Articulus 1

¶ Sneion. PRimo ostendo quod celum chrystatr linum dictu sit nature aque. Quia in scriptura inter caelum empureum et firmamentum nullum corpus dicitur esse nisi aque que super celos sunt.

¶ Item Augustinus 27. quaestione. ad Orosium. Quomodo quale sed sint aque ille quas scriptura docet super celos esse easdem ibi minime dubitemus: sicut enim nubes iste que vtique aque sunt feruntur super ae ra quod est tertium elementum: ita fieri posse arbitror vt aque tenues atque subtiles ferantur supra caelum.

¶ Item secundum philosophum 8. phy. homn est minor mundus. Sed in homine membrum frigidum et humidum hoc est cerebrum est in superiori parte. ergo a simili in maiori mundo elementum frigidum et humidum quod est aqua est in superiori parte.

Contra Aug. 3. confes. quasi inter principium et medium sunt alie aque super hocfirmamentum credo immortales et a terrena corruptione secrete. Cum ergo natura aque sit corruptibilis. Uidetur quod illud caelum quod dicitur crystallinum vel aqueum non vere sit nature aquee.

¶ Item secundum philosophum id est celi et mundi. vbi est motus totius ignis illic scintille: et vbi est motus glebe vnius: ibi est motus totius terre. Sed aqua naturaliter quiescit inferius: ergo si caelum quod dicitur crystallinum esset nature aquee violenter quiesceret superius: et violenter circulariter moueretur. Sed nullum violentum est perpetuum. Unde secundum philosophum. 2. celi et mundi. motus violentus non est sempiternus: ergo cum illud caelum erit perpetuo super firmamentum non est nature aquee vt videtur.

Ad istam quaestionem dixerunt aliqui quod ille aque que sunt super celos: non sunt aque corporales sed spirituales: ita quod per illas aquas intelligunt ipsam naturam angelorum.

¶ Sed haec opinio falsa est: vnde quia Aug. huius opinionis fuisse videbatur. 13 libro confes. eam retractat 2 libro retractationum. cap. 6. Dicens sic. quod dixi firmamentum factum inter spirituales aquas superiores et corporales inferiores: non satis considerate dictum est: res autem in abdito est valde.

¶ Alii dixerunt illas esse aquas corporales et eiusdem nature cum istis aquis inferioribus. Sed per firmamentum de quo ibi loquitur scriptura intelligebant aerem medium inter aquas istas inferiores: et aquas suspensas in nebulis in loco nubium: dicentes aerem in scriptu ra caelum vocari cum dicitur: volucres celi: et istum aerem etiam dicebant esse firmamentum: quia interuallum eius diuidit inter quosdam vapores aquarum et istas aquas que corpulentius in terris fluitant.

¶ Hanc opinionem refert Aug. 2. lir. super Gen. non multum post principium. et dicit de hac opinione: postea sic habeat diligentiam considerationemque laude dignissimam iudico: quod enim dixit neque contra fidem est: et in promptu proposito documento credi potest.

¶ Sed illa opinio stare non potest: quia scriptura dicit illas aquas esse supfirmamentum quod secundo die factum est: et in quo quarta die luminaria facta sunt: hoc autem aer tertio die factus est: nec in ipso stelle posite sunt.

¶ Alii dicunt quod sunt aque corporales eiusdem nature cum istas: et sunt super firmamentum: quod secundo die factum est. Cuius opinionis fuisse videtur Aug. vt patet 2 super Gen. quasi inter principium et medium: qui videtur velle quod sint ibi quasi vaporaliter suspense: ad modum quo videmus eas super istum aerem inferiorem in loco nubium: nec tendunt ad inferiora: sicut nec iste quamdiu vaporaliter suspense sunt. Hug. etiam id est lib.o de sacra. par id est c. 20. dicit quod partim supra firmamentum partim infra earundem aquarum natura consistit.

¶ Aliis autem videtur quod illud celum non sit nature aquee eiusdem speciei cum istis aquis: quia dicunt ipsi: hoc est ordo corporum mundi: vt corpora nobiliora situm habeant altiorem. Unde dicunt illud caelumnobilius esse quam firmamentum: et tamen ipsum vocari nomine aquarum: propter aliquas eius proprietates aliquibus proprietatibus aque consimiles: aqua enim est nature perspicue frigide et humide formaliter et effectiue: etiam illud celum est perspicuum formaliter: frigidum autem et humidum effectiue: quamuis non formaliter. Unde virtus eius in istis inferioribus contemperat caliditatem et ficcitatem quam ad hoc inferiora influunt aliqua superiora corpora: et sphera ignis. Qui vult tenere hanc vltimam opinionem: potest dicem ad argumentum primum in oppositum quod illud caelum inter empyreum et firmamentum in scriptura nominatur nomine aquarum. pter conformitatem in proprietatibus predictis

¶ Ad se. cundum dicendum: quod Augu. non dixit hoc asserendo quod ita sit sed quod ita potuit ese: nec ibi determinat quales sint ille aqua sed magis sub dubio relinquere videtur: quomodo ibi sint et quales sint.

