Articulus 3

Quaesio I PRimo ostendo quod non omnes actus humani sunt actus liberi arbitrii: quia actuum humanorum quidam sunt naturales. Sed actus naturales non sunt actus liberi arbitrii: ergo non omnes actus humani sunt actus liberi arbitrii.

¶ Item liberum arbitrium cogi non potest: vt inferius ostendetur: sed aliqui actus humani eogi possunt: ergo non omnes actus human i sunt actus liberi arb.

¶ Item vt superius dictum est: liberum arbitrium est facultas rationis et voluntatis: sed in homine sunt aliqui actus qui non sunt actus rationis nec voluntatis nec in earum potestate. Cuiusmodi sunt actus potentie vegetatiue: ergo non omnes actus humani sunt actus liberi arbitrii

¶ Item si omnes actus humani essent actus liberi arbitrii omnes homines haberent liberum arbitrium. Sed non omnes homines habent liberum arbitrium. Quia sicut dicit Ber. de libero arbitrio. Longe post principium insani: et infantes non habent iudicium libertatis: ergo non omnes actus humani sunt actus liberi arbitrii.

Contra Ansel in libr de concordi preicienties et iberi arbitrii longe ante finem: voluntas instrumentum mouet omnia alia instrumenta quibus sponte vtimur: et que sunt in nobis vt manum linguam visum: et que sunt extra nos vt stilum et securim: et facit omnes voluntarios motus: ipsa vero se suis affectibus mouet: ergo videtur quod omnes actus humani sunt a voluntate: et ex consequenti a libero arbitrio.

¶ Item Damas. libo secundo cap. 221. dicit quod animal rationale libero arbitrio appetit et libero arbitrio vult: et libero arbitrio inquirit et scrutatur: et libero arbitrio iudicat: et libero arbitrio disponit et libero arbitrio eligit et libero arbitrii impetum facit: et libe. ar. agit et operatur semper in his que secundum naturam sunt.

Respondeo quod actus potest dici alicuius potentie dupliciter. Aut quia ab illa elicitur: cuiusmodi est ille qui ab ea immediate procedit: et hoc modo non omnes actus humani sunt actus liberi arbitrii: sed tantummodo actus libere volendi et libere intelligendi: eo modo quo intellectus est de ratione liberi arbitrii. Aut quia ab illa imperatur vel elicitur: et sic omnes actus humani sunt actus liberi arbitrii. Quia omnes actus huani: autem a libero arbitrio eliciuntur: aut imperantur: quia non omnes actus qui sunt in homine actus humani dici debent proprie loquendo. Sed tantum illi qui sunt hominis vt homo est: sicut sunt actus intellectus et voluntatis: et potentiarum voluntati obedientium: vel persuasibilium a ratione cuiusmodi sunt actus irascibilis et concupiscibilis: quibus et si non dominentur ratio et voluntas despotice: sicut dominantur potentie motiue manuum et pedum: dominantur tamen eis politice: quia sicut dicit philosophus primo ethicorum capitulo penultimo: suadentur aliqualiter a ratione.

Ad primum in oppositum dicendum quod actus quim sunt in homine naturales non dicun tur proprie actus humani: quia non sunt hominis inquantum rationalis est.

¶ Ad secundum cum dicitur quod liberum arbitrium cogi non potest etc. Dico quod verum est respectu actus qui ab ipso elicitur: tamen per comparationem ad actum exteriorem quem imperat: cogi potest: sed tunc ille actus non procedit a libero arbitrio: quamuis alias procederet ab ipso mediante alia potentia.

¶ Ad tertium dicendum quod actus potentie vegetatiue proprie non dicuntur actus humani: quia homini non conueniunt inquantum rationalis est.

¶ Ad quartum dicendum quod quamuis pueriet insani non habeant vsum liberi arbitrii: habent tamen id quod est liberum arbitrium scilicet potentiam intellectiuam et voluntatem: sed quia vsum non habent rationis: actus eorum non debent dici proprie loquendo actus humani.

¶ Questio. II. SEcundo queritur vtrum omne ens sit obiectum liberi arbitrii. Et videtur quod non. Quia quod non est obiectum voluntatis non est obiectum liberi arbitrii Sed malum non est obiectum voluntatis: Quia secundum Diony. 4. cap. de diuinis nominibus non multum ante finem: nemo respiciens malum facit: que facit: ergo malum non est obiectum liberi arbitrii.

