Articulus 2

Questio I.

PRimo ostendo quod non sit infernus: quia infernus nominat cruciatum eternum: vel locum eius: sed non est aliquis cruciatus eternus: quia vt dicitur Matth. 7. Qua mensura mensi fueritis remetietur vobis: sed mensura peccati non est infinitacum sit a virtute finita: ergo nec cruciatus pro peccato est in finitus: ergo infernus non est.

¶ Item Iaco. 2. Misericordia superexaltat iudicium: sed si pro malo actu transitorio homo cruciatur in eternum: iudicium superexaltaret miserico: diam: ergo res significata per hoc nomen infernus non est.

¶ Item omnis cruciatus si iustus est: autem est ad correctionem cruciatorum: seu ad promotionem boni eorum: aut ad exemplaraliorum: sed cruciatus eternus non esset ad correctionem cruciatorum: nec ad promotionem boni eorum nec ad exemplum aliorum: quia talis cruciatus non est manifestus: ergo nullus est iustus cruciatus eternus: ergo nec videtur quod infernus.

¶ Item philosophus primo celi et mundi. Nos videmus res accidentales corrum pi velociter et finiri: sed cruciatus accidentalis est rationa li creature: ergo nullus cruciatus est eternus: et sic non est infernus.

Contra secundum Aug. 21. de ci. c. 12. Dignus est cruciatum eterno qui in se voluntarie corrumpit bonum maximum quod in eo posset esse eternum: sed omnis peccans mortaliter in se gratiam dei corrumpit: vel aliquam habilitatem ad gratiam post corruptionem gratie. gratia autem est maius bonum quod sit in homine: ergo omnis exiens statum merendi in mortali peccato dignus est cruciatum eterno: sed deus reddet vnicuique secundum opera sua: ergo concedendum est esse infernum.

¶ Item malo culpe infinito debetur crucia tus eternus: sed omne peccatum mortale est malum culpe infinitum: quia non tantum mensuratur actus secundum potentiam a qua egreditur: sed etiam secundum magnitudinem obiecti. omne n. peccatum mortale directe est contra bonitatem dei que infinita est: ergo omnes morientes in peccato mortali eternaliter cruciabuntur: sed infernus est cruciatus etetuus vel locus eius: vt dictum est.

Respondeo quod insernus vno modo nominat cruciatum eternum: alio modo locum illius cruciatus: et vtroque modo loquendo de inferno dico quod infernus est.

¶ Ad cuius intelligentiam primo declarandum est aliquas animas cruciari post recessum a corpore. secundo quod aliqui eternaliter cruciantur. tertio quod aliquis est locnin quo est ille cruciatus.

¶ Primum probo sic. deus est summe iustus: sed summa iustitia exigit vt ille qui magis peccat magis puniatur: sed in hac vita videmus multos bonos in magnis calamitatibus vitam corporalem finire: et multos sceleratos in magnis prosperitatibus temporalibus: oportet ergo secundum iustitiam vt illi in vita alia praemientur: et isti puniantur: vt premium respondeat merito: et pena demerito. vnde auicen. 9. metaphy. c. 7. Est promissio que apprehenditur intellectu et argumentatione demonstratiua: et prophetia hoc probat: et hec est felicitas et miseria animarum postquam sunt exute a corporibus suis.

¶ Secundum articulum probo sic. Illi qui exeunt statum merendi in peccato mortali in sua malitia voluntarie obstinantur: ita quod digne penitere non possunt: sed in malo actu voluntatis per¬ seuerant: que patent per ea que dicta sunt libro 2. disti. 7. in illa questione. vtrum diabolus possit digne penitere. et in illa. vtrum semper sit in actu culpe: sed quamdiu peccator non vult de peccato digne penitere: sed permanet in actu volunm tatis male: debet secundum rectitudinem eius pena durare: ergo malorum angelorum et omnium hominum in peccato mortali decedentium est cruciatus eternus.