¶ Ad tertium dicendum. quod non persona est simile deordinatione partium in maiori mundo et minoti quia sn malori ordinantur secundum maiorem et minorem nobilitatem: quia ex hac ordinatione sit quedam influentiarum contemperantia homini vtilior et conuenientior. Si autem in minori mundo membrum nobilissimum quod est corponeretur in parte superiori non esset conueniens ordinatio per comparationem ad actiones anime: cuius sunt instrumenta. Quia tamen in ratione pro predicta opinione supponitur scilicet quod hoc est ordo corporum mundi: vt corpora nobilio ras situm habeant altiorem dubium est: quamuis enim corpus quintum nobilius sit elementis et altius: et inter elementa illud quod est nobilius sit altius: et inter spheras corporis quinti nobilissima sit altissima que est caelum empyreum: tamen sphera solis que est media inter spheras planetarum nobilior est vt multis videtur quam sphera cuiuscumque alterius planete: cum sol inter omnes planetas nobilissimus videatur. Qui vult tenere opinionem tertiam potest dicere ad argumenta ad aliam partem.

Ad primum quod forte Augustinus ibi: per illas aquas immortales intellexit angelos: et quod hoc retractauit: vt dictum est.

¶ Ad secundum dicendum: quod elementum non mouetur naturaliter ad suum locum: nisi quia ibi est influentia corporum celestium in tali proportione quam requirit natura illius elementi ad suam salutem: dicendum ergo quod sicut hoc inferius in loco aque est influentia corporum celestium in tali proportione in qua est saluatiua nature aquee: ita est in loco aquarum que super celos sunt: et ad hoc magis: vnde et ille aque puriores sunt quam iste quamuis eiusdem speciei: et ibi naturaliter sunt et conseruantur: sicut iste inferius.

Quaesio II. SEcundo quaeritur vtrum celum crystallinum moueatur. Et videtur quod non. quia celum empyreum non est stellatum: ideo non mouetur: sed celu crystallinum non est stellatum: ergo non mouetur.

¶ Item primus motus debet esse mensura aliorum motuum secundum artem philosophix. meta. Sed impossibile est motum corporis non stellati non manifesti sensui esse mensuram aliorum motuum: quia oportet mensuram esse creatam: ergo caelum crystallinum cum non sit nostro sensui manifestum: nec sit stellatum non mouetur.

¶ Item omnis motus est xropter acquisitionem perfectionis vel exclusionem imperfectionis in ipso mobili vel in aliquo alio. Sed caelum cristallinum per motum non acquireret in se aliquam perfectionem nec a se excluderet aliquam imperfectionem. Sua enim perfectio incorruptibiliter est in eo: et habet omnem perfectionem quam potest habere per naturam: nec est per suum motum acquireretur in alio: aliqua perfectio vel excluderetur imperfectio: quia cum sit vniforme non aliter influeret motum quam non motum: quia a qualibet tius parte est influentia similis: ergo non mouetur.

Contra Auic. 9. meta. cap. 3. supra spheram stellatam dicit esse spheram aliam quam vocat corpus vltimum et dicit illud moueri. Sed illa sphera que immediate est supra stellatam est illud quod vocamus caelum crystallinum. ergo mouetur.

¶ Item est medius inter firmamentum et caelum empyreum: ergo debet participare aliquam vtriusque proprietatem. Sed caelum empyreu non est stellatum nec mouetur: firmamentum est stellatum et mouetur. ergo cum caelum crystallinum non sit stellatum conueniens est quod moueatur.

Respondeo quod celum crystallinum mouetur: quod probatur auctoritate et ratione. Auctoritate sic. Auic. 9. meta. cap. 2. Dicit quod primum ex separatis propriis est illud quod mouet ipsam prima: que secundum eum qui peritus est in scientiis quam docet Ptholemeus: est sphera preter spheram stellarum fixarum circundans eam non stellata. Illam autem spheram vocamus celum crystallinum.

