: discliplina autem parentum vt in pluribus indigent filii per totam parentum vitam. non possent autem commode filii sic instrui nisi certos haberent parentes: et nisi esset indissolubilis obligatio viri ad mulierem. Si enim essent paren tes certi: non tamen obligati adinuicem per totam vitam non esset eorum tam perfectam et diligens sollicitudo circa prolis educationem et instructionem: vnde videmus quod nati de fornicatione: quamnis certos habeant parentes: tamen ab eis vt plurimum negliguntur: et ideo naturalis ratio dictat debere esse obligationem deterinati viriad determinatam mulierem indissolubiliter per totam vitam que obligatio est per matrimonium.

¶ Quod autem ad matrimonium inclinet na per comparationem ad secundarium eius finem qui est mutuum obsequm: manifestari potest sic. homines in defectibus et perfectionibus se habent inter se sicut excedentes et excessi: et ideo dictat naturale rationis iudicium debere homines simul cohabitare vt mutuo sibi inuicem suppleant defectus: quapropter dicit Philosophus. primo poli. c. 2 quod eorum que natura ciuitas est. et quod homo natura ciuile animal est. Et infra. e. c. dicit quod per naturam est impetus in hominibus ad talem communitatem: que dicta concordant apstulo dicenti ad Galis 6 Alter alterius onera portate. Simili modo dici potest quod cum in rebus domesticis quedam magis conueniant viro quam mulieri: et quedam mulieri quam viro: naturalis ratio dictat: non tantum cohabitationem viri et mulieris in vna domo: vt suos defectus mutuo sup pleant: sed etiam cohabitationem per totam vitam indissolubilem: vt libentius et fidelius sibi inuicem subueniant. vnde philosophus. 8. ethi. c. 12. Uiro et vxori amicitia videtur secundum naturam existere: homo enim natura est coniugale.

Ad primum in oppositum dicendum quod illud argumentum non plus concludit nisi quod matrimonium non est totaliter a natura: et hoc est verum: quia per liberum arbitrium perficitur: vt enim inferius declarabitur: ad hoc requiritur mutuus consensus libere voluntatis.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis ius nature quantum ad prima sua principia et proximas conclusiones omnibus habenti bus vsum liberi arbitrii notum sit: tamen quantum ad conclusio nes remotas in multis omnibus offuscatum fuit: et adhuc est. matrimonium autem secundum quod est viri et mulieris coniunctio indiuiduam vite consuetudinem retinens est de remotis conclusionibus iuris nature.

¶ Ad tertium dicendum quod illud verbum intelligendum est de possessionibus ordinatis ad vsum viri et mulieris: et de communitate quantum ad vsum non quantum ad proprietatem referendo ad tempus nature lapse: et qui hoc de mulieribus intelligi non debeat: patet: quia Philosophus. 2o politi. c. i. quamuis concedat possessiones debere esse commnes quamtum ad vsum: hoc tamen de mulieribus negatur: contrarium dicentibus: imponens quod manifeste opera virtutis temperantie interimunt

Questio. II.

SEcundo quaeritur vtrum matrimonium fuerit institutum ante peccantum. Et videtur quod non. Illud quod est de iure nature alia institu tione non indiget: sed matrimonium est de iure nature: vt in precedenti quaestione habitum est: ergo non fuit institutum.

¶ Item non debet institui medicina pro illo statu in quo non est morbus: sed ante peccatum nullus erat morbus: ergo cum quodlibet sacramentum sit medicina: contra morbum nullum sacramentum fuit institutum ante peccatum.

Contra. Hu. 2. libo de sacra. parte. 2. c. 1. dicit quod solu coniugii sacramentum etiam ante peccatum legitur institutum: non tamen ad remedium: sed ad officium.

¶ Item idem dicit magister in littera huius di. c. 1.

Respondeo quod secundum aliquos quadruplex potest considerari institutio matrimonii. Querdam ordinata ad procreationem prolis: et mutuum solatium: et hoc dicitur esse in officium: et sic fuit institutum ante peccatum. Quedam in remedium concupiscentie contra concupiscentiam quae est vulnus peccati: et sic potest dici fuisse institutum post peccatum tempore legis nature. Quedam quantum ad determinationem personarum: et sic potest dici fuisse institutum in lege Moysi. Quedam quantum ad representationem mysterii coniunctionis christi et ecclesie: et sic potest dici fuisse institutum in noua lege. Sed quia tres vltime institutiones in hoc conueniunt quod sunt in remedium: et etiam sua institutio siue ante peccatum siue post fuit signum coniunctionis christi et ecclesie. Melius est vt dicamus secundum sententiam magistri in littera: vt ante peccatum fuerit institutum in officium: post peccatum autem non tantum in officium: sed etiam in remedium: et quia de ratione sacramenti est quod sit signum et remedium: ideo non ita proprie dicitur quod matrimonium inquantum est sacramentum: fuerit institutum ante peccatum sicut post peccatum.

Ad primum in oppositum dicendum quod ea que sunt de iure nature aliquando indigent institu tione deterimante: vel remotam conclusionem manifestius exprimente: et sic matrimonium fuit institutum: institutio enim sua manifestat hoc debere fieri et qualiter debeat fieri de terminat.