¶ Tertium articulum declaro sic. demeritum opponitur merito: et premium quo redditur pro merito pene que infligitur ceo demerito: ergo cum sit locus determinatus in quo electi pro bono merito eternaliter premiabuntur: qui locus est celum empyreum. est similiter aliquis locus determinatus: in quo reprobi pro demerito eternaliter cruciabuntur: et ue le locus est infernus.

¶ Ad predicta autem probanda sunt auctoritates multe in sacra scriptura: et auctoritates sancto rum: quarum ad praesens allegentur due. dicitur enim in persona christi apoc. primo. Habeo claues mortis et inferni. dicitur etiam apoca. 20 quod mors et infernus dederunt mortuos suos qui in ipsis erant: et iudicatum est de singulis secundum opera ipsorum. Aug. etiam in primo libro retrac. c. 5. dicit quod inferi sunt in hoc mundo.

¶ Ad primum in oppositum dicendum quod minor est falsa: nec valet eius probatio: quia et si peccatum sit mensure finite per comparationem ad potentiam a qua egreditur: est tamen infinite mensure per comparationem ad summam bonitatem contra quam est.

¶ Uel potest dici quod sicut peccatum damnatorum est finitum intensiue: ita pena finita est intensiue: et sicut est infinite mensure quo ad durationem: quia nunquam finietur. sic et pena est infinite mensure: quia nunquam finietur.

¶ Ad secundum dicendum quod in cruciatu perpetuo reproborum etiam misericordia superexaltat iudicium: quia sicut dicit Augu. 22 de ci. c. 24. quanuis ille cruciatus nunquam finietur: tamen ibi deus non continet miserationes suas: quia non cruciantur tanta penarum atrocitate quanta digni sunt.

¶ Ad tertium dicendum quod cruciatus ille nobis est manifestus per fidem et sacram scripturam: quamuis ipsum non videamus oculo corporali: vnde dico quod crucia tus ille ad hoc ordinatur vt boni a peccato caueant: et mali ante mortem peniteant: et vt diuina iustitia manifestetur: et aliquod accidentale bonorum gaudium: quia sicut dicit psalmo. Letabitur iustus cum viderit vindictam: iquantum illa vin dicta est iusta.

¶ Ad quartum dicendum quod illud verbum philosophi intelligendum est secundum naturam. cruciatus autem eternus: et per diuinam iustitiam infligetur: et per diuinam potentiam perpetuabitur.

Questio. II.

SEcundo queritur vtrum infernus sit sub terra. Et videtur quod non. Sap. II. Per que peccat quis per hec et torquetur: ergo a simili vbi peccat quis ibi et torquetur: sed malipeccant super terram: ergo super terram est locus cruciatus eorum.

¶ Item corpora omnium hominum facta sunt: et fiunt de materia primo creata: quia cum secundum philosophum primo physi. materia sit ingenerabilis et incorruptibilis non plus est de materiam quae fuerit a principio mundi: sed in resurrectione in corporibus omnium hominum resurget tota materia que fuit de essentia eorum: ergo terra vt videtur in tantum minorabitur quod nulla conca uitas infra eam posset continere multitudinem corporum damnatorum: quia plures damnabuntur quam saluabuntur: secundum sententiam saluatoris. Matth. 7.

¶ Item inconueniens esset infernum esse in loco illo: vel prope vbi est nobilissima celi influentia: sed nobilissima celi influentia est in centro: quia a qualibet parte celi influentia deriuatur per radios perpendiculares ad centrum. fortior autem est perpendicularis radius quam alius: cuius signum est: quia ad superficiem secundi diaphoni non frangitur: sed si infernus esset sub terra esset in centro: vel prope centrum: ergo non est sub terra.

Contra glo. super illud Isa. 14 Infernus subter te conturbatus est. dicit quod infernus est sub terra.

¶ Item Augu. 2. libo retrac. c. 214. retractans illud quod de inferno dixerat super Gen. 12 dicit de inferis. magis mihi videor dicere debuisse quod sub terris sint quam rationem reddere cur sub terra esse credantur siue dicantur: quasi non ita sit.