¶ Ad hoc etiam est ratio impossibile est eandem spheram motu proprio simul moueri ad oppositas partes positionis. Sed sphera stellarum fixarum proprio motu: mouetur ab occidente in oriens in centum annis per gradum vnum: et tamen videmus eam moueri ab oriente in oecidens diurno motu: ergo oportet quod haec motus sit in ea per motum alterius sphere circundantis eam et eam motu suo reuoluentis. Sed illa sphera non est caelum em¬ pyreum: quia non mouetur. Cum ergo supra spheram stellarum fixarum non sint nisi duo celi scilicet crystallinum et empyreum. Conce dendum est quod sphera reuoluens per motum suum spheram stellarum fixarum ab oriente in occidens est celum crystallinum. mouetur ergo et ab oriente in occidens.

Ad primum in oppositum dicendum: quod quamuis celum empyreum non sit stellatum nec moueatur: tamen ipsum non esse stellatum non est ratio quare non mouetur. Sed huius ratio posita est supra dist. 2. q. primo tertii. arti.

¶ Ad 2m cum dicitur: quod primus motus debet esse mesura aliorum motuum etc. Dico quod hoc debet intelligi de primo motu materifeste nobis noto existente in tali mobili: sicut in subiecto in quo sunt signa ad que anima respiciens potest in apprehensiones certas distinctiones facere in illo motu: et per ipsum mensurare durationes aliorum motuum.

¶ Ad 3m dicendum: quod per hoc quod celum crystallinum motu suo reuoluit spheram stellatam et spheras vii. planetarum ab oriente in occidens: acquiritur per motum suum in corporibus inferioribus aliqua perfectio: et excluditur aliqua imperfectio.

¶ Preterea res vniformis aliquid potest influere per motum quod non influeret sine motu: quod patet per collisionem fortem duorum lapidum qui supra corpora homogeneageneratur ignis quandoque: qui tamen ex eorum coniunctione sine motu non generaretur.

¶ Quaestio III. Tertio queritur vtrum firmamentum sit nature ignee: et videtur quod sic. Dam. libro 2. ca. 8. nisi superiaceret aqua inflammatum iam vtique esset a calore firma mentum: ergo non est nature incorruptibilis. Sed aut est nature incorruptilis autem ignee: ergo est ignee nature vt videtur.

¶ Item Aug. 3. de libe. arbicurio inter principium et medium. In corruptibilibus lux tenet primum locum: per lucem intelligens ignem. Sed inter corpora nobis sensibilia firmamentum tenet primum locum: ergo est sphera ignis vt videtur.

¶ Item Aug. 2. super Gen. non multum post principium: super aerem purus ignis esse dicitur celum.

¶ Item Damas. libro 3. ca. i5. quorum natura eadem. Horum actio est eadem: et infra in eodem cap. vult quod natura cognoscitur per suam naturalem actionem. Sed ignis et firmamentum conueniunt in naturali actione que est calefacere et siccare: ergo videtur quod firmamentum sit nature ignee.

Contra philosophus primo celi et mundi. loquens de firmamento dicit: quod corpori rotundo non est contrarium omnio. Sed igni contrariatur aqua: ergo non est nature ignee.

¶ Item philosophus eodem libro dicit: quod firmamentum non cadit sub corruptione. Sed quodlibet elementum est corruptibile secundum partem: ergo firmamentum non est alicuius elementaris nature.

Ad istam quaestionem dixerunt aliqui: quod celum est ignee nature. Est enim ignis in sua sphera: vt ipsi dicunt: non ponentes aliquam quantam naturam corpoream simplicem preter elementa. Cuius opinionis videtur fuisse Marcianus in haec quod dicit quod mundus constat ex quatuor elementis in modum sphere globatus non faciendo mnetionem de aliquo corpore quinto. Huius opinionis videtur fuisse Plato in thymeo. Augustinus etiam dicit vnum verbum. x. de trini. cap. 7. in quo videtur abiicere opinionem illorum qui ponunt nescio quod corpus quintum super ista notissima quatuor elementa. Sed haec opinio est contra philosophum et suum Commen. et contra Auic. et Algazelem: et quod maius est contra rationem. Per naturam enim motus et influentie et mixtionis elementorum et saluationis eorum probari potest de necessitate quod celum non est alicuius elementaris nature.

¶ Per naturam motus sic arguitur: vnaqueque quatuor naturarum elementarium habet naturalem motum sibi proprium et indirectum: et non est possibile vt vnum corpus habeat duos motus naturales. Cum ergo firmamentum naturalem aptitudinem habeat ad circularem motum: sequitur quod non est de natura alicuius elementi: et hoc ratio sumitur a philosopho id est celi et mundi. et ab Auicen. lib. suo de celo et mundo. cap. 2.