¶ Item quod non est obiectum actus eligendinon est obiectum liberi arbitrii: quia eligere est proprius actus liberi arbitrii: sed electio non est finis: sed eorum que sunt ad finem: secundum philosophum. 3. ethicorum. cap. 5. ergo finis non est obiectum liberi arbitrii.

¶ Item liberum arbitrium includit vel presupponit consilium: quia secundum philosophum 3. ethicorum capitu. 5. voluntarium non omne eligibile: sed certe quod preconsiliatum: sed ens quod non est in potestate nostra non est obiectum consilii. Unde secundum philosophum 3 ethicorum. capitulo. 6. de eternis et de his que fiunt ex necessitate nullus consiliatur: ergo non omne ens est obiectum liberi arbitrii.

¶ Item Magister in littera liberum arbitrium ad presens vel ad preteritum non refertur: sed ad futura contingentia: ergo non omne ens est obiectum liberi arbitrii.

Contra quicquid est obiectum voluntatis est obiectum liberi arbitrii: sed omne bonum est obiectum voluntatis. Cum ergo bonum et ens conuertantur omne ens est obiectum liberi arbitrii.

¶ Item non tantum actus liberi arbitrii est libere velle: sed etiam libere nolle. Sed quodlibet ens possumus per liberum arbitrium libere velle vel nolle: ergo omne ens est obiectum actus liberi arbitrii.

¶ Item Augu. in Ench. cap. 63. dicit quod neque voluntas libera dicenda non est qua beati sic esse volumus: vt esse miseri: non solum nolimus: sed nequaquam prorsus velle possimus: ergo beatitudo que est res de necessitate volita est obiectum liberi arbitrii: ergo pari ratione quodlibet ens aliud. etr Iet liberum inquantum per ipsum possumus libere velle: et est deliberatiuum inquantum per ipsum possumus libere consiliari: et est defectibile inquantum est ex nihilo. Si consideretur inquantum est liberum sic omne bonum est obiectum eius: quia per ipsum possumus omne bonum libere velle: etiam finem loquendo de libertate a coactione: quamuis finem in generali velimus noturali necessitate: quia in volendo finem voluntas sine coactione mouet se: quamuis ad illum motum determinata sit a creante vt planius inferius declarabitur. Si consideretur inquantum deliberatiuum sic non omne ens est eius obiectum primum: sed tantum ens operabile vel disponibile per nos vel per amicos nostros. Quia secundum philosophum. 3. ethicorum. ca. 6. que per amicos per nos aliqualiter sunt. Nullus enim deliberat de necessariis: eo quod non possunt aliter se habere secundum philosophum cap. predicto. Sic tamen omne ens aliqualiter est dbiectum eius remotum: inquantum quodlibet potest esse obiectum alicuius actus a libero arbitrii imperati. Si autem consideretur inquantum habet defectibilitatem in libertate sic obiectum eius est malum

¶ Ex dictis faciliter possunt solui argumenta ad vtramque partem. Primum argumentum deficit dupliter: quia et si voluntas non velit malum per se: vult tamen malum per accidens: inquantum vult aliquid cui accidit malitia: et hoc velle conuenit voluntati ratione defectibilitatis in libertate.

¶ Preterea malum formaliter hoc est confideratum ratione deformitatis: non tam debet dici ens quam en titatis priuatio. Unde Aug. xi. de ciui. cap. 10. nulla natura est mali: sed amissio boni: mali nomen accepit.

¶ Ad secundum cum dicitur quod illud quod non est obiectum actus eligendi non est obiectum liberi arbitrii. Dico quod verum est sub ratione qua deliberatiuum: bene est tamen obiectum eius sub ratione qua liberum.

¶ Ad tertium cum dicitur quod liberum arbitrium includit consilium etc. Dico quod verum est inquantum deliberatiuum: non est autem hoc necessarium quando consideratur sub ratione qua liberum tantum.

¶ Ad quartum dicendum quod Magister ibi loquitur de libero arbitrio non tantum inquantum est liberum: sed etiam inquantum deliberatiuum. Primum argumentum ad partem aliam procedit de libero arbitrio: non inquantum consideratur vt deliberatiuum: sed vt liberum tantum.

¶ Simili modo potest dici ad secundum: quia tamen per hoc videretur posse concludi quod malum esset obiectum liberi arbitrum sub ratione qua est liberum: eo quod potest malum nolle: ideo dicendum quod non propter hoc debet malum dici obiectum liberi arbitrii sub ratione qua liberum: nisi cum hac determinatione ad nolendum vel detestandum.

¶ Ad tertium dicendum est sicut ad primum.