Respondeo quod infernus est sub terra: quod sic declaro sicut dicit Augu. 19 diffinte. c. 13. Ordo est parium dispariumque rerum sua cuique loca tribuens dispositio: sed sicut dicit. 5 de ciui. c. 9. Deus nihil inordinatum relinquit: ergo deus vnicuique rei locum conuenientem tribuit. loca autem non sunt rebus conuententia: nisi conueniant earum ponderibus: vnicuique ergo rei tribuit locum conuenientem suo ponderi: sed sicut dicit Augu. 13 confes. ionge post principium. Pondus meum amor meus. et 11 de ci. c. 28 Ita corpus pondere sicut animus amore fertur quocumque fertur. quod ergo est pondus in corporibus: hoc est amor in creaturis rationalibus. sicut ergo deus ordinat corpora in suis locis secundum exigentiam suo rum naturalium ponderum sic ordinat creaturas rationales in locis secundum exigentiam suorum amorum: et ideo sicut electi sunt in celo: quia in suo amore celestia terrenis praeposuerunt: ita reprobi per diuinam iustitiam sunt et erunt in loco infimo: quia in suo amore infima et terrena superioribus et celestibus preposuerunt. locus autem infimus est in medioterre: quia locus omnium infimus est in centro. vnde glo. super illud Ione. 2. Proinecisti me in profundum in corde maris. dicit. quod sicut cor est in medio animalis: sic infernus in medio terre esse perhibetur. medium autem terre cum sit in centro sub terra est.

Ad primum in oppositum dicendum quod conuenientius est hominem puniri per que peccat: et non vbi peccat quam econuerso: quamuis vtrumque simul sit conuenientius quando vnum alii non preiudicat: sicut est in punitione secundum iudicium ecclesie militantis. vbi simul potest homo puniri per quae peccauit: et vbi peccat absque. hoc quod vnum alii praeiudicet: quia adhuc homines quamdiu sunt in via. sunt in motum ad sua loca. res autem non est in suo loco: qui sibi debetur finaliter: quamdiu est in motu: sed creatura rationalis reproba post hanc vitam non ita conuenienter puniretur per que peccauit super terram: sicut sub terra: quia peccauerunt per amorem terrenorum. in hoc autem puniuntur per terram: quia incarcerantur sub terra: et secundum hunc modum non punirentur per terram si infernus non esset sub terra.

¶ Ad secundum dicendum quod propter hoc argumentum quidam dicere voluerunt quod totus aer iste nubilosus vsque ad illam partem ad quam ascenderunt aque diluuii inflammabitur: et erit pars inferni. vnde et demones iam in isto aere imhabitant.

¶ Alii dicunt quod alia tria elementa conuertentur in ignem. iuxta illud. secundo Pet 3. Elementa calore soluentur. et hi dicunt quod totum erit infernus vsque ad orbem lune. Sed vtraque predictarum opini. falsa est. secundum enim magistrum infra. distin. 48 c. vlti. Impii in inferno non habebunt lumen solis nec lune: sed secundum opinionem primam pars inferni vtroque lumine illumi naretur: et secundum secundam totus infernus: vt etiam inferius ostendetur 4 elementa in suis essentiis remanebunt.

¶ Ideo dicendum ad argumentum quod damnati in inferno ita comprimentur quod contineri poterunt in concauitate terre. vnde secundum quosdam erunt ita compressi in quadam rotunditate quod erunt quasi quedam rota. iuxta illud psal. Deus meus pone illos vt rotam. ad quam compressionem significandum potest aptari illud quod dicit psal. sicut oues in inferno positi sunt. oues enim fortiter comprimunt se in ouili propter frigus in hyeme et in estate in vmbra ad fugiendum estum.