¶ Per naturam aliquorum corporum celestium arguitur sic. experien tia docet quod saturnus infrigidat: lumna humectat: Ignis autem calefacit et deficcat: ergo saturnus et luna non sunt ignee nature: ergo nec firmamentum in quo luminaria predicta sunt posita. Sol autem calefacit et deficcat: terra autem infrigidat et aqua et aer humectant: ergo non est nature terree nec aquee nec aeree. ergo nec firmamentum: quantum ad spheras planetarum est alicuius elementaris nature: ergo a simili nec sphera in qua sunt stelle fixe.

¶ Ex parte mixtionis elementorum arguitur sic. Elementa inter se habent contrarias qualitates. Contraria autem numquam conueniunt adinuicem ad aliquid vnum constituendum. Sed a se diffugiunt naturaliter nisi per aliud: sublimatum super contrarietatem concilientur: ergo propter naturalem mixtionem oportuit ponere corpus sublimatum: super contrarietatem: quo conciliarentur elementa: ergo est corpus quintum vltra quatuor elementa.

¶ Ex parte saluationis elementorum arguitur sic. vnum elementum non est saluatiuu alterius per se: sed magis corruptiuum: et tamen vnum elementum remnuit separari ab alio: vt patet in clepsydria: in qua cum obturatur foramen superius ne aer intrare possit aqua non descendit per foramina inferiora: ergo haec est propter receptionem influentie alicuius corporis non elementaris: quam non posset recipere ab aliis elementis separata: eo quod influentie corporales per vacuu non transmittuntur.

Ad primum in oppositum dicendum: quod ibi Dam. vel firmamentum vocat aerem vel loquitur secundum opinionem illorum qui dicebant non esse aliquod corpus quintum vltra quatuor elementa: et ita firmamentum esse alicuius corruptibilis nature: eodem enim lib. ca. 9. narrat plures opiniones et nullam videtur asserere dicens: quod aliqui dicunt vt Basilius firmamentum esse subtilis nature velut fumum: alii aquose nature: alii ex quatuor elementis ipsum esse compositum. Alii dicunt ipsum esse corpus quintum.

¶ Ad secundum dicendum: quod illud verbum Aug. sic intelligendum est vt lux accipiatur per ignem in sphera sua et quod teneat primum locum non simpliciter: sed inter corpora elementaria.

¶ Ad tertium dicendum: quod Augustinus super Gen. dixit illud verbum opinionem Platonicorum recitando vel inuestigando locutus est non asserendo.

¶ Ad quartum cum dicitur: quod quorum natura est eadem horum actio eadem etc. Dico quod verum est et econuerso loquendo de operatione vniuoca: quamuis autem ignis et sol calefaciant: calefactio tamen generatur ab igne generatione vniuoca: quia ignis est calidus formaliter: a sole autem et motu gnantur calor generatione equoca: quia non sunt calidi formaliter.

Quaesio IIII. Uarto queritur vtrum firmamentum habeat sphericam figuram. Et videtur quod non psamum. Extendens caelum sicut pellemergo habet figuram tentorii et non sphere: vt videtur.

¶ Item quelibet pars sphere equaliter distat a cemtro. Sed quelibet pars firmamenti non equaliter distat a terra que dicitur eius quasi centrum: quia in estate sol est a terra remotior quam in hyeme. ergo videtur quod firmamen tum non habeat figuram sphericam.

¶ Item figura quadrata magis attestatur firmitati quam spherica: ergo magen firmamentum decet esse figure quadrate quam spherice.

¶ Item si ponatur quod celum sit oualis figure: ex hoc non sequitur quod per suum motum ponatur aliquid vacuum nec duo corpora simul esse: ergo ita potest poni oualis figure sicut spherice.

Contra philosophus. 2. celi et mundi. Mundus totus est rotum dus circularis et decenter factus decore quod est summus decorum. Et in multis aliis locis caelum esse rotundum testatur.

Respondeo quod firmamentum est spherice: et etiam stelle. Unde dicit philosophus. 2. celi et mundi. quod stelle sunt rotunde orbiculate.

¶ Quod autem caelum sit spherice figure. per rationem patet sic: quia infra firmamentum omnia corpora generabilia et corruptibilia continentur. et ideo conueniens fuit ipsum creari in figura capacissima. hoc autem est figura spherica.

¶ Preterea cum firmamentum circulariter moueatur: et figura spherica ad circularem motum sit aptior quam alia conueniens fuit celo dare figuram sphericam.

¶ Preterea cum caelum sit corpus perfectum et inter figuras perfectior fuit spherica: conuenientius fuit celum sphericam habere siguram quam aliam.

¶ Preterea cum simplex sit ante compositum et spherica figura sit aliis figuris simplicior: quia vna superficie continetur: debuit assignari corporibus primis.