¶ Ad secundum dicendum quod tempore quo non erat morbus non fuit institutum matrimonium sub ratione qua medicina: nec sua ratione qua sacramentum proprie loquendo: vt patet ex dictis.

Quaestio III.

TErtio queritur vtrum matrimonium fuerit institutum a deo immediate. Et videtur quod non Gen. 2o dicit Adam. hoc nunc os ex ossibus meis: et caro de carne mea. Et parum post. Quamobrem relinquet homo patrem suum et matrem: et adherebit vxori sue: et erunt duo in carne vna: sed tunc fuit matrimonium institutum dicente domino Matth. 19. Non legistis: quia qui fecit homines ab initio masculum et feminam fecit eos et dixit. Propter hoc relinquet homo patrem et matrem et adherebit v xori sue. ergo deus matrimonium instituit homine mediante.

¶ Item circa ea que deus immediate instituit: nulla per hominem fieri potest mutatio: sed per hohominem multiplex sit mutatio circa matrimonium: ergo non fuit a deo immediate institutum.

Contra. omne quod a deo mediante homine instituitur per hominem potest destitui: quod patet: quia canones non habentes vim nisi ex iure positiuo: ecclesia potest de stituere: quamuis a deo mediante ecclesia fuerint instituti: sed homo non potest matrimonium separare dicente christo. Matth. 19. Quod deus coniunxit homo non separet: er go fuit a deo immediate institutum.

Respondeo quod deus matrimonium instituendum predixit. cum dixit vt habetur Gen. 2o Non est bonum hominem esse solum. faciamus ei adiutorium simile sibi. Matrimonium facto instituit implicite: cum de costa ade dormientis formauit mulierem et adduxit eam ad Adam: vt habetur. e. c. Et ipsum matrimonium verbo benedixit cum dixit Gen id est Crescite et multiplicamini et replete terram: et subiicite eam. Unde Aug. 14. de ci. c. 22. Nos nullo modo dubitamus secundum benedictionem dei crescite et multiplicamini et replete terram. donum esse nuptiarum: quas deus ante peccatui hominis ab initio constituit creando masculum et feminam. Adam autem deo inspirante institutionem matrimonii specificauit et explicuit cum dixit: vt habetur Gen. 2. Hoc nunc os ex ossibus meis: et caro de carne mea: et parum post. Quanobrem relinquet homo patrem suum et matrem: et adherebit vxori sue et erunt duo in carne vna. In quibus verbis tria bona matrimonii explicuit ilcet bonum inseparabilitatis: cum dicit. Propter hoc relinquet homo patrem et matrem id est cohabitationem patris et matris: et bonum fidei. cum dicit. Et adherebit vxori sue: non aliene supple: et bonum prolis. Cum dicit. Erunt duo incarne vna. supple vnius pueri procreanda. Fuit autem conueniens matrimonium institui per deum et hominem diuinitus inspiratum: vt causa responderet effectui. in matrimonio enim est virtus spiritualis in significando et efficiendo: et aliquid car nale et humanum scilicet obligatio ad carnalem actum. Hec dicta sunt de institutione matrimonii inquantum fuit in officium.

¶ Item inquantum etiam fuit in remedium fuit institutum a deo post peccatum implicite: cum dixit mulieri. In dolo re paries filios: et sub viri potestate eris: et ipse dominabitur tui: et ade dixit. Quia audisti vocem vxoris tue etc. Ex quibus verbis et sequentibus simul in vnum collectis videri potest deum insinuasse eorum copulam iam non esse in officium tantum: sed etiam in remedium. Expressius autem hoc instituit. deus: cum post diluuium dixit Noe et filiis suis. Crescite et multiplicamini et replete terram: vt habetur Gen. 9. Multiplicatio enim hominum coniuncttione maris et femine perficitur: cum autem christus dixit. Matth. 19. Quod deus coniunxit homo non separet: et infra. Quicunque dimiserit vxorem suam nisi ob fornicationem et aliam duxerit mechatur: non per illa verba matrimonium instituit: quamuis quidam dicant quod tunc ipsum instituit inquantum est representatiuum coniunctionis christi et ecclesie: sed per illa verba ostendit matrimonium iamdudum institutum esse: et separari non posse: et hoc dixit ad instruendum illos qui de inseparabilitate matrimo nii non bene sentiebant: sicut patet per litteram ibidem.

Ad primum dicendum quod non plus concludit nisi quod matrimonium aliquo modo fuit institutum a deo immediate: aliquo modo ab homine diuinitus inspirato: et hoc est verum.

¶ Ad secundum dicendum quod mutatio per hominem non potest fieri circa matrimonium quo ad ea que diuina institutio deterinauit: sed quo ad ea que indeterminata reliquit per ecclesiam deterimanda.

¶ Ad argumentum ad partem aniam dicendum quod illud quod instituitur ab homine tantum per hominem destitui potest: sed matrimonium et si fuerit institutum aliquo modo ab homine: non tamen tantum: quia a deo fuit institutum immediate. homo etiam hoc instituit ex preceptodei sibi facto sacta inspiratione: et ideo si deus non instituisset matrimonium nisi mediante homine adhuc deberet dici matrimonium principaliter esse institutum non per hominem: sed per deum.