¶ Uel potest dici quod si concauitas que modo est sub terra non sufficiat deus terram augebit: vel de nihilo sicut de nihilo eam creauit: vel totam partem aeris quam occupauerunt aque diluuii conuertet in terram: nec propter hoc erit vacuum: quia rarefiet terra et aqua: et aeris pars residua. Quod tamen dicitur in argumento quod christus dicit quod plures erunt damnati quam saluaci. dicunt aliqui quod christus hoc non di¬ xit. verba enim sua sunt hec. Intrate per angustam portam quia lata porta et spaciosa est via que ducit ad perditionem: et multi sunt qui intrant per eam: quoniam angusta est portaet arta via que ducit ad vitam: et paucisunt qui inueniunt eam: quamuis ex his verbis habeatur expresse quod tempore quia precessit redemptoris aduentum plures erat mali quam boni: et quamuis ita sit: tamen expresse per hoc non habetur quod in argumento dicebatur. posset enim deus tantam gratiam facere hominibus: qui nascituri sunt: quod tot de illis saluarentur et tam pauci de illis damnarentur: quod ante finem mundi essent plures illi qui saluabuntur quam illi qui damnabuntur: et vt dicunt aliqui: forte ita fiet: vt sicut plures angeli saluati sunt quam damnati. sic plures homines erunt saluati quam damnati: et ad confirmationem sue opinionis sic arguut. secundum beatum Diony. libro de angelica Hierar. c. 14. Multitudo sanctorum angelorum excedit multitudinem materialium rerum: sed quot sunt angeli sancti tot erunt homines beati: ergo numerus saluandorum excedit omnem numerum rerum materialium: sed non est probabile quod tanta sit multitudo hominum damnatorum: quia tanta hominum multitudo non posset infra concauitatem terre comprehendi.

¶ Preterea. secundum Ansel. lib. ii. Cur deus homo. c. 16. Maior est numerus hominum electorum quam fuerit numerus omnium hominum qui fuerunt mortui ante christum: et qui tempore mortis sue viuebant. dicit enim sic. quod non tot presentes eius morti esse potuerunt quot ad superne ciuitatis constitutionem necessarii sunt: etiam si omnes qui eiusdem mortis tempore vbicumque erant mortui ad illam redemptionem admitterentur: sed non est probabile: quod tanta sit multitudo hominum damnatorum: quia videtur quod tot corpora hominum non possint intra cocauitatem terre comprehendi.

¶ Preterea inconueniens videtur quod aliquis naturalis appetitus vnius speciei frustraretur perpetuo in maiori parte indiuiduorum suorum.

¶ Sed predicta opinio videtur esse contra sacram scripturam dicitur enim Matth. 22 quod multi sunt vocati: pauci vero electi. et etiam contra augustinum. dicit enim. 20. de ciui. capitulo 2I quod plures homines erunt in penis quam in gloria. dicit etiam infra libro. 21. capitulo 12 quod multo plures sunt in vniuersa generis humani massa damnata quam in luce. Ad ea autem que adducta sunt pro opinione contraria possunt faciliter solui.

¶ Potest enim dici ad primum quod non sequitur. plures sunt angeli saluati quam damnati: ergo plures homines erunt saluati quam damnati: quia angeli fuerunt procreati absque vllapronitate ad malum: et cum aliqua inclinatione ad bonum. homines autem descendentes ab adam secundum naturalem legem propagationis nascuntur in peccato: et cum habituali pronitate ad malum

¶ Ad illud autem quod dicebatur quod tot erunt homines saluati quot sunt angeli sancti. dicunt aliqui quod falsum est. non enim erunt: nisi tot quoi sunt angeli qui ceciderunt: quia de hominibus electis reparabitur angelica ruina.

¶ Uel potest dici et melius quod in concauitate terre poterit comprehendi maior multitudo hominum damnatorum quam sit multitudo angelorum sanctorum. Et preterea si quantitas terre que modo est non sufficeret: deus eam augere posset

¶ Per hoc potest solul ad illud quod dicebatur quod tanta multitudo hominum quanta suit multitudo omnium illorum qui mortem christi precesserunt: et qui tempore mortis eius viuentes suerunt non posset comprehendi infra concauitatem terre.

¶ Ad illud autem quod dicebatur de frustratione naturalis appetitus dicendum quod quamuis sit impossibile maiorem partem indiuiduorum alicuius speciei srustrari per petuo aliqui suo naturali appetitu loquendo de frustratione proueniente ex aliquo naturali accidente et errore nature. hoc tamen est possibile loquendo de frustratione pro ueniente ex voluntate creata hoc demerente et ordine diuine iustitie illam penam infligente.