¶ Preterea si firmamentum esset alterius figure quam rotunde: vt sorte quadrilatere vel trilatere vel oualis sequeretur quod per suum circularem motum aliquando relinqueretur vacuum inter ipsum et celum crystallinum: et quod aliqua pars eius: aliquando simul esset cum aliqua parte celicrystallini: que secundum naturam impossibilia sunt. Et predicte rationes extrahi possunt ex sententia phlosophi. 2. celi et mundi. Et Auicen. lib. suo de celo et mundo. ca. 8. vbi probat quod figura celi est spherica.

Ad primum in oppositum dicendum: quod scriptura ibiloquitur de figura celi quanctum ad sensuum nostrorum apparentiam vel quantum ad nostrum hemisperium tantum.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis firmamentum equaliter distet a centro mundi: tamen deferens solis non habet centrum suum: cum centro mundi: et ideo quandoque remotior est a terra vt in estate: quando est in auge: quandoque propinquior vt in hyeme cum est in oppositione augis. Unde soltunc maxime elongatur a terra: cum maxime appropinquat ad 3enith capitis nostri: est tamen deferens solis spherice figure: quia sicut omnes linee directe a centro mundi ad quamcumque partem concauitatis firmamenti sunt equales inter se: sic omnes linee a centro deferentis solis ad quancumque partem concauitatis illius essent equales inter se: et sic dico de lineis directis a centro ad quancumque partem conuexitatis.

¶ Ad tertium dicendum: quod quamuis figura quadrata sit magis apta firmitati situs: non tamen firmitati nature: nec ita conueniens est motui circulari sicut spherica.

¶ Ad quartum dicendum quod illud argumentum deficit in haec quod supponit quod firmamentum semper moueatur super eosdem polos: hoc enim falsum est: quia continue mutat polum: vnde philosophus. 2. celi et mundi. Non est reuolutio totius et eius incessus super vnum locum semper: Sed super loca diuersa: et haec experientia patet per stellamque dicitur nautica que solebat iudicari esse in polo: et modo sensibiliter describit circulum circa polum.

Quaesio V Uinto queritur vtrum firmamentum habeat dextram et sinistram. Et videtur quod sic philosophus. 2. celi et mundi. Si est principium motus celi: vnde oriuntur stelle tunc proculdubio iste locus est dextra celi: et vbi occidit stelle est sinistra pars celi.

¶ Item philosophus eodem lib. Est orbi virtus diuersa proculdubio scilicet dextrum et sinistrum: quoniam sunt ei loca inceptionis et status ex opere factoris sui.

¶ Item probabile est in celo esse dextrum et sinistrum sicut superius et inferius. Sed incole est superius et inferius: quia secundum philosophum. 2. celi et mundi pars australis dicitur pars celi superior: pars aquilonis inferior. ergo in celo est etiam dextrum et sinistrum.

Contra philosophus. 2. celi et mundi. Nos non videmus in corporibus omnino que non habent animam vnde incipiunt motus eorum. Sed dextra pars est illa a qua incipit corporis motus: ergo dextra non est in corporibus que non habent animam. Sed vt inferius ostendetur caelum est inanimatum: ergo non habet dextram nec sinistram.

¶ Item philosophus in eodem libo dextra et sinistra non sunt in aliqua plantarum. Cum ergo planta sit habens animam vegetatiuam et caelum simpliciter sit inanimatum: vt ostendetur: multo minus debet poni dextra et sinistra in celo quam in planta.

¶ Item in corpore in quo sunt dextrum et sinistrum: dextra semper manet dextra: et sinistra semper sinistra quomodocumque illud corpus moueatur. Sed hoc in celo poni non potest: quia quelibet pars celi quandoque est in oriente quandoque in occidente: ergo in celo non est dextrum neque sinistrum.

Respondeo quod in celo est in aliquo modo dextrum et sinistrum: non tamen ita proprie sicut in animalibus. Dextra enim proprie est illa pars: a qua incipit res moueri ex seipsa: et pars sinistra et pars opposita scilicet illa que secundo mouetur ex se ipsa: et ideo dextra et sinistra proprie loquendo non sunt nisi in animalibus in quibus est principium motus secundum locum: et in eis primo modo pars dextra: quia fortior vnde philosophus. 2. celi. et mundi. Si celum habet animam et est in eo principium motus proculdubio est ei sursum et deorsum et dextrum et sinistrum: in quo satis apparet quod si non extimasset caelum esse animatum: quod proprie non potuisset in eo dextrum et sinistrum. Sed tantummodo secundum quandam comparationem: ad nostram dextram et sinistram: quod expresse patet: cum dicat in eodem libro quod ex corporibus que non habet animam sunt sursum et deorsum dextrum et sinistrum quando comparamus ea nobis: sicut faciunt augures: ipsi enim nominant auem que est super dextram nostram: dextram et que est super sinistram: sinistram: et sicut res posita contra nostram preparationem sicut statua. Nam sinistra statue est contra dextram aspicientis ad ipsam: et dextra contra sinistram. Cum ergo teneamus celum non esse animatum: et inferius probabitur non debemus ponere proprie loquendo dextrum et sinistrum: sicut in animalibus mouentibus se secundum locum. Quia tamen illa pars celi que est in oriente immediatius recipit influentiam intelligentie mouentis quam alie. Ideo illa pars que est in oriente quecumque sit illa dum ibi est participat aliquam proprietatem partis dextre et illa eadem, quando est in occidente participat aliquam proprietatem partis sinistre: vnde eo modo quo potest poni dextrum et sinistrum in celo: quelibet pars celiquandoque est dextra quandoque est sinistra.