¶ Ad secundum dicendum quod minor est falsa. nobilior est influentia celi simplici ter que est in circunferentia quam in centro: et super terram quam sub terra per comparationem ad habitationem hominum: quamuis sub terra vel prope centrum sit nobilior in fluentia secundum quid scilicet quantum ad generationem aliquorum metallorum.

Questio II

TErtio queritur vtrum ibi fit ignis corporeus. Et videtur quod non. Aug. 12. super Gen. versus finem. Est prorsus inferorum substantia: sed eam spiritualem arbitror esse non corporalem.

¶ Item Dam. lib. 4. quasi in fine dicit de illo igne quod non est materialis qualis est apud nos: sed qualis sit nouit deus: sed si esset corporalis esset materialis.

Contra Aug. 2 de ci. c. 10. Gehenna illa quod stagnum ignis et sulphuris dictum est corporeus ignis erit et cruciabit corpora damnatorum.

¶ Item Grego. 4. libro dialo. parum ante medium. Ignem gehenne corporeum esse non ambigo.

Respondeo quorundam est opinio quod ille ignis non est corporeus: sed est quedam spiritualis pena que propter suum acumen metaphorice dicitur ignis: quia vt ipsi dicunt: cum diuina potentia reprobos possit cruciare sufficienter spirituali pena: superfluum fuisset in inferno ponere corporeum ignem ad cruciatum eorum. Et ad hoc adducunt illud quod habetur Luce. 16 de diuite qui dicebat linguam suam cruciari in flamma. cum enim constet animam illius diuitis linguam corporalem non habuisse: videtur quod sicut scriptura ibi de lingua loque tur metaphorice aliquid spirituale vocans linguam: ita aliquam penam metaphorice vocet ignem. vnde Augu. 21 de ci. c. 10. dicit talem fuisse illam flammam quales oculi quos eleuauit: et Lazarum vidit: qualis lingua: cuius humorem exiguum desiderauit infundi: qualis digitus La 3ari: de quo illud fieri sibi postulauit: vbi tamen erant sine corporibus anime: et immediate concludit quod suit incorporalis.

¶ Sed opinio praedicta falsa est: et contra scripturam que distinguit inter ignem et spiritualem damnatorum penam: que vocatur nomine vermis. dicitur enim Eccle. 7. quod vindicta carnis impii ignis et vermis: et Iudith vlti. dicitur de damnatis: quod deus in die iudicii visitabit illos. dabit enim ignemet vermes in carnes eorum. Isido. etiam primo libro de sunmo bono. c. 29. Duplex damnatorum pena est in gehenna: quorum et mentem vrit tristitia: et corpus flamma.

¶ Dicendum ergo ad questionem quod ignis in inferno corpore us ordinatur ad reprobos cruciandum. quanuis enim deueposset si vellet eos punire pena spirituali tantum: tamen congrue voluit eos punire pena spirituali et corporali: vt sicut dicit Isid. primo libro de summo bono. c. 29. Qui mente tractauerunt quod perfecerunt corpore simul et animo puniatur et corpore: quod non est sic intelligendum vt pena corporalis ignis se non extendat ad animam etiam immediate: cum modo anime reprobe illo igne cruciantur. et demones qui sunt spitritus: sic illo igne post iudicium cruciabum tur: sed quia pena spiritualis principalius animam respicit: et pena ignis principalius respicit corpus. pena tamen spiritualis redundabit in corpus: et pena corporis in animam.

¶ Nec obstat illud quod allegatum est pro opinione alia: quia non sequitur. ibi est flamma spiritualis de qua loquebatur diues eo quod magis ea cruciabatur quam corporali: quia vt inferius ostendetur acerbior est pena vermis quam ignis: ergo ibi non est ignis corporalis: vnde et ipse Augu. eo. c. post verba predicta. in inferno ponit ignem corporeum: qui vt habetur primo libro de mirabilibus sacre scripture. c. secundo preparatus est in perfectione creaturarum omnium. hoc est in prima conditione rerum. Sed vtrum hoc fuit prima die qua angeli fuerunt creati: aut sexta die qua creatus est homo apud aliquos dubium est. probabilius tamen vi¬ detur et magis auctoritate consonum quod hoc fuit sexta die. etr .¬ verbum intelligi potest de impsu sione penali facta in anima: quamuis enm ignis corporeus affligat animam: afflictio tamen illa spiritualis est.

¶ Ad secundum dicendum quod illum ignem dicit non esse materialem non simpliciter: sed qualis est apud nos: quia non indiget somentis materialibus eo modo quo ille ignis qui apud nos est.

Questio. IIII.

QUarto queritur vtrum ignis infernalis sit eiusdem speciei cum igneelementari. Et videtur quod non. philosophus. 5. etopic. Non est tantum vna species ignis. diuersum enim est carbo flamma et lux specie. sed ignis lux est ignis elementaris. ignis autem gehenne magis videtur esse ignis carbo. si enim esset ignis lux non diceretur infernus terra tenebrosa. ergo differt specie ab igne elementari.

¶ Item naturalis locus ignis elementaris est circunferentia: sed naturalis locus ignis infernalis est sub terra: quia si esset ibiviolenter non esset ibi perpetuo. secundum enim philosophum primo celi et mundi. Res accidentalis velociter finitur. er go non est eiusdem speciei cum igne elementari.

¶ Item Dam. lib. 3. c. 15. Quorum natura eadem horum actio ea dem: sed actio ignis elementaris est alterius nature quam actio ignis infernalis: quia ignis elementaris consumptiuus est extranee materie. ignis autem infernalis non: quia ad vel timum totam consumeret terram: ergo non est eiusdem speciei cum igne elementari.

Contra Augu. 27. q. ad Qosum dicit ignem quiest quartum elementum esse in terra.

¶ Item secundum Aug. eadem questione. Aque que super celos sunt cum istis aquis eiusdem speciei sunt: ergo a simili ignis qui super terram est eiusdem speciei est cum illo igne qui sub terra est.

¶ Item philosophus primo topicorum. Omnis aqua omni aque eadem specie dicitur: ergo similiter omnis ignis omni igni.

Respondeo quod ignis gehenne quantum ad illuo quod in eo de essentia ignis est eiusdem speciei est cum elementari igne: manteria tamen quo ad dispositionem videtur diuersa: ratione cuius sibi competit aliqua diuersa actio: que igni elementari non conuenit. Ignis enim in aliena materia multum diuersificatur in operibus suis secundum exigentiam dispositionis materie: quod aperte patet in fulgure vbi ignis aspectum habet ad diuersas materias secundum diuersitatem materie et celestis influentie in materia incorporate: vnde aliquando non sedit materiam mollem: et dissoluit duram: aliquando calefacit et non comburit.

¶ Alqui tamen opinantur quod in inferno sit ignis in materia. propria: quamuis ibi non luceat vel imperfecte: quod ideo dixi: quia sicut dicit Isido primo libro de summo bono. c. 29. Illle ignis ad aliquid habet lumen: et ad aliquid non habet. Ignis enim ex duplici causa non lucet scilicet quia aut nimis rarus: et hac de causa non lucet in spera sua: aut quia circunfusus: aut circundatus terrestribus fumis: et vaporibus grossis et turbidis: et hac de causa non lucet: aut modicum lucet in inferno. prima tamen opinio videtur verior.

¶ Alii dicunt quod ignis inferni est ignis carbo: vnde sicut ignis carbo non est corporeus ignis quia duo corpora simul naturaliter esse non possunt: neque formasubstantialis ignis: quia due forme specifice in eadem parte materie simul esse non possunt: sed est aliqua forma accidentalis multum participans de virtute subslantiali ignis. sic dicunt quod ignis inferni est quedam forma accidetalis multum participans de virtute forme ignis in affligendo acute.

¶ Sed his dictis occurrit difficultas: quia carbo potest generare ignem flammam: que flamma verus est ignis. Sed hoc non multum cogit: quia non ignis potest participare virtutem ignis in generando ignem: non generatio¬ ne vniuoca: sed equiuoca. videmus enim ignem generari per motum.