¶ Ad imaginandum autem dextrum et sinistrum in celo ante et retro et sursum et deorsum debemus imaginari hominem iacentem supinum habentem caput versus polum australem: et pedes versus polum aquilonarem et dextram suam ad orientem et sinistram suam ad occidentem: et faciem suam ad partem celi que est super nostrum hemisperium: et dorsum suum versus oppositam partem: et imaginari quod voluat caelum a dextra sua ad sinistram suam: et secundum hanc imaginationem ponemus sursum celi in parte australi et deorsum eius in parte aquilonari: et dextram eius in oriente et sinistram eius in occidente. Et ante eius illam partem que est super nostrum hemisperium: quecumque sit illa et eius retro partem oppositam.

¶ Tria prima argumenta probant in celo esse dextrum et sinistrum supponendo quod sit animatum: sicut extimauit philosophus: et quia ibi habuit falsam estimationem: ideo illa argumenta non valent ad probandum quod in celo sit dextrum et sinistrum proprie: sicut in animalibus mouentibus se secundum locum

¶ Argumenta ad partem aliam bene probant: quod praedicte differentie non sunt in celo: sicut in animalibus secundum locum se mouentibus: et hoc est verum. In celo tamen plus est de participatione: dextre et sinistre: quam in planta: eo quod localiter mouetur: et influentiam intelligentie mouentis immediatius recipit illa pars celi: quae est in oriente quaecumque sit illa: plante autem non mouentur secundum locum.

Quaesio VI SExto queritur vtrum moueatur celum ab intelligentia creata: aut per suam naturalem formam. Et videtur quod non mouetur ab intelligentia creata. Philosophus 2 celi et mundi. Causa prima est que mouet causatum principium. Sed per causatum principium philosophus intelligebat firmamentum: ergo non mouetur ab intelligentia creata.

¶ Item primo metheo. dicit philosophus quod corpora celestia non recipiunt peregrinas impressiones: ergo nullam recipiunt ab intelligentia creata influentiam. Sed aliter non possent moueri ab intelligentia: ergo nullum corpus celeste mouetur ab intelligentia creata.

¶ Item secundum philosophum primo celi et mundi. Motus celi naturalis est: ergo mouetur a sua materia vel a sua forma: quia philosophus. 2. phy. diuidit naturam in materiam et formam Non ergo mouetur ab intelligentia.

¶ Item secundum philosophum 8. phy. primum mobile mouet seipsum. Sed caelum est primum mobile: ergo mouet seipsum non ergo mouetur ab intelligentia.

¶ Item secundum philosophum in fine 8 physi. primus motor est infinite potentie: sed nulla intelligentia creata est infinite potentie: ergo nulla intelligentia creata mouet primam speram: ergo a simili nec aliquam aliam.

¶ Item si aliqua intelligentia creata moueret celum: aut moueret trahendo aut pellendo: non trahendo: quia nullus talis motus est per conuenientiam mobilis ad motorem Spiritus autem nullam habet conuenientiam cum corpore: cuius non est perfectio. Nec pellendo: quia talis motus esset per repugnantiam mobilis ad motorem. Intelligentia autem sicut cum celo non habet conuenientiam: ita nec repugnantiam: ergo caelum non mouetur ab intelligentia vt videtur.

Contra Aug. 8. de trinitate cap. 2. dicit quod angeli mundi spiritus sunt corpora celestia inspirantes atque ad arbitrium quo seruiunt deo mutantes atque versantes.

¶ Item philosophus. 12. meta. inuestigat numerum intelligentiarum: per numerum mobilium: hoc autem non fecisset nisi extimasset intelligentias esse motrices corporum celestium vt videtur.

¶ Item si caelum moueretur naturaliter a sua forma cum nulla sit ratio naturalis: quare magis quiesceret in vna dispositione quam in alia: cum motus suus non sit ad locum: sed circa locum: quies eius esset violenta et circa naturam. Sed secundum philosophum. 2. celi et mundi non est aliquid extra naturam sempiternum: caelum autem post iudicium quiescet quiete perpetua: ergo non mouetur per naturam a sua forma.

Ad istam quaestionem dicunt quidam quod celum effectiue mouetur a caua primo non mediante aliqua secunda causa. Sed hoc non est verum: quamuis enim deus posset mouere omnes orbes non mediante causa secunda: tamen propter communicationem bonitatis sue: voluit ipsos moueri a se mediantibus aliquibus causis secundis: et est propter maiorem creaturarum inter se connexionem.

¶ Alii dicunt quod orbes celestes mouentur ab animabus suis effectiue: et quilibet orbis mouetur ab vna intelligentia sibi appropriata in ratione amati et desiderati: et omnes orbes a causa prima in ratione amati et desiderati: hoc est dictu: quod anime eorum mouent eos propter amorem et desiderium causae prime: et haec est opinio Aui. 9. meta. ca. 2.

¶ Sed haec opinio supponit falsum: in haec quod supponit celos esse animatos: non enim sunt animati vt in hac eadem di. ostendetur.

¶ Alii dicunt quod celum naturaliter mouetur a sua forma: quamuis sit corporalis: dicentes quod sicut forme grauium et leuium determinate sunt: ad motum rectum sursum vel deorsum: sic forma celi determinata est ad circularem motum.

¶ Sed hoc opinio non est vera: quia corpora determinata ad aliquem motum naturalem determinata sunt ad illum: propter hoc quod per ipsum consequuntur aliquam perfectionem. Unde grauia et leuia per suum motum consequuntur ad loca sua conseruationem sue salutis. Celum autem per suum motum non consequitur aliquam perfectionem: nec potes recte dicere: quod ideo mouetur sic: vt consequatur istam perfectione: que est motus: quia post resurrectionem quando facies mundi meliorabitur ipsum celum sua perfectione priuaretur quod est inconueniens. Et praeterea si hoc esset perfectionis naturalis in celo maxime deberet reperiri in nobilissimo celorum: hoc est in celo empyreo: et tamen vt superius habitum est: illud celum quiescit.

¶ Et praeterea non apporet ratio: quare perfectius sit celum per suum motum ab oriente in occidentem quam econuerso. Auic. etiam libro 9. meta. ca. 2. Dicit quod principium motuum celi non est natura: nec est per violentiam. Sed est per volutatem et si intellexisset non de voluntate anime: sed de voluntate intelligentie: bene intellexisset: sed extimauit quod anima celi mouebat ipsum per voluntatem: in quo errauit: quia caelum animatum non est.

¶ Alii dicunt quod celum mouetur ab intelligetia naturaliter: sed hoc non est verum. Anima enim intellectiua cum sit connaturalior corpori quod perficit quam aliqua intelligentia alicui orbi: tamen potentia motiua hominem non mouet secundum locum: nisi ad imperium voluntatis vel sensitiui appetitus: cum voluntas rationalis non habeat suum vsum: sicut contingit quandoque in somniis. ergo multo minus virtus angeli mouet localiter celum praeter imperium voluntatis.

¶ Preterea naturalis influentia ipsius angeli ex se non est magis determinata ad mouendum caelum: ad partem vnam quam ad partem aliam: ergo oportet quod ad mouendum ad vnam partem determinate determinetur per imperium voluntatis.

¶ Alii dicunt quod celum mouetur ab intelligentia solo imperio voluntatis: sed hoc est falsum. Uidemus enim quod in motu quo anima mouet corpus suum localiter est intellectus dirigens et voluntas impetans: et alia potentia a voluntate motu exequens secundum imperium voluntatis prout potest. Ita ergo et in motu quo angelus mouet celum: non tantummodo est intellectus dirigens et voluntas motum imperans: sed est alia potenta motum exequens secundum imperium voluntatis intelligentie prout potest: vnde hoc articulus scilicet quod angelus solta volutate mouet caelum a domino Stephano episco Parisien. et sacretheologie doctore excommunicatus est.

¶ Dico ergo quod celum mouetur ab intelligentia per hoc quod aliqua potentia ipsius intelligentie intellectu dirigente et voluntate imperante aliquam virtutem educit de potentia celi ad actum qua caelum determinatur ad motum determinatum imperatum ab intelligentie voluntate: et per illam virtutem ipsum celum mouet se. Sunt ergo ista sic ordinata in mouendo caelum: quod angelus sub deo est celi principalis motor: virtus cansnata in celo ab ipso angelo modo predicto est quasi instrumentalis motor. Forma autem naturalis tam accidentalis quam formalis ipsius celi est illud quod est in celo naturalis aptitudo: vt sic moueatur: et quamdiu hoc virtus continuabitur in celo: per ipsius intelligentie potentiam tandiu caelum mouebitur: et cum desinet predictam influentiam causare et comseruare in celo: caelum quiescet.