Ad primum in oppositum dicendum quod ignis carbo flamma et lux specie non differunt quo ad illud quod in eis est de essentia ignis: sed quo ad dispositiones materie. ignis enim lux id est in sua puritate: sicut est in spera sua quamuis sit constitutus ex essentia materie communis quantum ad essentiam omnibus generabilibus et corruptibilibus: et ex forma ignis: tamen illa materia dicitur propria ignis quantum est sub dispositionibus conuenientibus puritati ignis: et ab extraneis dispositionibus quamtum possibile est denudata. dicitur autem esse in extranea materia inquantum est in essentia materie in qua sunt extranee dispositiones: et que si sint in eadem materia igneitatem compatientes: non tamen sunt eius puritati conuenientes. Et sic inquantum est in materia cum dispositionibus multum terrestribus. dicitur ignis carbo. Inquantum est in ea cum dispositionibus aereis loquendo de aere commixto cum vaporibus terrestribus et aqueis. sic est ignis flamma. vnde dicit philosophus secundo de generatione. quod ignis flamma est fumus ardens. vnde principalius et per prius dicitur ignis de igne in spera sua: quam de igne stamma: et per prius de igne flanma quam de igne in carbone: et pro tanto forte dicit philosophquod differunt specie.

¶ Ad secundum patebit solutio in que stione sequenti.

¶ Ad tertium dicendum quod illa diuersitas actionis est propter diuersitatem et dispositionem materie influentie celestis illi materie incorporate: vt dictum est in corpore questionis. Argumenta ad partem aliam gratis principalis conclusionis possunt concedi: quid tamen de illis aquis que super celos sunt tenendum sit: dictum est lib. 2. di. 14.

Questio V

QUinto queritur vtrum ignis insernalis sit perpetuus. Et videtur quod non: quia corruptibile et incorruptibile non sunt eiusdem speciei: quia secundum philosophum 10 metaphysi. Corruptibile et incorruptibile differunt secundum genus: sed ignis elementaris est corruptibilis: cum ergo ignis infernalis sit eiusdem speciei cum eo: vt patet in questione precedenti non est incorruptibilis: ergo nec perpetuus.

¶ Item ignis non potest perpetuari in aliena materia nisi sibi administre tur materia sine sine: quia vt dicitur Prouer. 30. Ignis nunquam dicit sufficit: sed terra aqua et aer finita sunt: ergo ignis infernalis cum sit in aliena materia non perpetuabitur.

Contra Math. 2t. Ille ignis dicitur eternus quod non est intelligendum a parte ante: sed a parte post.

Ad istam questionem dixerut quidam ignem illum per petuari ibi per naturam: quia ille ignis est ibi in sua materia propria: et influentia celestis: quia ad centrum terre immittitur a quolibet puncto celi perpendicularis radius est ibi in illa proportione in qua est conseruatiua ignis in materia propria sicut in circunferentia. Quantum enim tali influentie per elongationem a celo detrahitur tantum per fortitudinem radiorum perpendicularium a quolibet puncto celi immissorum ad cemtrum recompensatur. Sed hec opinio fantastica est et friuo la. cum enim celestis influentia quam requirit ignis in sua materia propria repugnans sit proportioni illius influentie quam requirit puraterra: non esset naturale terre tendere ad centrum: sed magis centrum resurgere: nec esset ita pura terra versus centrum sicut in superficie: quod falsum est.

¶ Alii autem tenentes illum ignem esse in aliena materia dicunt ipsum in illo loco perpetuari per naturam: sed alio modo quam primi. dicunt enim quod continue depascit suam materiam: sed quia in illo loco est celestis influentia conuertens continue aquam in terram et partem aeris: et est interdum partem illius ignis. ideo perpetuari potest: quia sicut ex vna parte sua materia consumitur ita per influentiam praedictam proportionaliter regeneratur.