Ad primum in oppositum cum dicitur: quod causa prima est que mouet primum etc. Dico quod intelligendum est non de causa prima simpliciter: sed in ordine cauarum approprietarum corporibus celestibus mouendis: volens dicere quod illa prima est in dignitate que efficit motum orbis primi.

¶ Ad secundum dicendum quod philosophus in illo verbo vocat peregrinas impressiones sensibiles qualitates extraneas ordinatas ad recipientis corruptionem: talis autem non est impressio quam angelus per suam potentiam motiuam causat in corpore celesti.

¶ Ad tertium cum dicitur quod motus celi est naturalis etc. potest dici. quod philosophus extimauit caelum animatum: et ab anima naturaliter moueri. Et ideo cum falsum sit caelum esse animatum: non est recipiendus philosophus in verbo praedicto.

¶ Uel potest dici quod dicit illum motum esse naturalem: quia non est violentus: eo quod in celo ratione forme sue quamnon consequitur nec grauitas nec leuitas: et ratione sue figure. quae spherica est: est naturalis aptitudo vt sic moueatur.

¶ Ad 4o cum dicitur primum mobile mouet se ipsum etc. potest dici quod philosophus ibi estimauit corpora celestia animata: et ideo estimauit mobile mouere seipsum per animam suam: et ideo cum corpora celestia animata non sint: non opetet in verbo praedicto philosopho consentire.

¶ Uelpotest dici quod intelligentie motrices corporum celestium appropriate sunt ad mouendum illos orbes quos mouent: et virtus earum proportionata est illis ad mouendum eos sic. Et propter hoc philosophus sub primo mobili compraehendebat. et ipsum mobile et intelligentiam eius motricem loquens de eis. Sicut de vna recomposita propter praedictam appropriationem et proportionem.

¶ Ad quantum cum dicitur: quod primus motor est infinite potentie etc. Dico quod hoc debet intelligi de primo motore simpliciter qui mouet omnes orbes in ratione amati et desiderati inquantum intelligentie obediendo sibi ex amore mouent orbes: qui est est prima causa efficiens motus orbium inquantum secundarii motores mouent in eius virtute quam ab ipso recipiunt: talis enim motor deus est

¶ Uel potest dici quod si philosophus per primum motorem ibi intellexit allquam intelligentiam creatam: quod pro tanto dixit ipsum esse infinite potentie: quia mouet in virtute causae prime que habet infinitam potentiam in vigore: vnde Auic. 9. meta. ca. 2. motor celestis corporis mouet ea virtute infinita: virtus autem que est sue anime corporee finita est. Inquantum autem intelligit primum fluit de eius lumine et virtute super eam et fit ipsa quasi habens virtutem infinitam. Non consentio tamen cum Auice. in haec quod voluit ipsa corpora celestia moueri ab anima.

¶ Ad sextum dicendum quod ille motus nec est pulsio nec tractio proprie loquendo: quamuis magis assimiletur tractioni quod pulsioni: ipsum enim caelum per virtutem de ipso eductam de potentia ad actum: per poten¬ tiam intelligentie seipsum mouet motu imperato ab intelligentie voluntate: et in hoc quasi trahit se ad quandam concordiam cum voluntate intelligentie: quod autem proprie non sit tractus motus ille patet per illud quod dicit Commen. super. 7. phisicorum. de motu tractus scilicet quod attractio in qua attrahens est quiescens et attractum est motum: non est attractio in veritate rei: sed attractum mouetur ex se ad attrahens vt perficiat se: vt lapis mouetur ad inferius et ignis ad superius: et similite opetet hoc intelligere de motu ferri ad magnetem: et nutrimenti ad membra: et paucis intcrpositis subiungit quod nutrimenta non mouentur ad nutriendum nisi cum fuerit in aliqua dispositione de nutrito: et semper ferrum non mouetur ad magnetem nisi cum fuerit in aliqua qualitate de magnete. Cum ergo angelus in mouendo caelum localiter non moueatur: patet quod non mouet trahendo proprie loquendo de tractione.

¶ Argumenta ad partem oppositam gratia conclusionis possunt concedi: de illa tamen sententia philosophi non est curandum: quia ibi errauit si sua intentio fuit non esse aliquas intelligentias nisi illas que appropriate sunt ad mouendum orbes.