¶ Sed hec opinio non sufficit: quia cum postiudicium cessatura sit generatio et corruptio in elementis: sicut in hominibus quibus pro statu corruptibili deseruit non assignat rationem perpetuationis illius ignis post iudicium. Ego autem dico illum ignem in aliena materia esse: et ipsum per petuo duraturum: ad quod credendum nititur Aug. manuduce re homines referendo multa mirabilia: quorum causa occulta est: vt patet 21 de ci. c. 4. 5. et. 6. sed hoc erit per potentiam sut naturalem. sicut enim per virtutem supernaturalem affligit spiritum. sic per virtutem supernaturalem eius duratio perpetuabitur hoc exigente ordine diuine iustitie. Si tamen dicatur quod deus a principio sibi posuit materiam talis dispositionis: et in ipsa talem influentiam celi vt ardere possit: vel igni praestare somentum: et non consumi: a ratione recedere non videtur. et Augu. concordare videtur in capitulis supradictis. maxime quia post iudicium cessabit mutua generatio et corruptio elementorum et mixtorum: et ita ille ignis a nullo alio poterit corrumpi: nec a se ipso: quia nullum elementum habet in se causam corruptionis sue manente prime cause influentia generali.

Ad primum in oppositum dicendum quod maior in telligenda est de incorruptibili secundum cursum nature: qui nobis notus est. ignis autem infernalis non est incorruptibilis secundum ordinem nature nobis manifestum: sed aut secundum ordinem nature nobis occultum: aut secundum ordinem diuine iustitie: aut secundum vtrunque: nec enim discredendum est elementum in materia illius ignis naturalem virtutem posuisse quam ignoramus: cum tot effectus videamus manifestos: quorum causas quasi penitus ignoramus: quorum multos refert Aug. 2I. de ci. in pluribus locis.

¶ Ad secundum solui potest modo praedicto.

¶ Ex dictis autem in hac quaestione patet solutio ad secundum argumentum factum ad primam partem quaestionis praecedentis.

Questio VI

Exto queritur vtrum corpora damnatorum ab illo igne calefient. Et videtur quod non. secundum philosophum 8. phy. Si non esset continuus motus primi mobilis quod mouet primum mouens: nihil posset generari vel corrumpi: nec augmentari vel alterari: sed post resurrectionem cessabit motus primi mobilis: vt inserius ostendetur: ergo tunc corpora damnatorum ab illo ignenon poterunt calefieri: cum calefieri sit alterari.

¶ Item calefactio via est ad generationem vnius et corruptionem alterius. alteratio enim secundum qualitates actiuas et passiuas dispositio est ad generationem et corruptionem: sed post iudicium cessabit generatio et corruptio: ergo nulla erit alteratio secundum qualitates actiuas et passiuas.

Contra Augu. 12 de ci. c. 4 dicit quod nihilem igne vrem te molestius: ergo ignis molestat corpus calefaciendo: sed corpora damnatorum ab igne infernali molesta buntur: ergo ab illo igne calefient.

Ad istam quaestionem dicunt quidam quod copo ra damnatorum ab igne insernali non calefient: et tamen eo cruciabuutur. passiuum enim potest dupliciter recipere formam agentis: aut materialiter: autem immaterialiter: seu intentionaliter: secundum quem modum recipit sensus formam sensibilis. vnde philosophus 2. de anima. oportet de omni sensu accipere vniuersaliter: quoniam est susceptiuus specierum sensibilium sine materia. corpus humanum primo modo recipiens formam ignis ab eo calesit: sed secundo modo recipiens non calesit ab eo: quamuis tactus sentiat caliditatem: sicut visus non coloratur: et sentit colorem. hoc autem secundo modo corpora damnatorum in se recipient formam ignis infernalis non primo modo. Cum enim celum sit praemum alterans per suum localem motum: et omnia alia agentia secunda in virtute ipsius agant quasi ab ipso mota: cessante motu celi nullum corpus poterit aliud per alterationem aliquam tramsmutare a sua naturali proprietate: remanere tamen poterit passio animalis et intentionalis: et ideo quamuis ille ignis non sit calefacturus corpora damnatorum: affligentur tamen ab eo: quia sicut obiecti proportionati sensui proportionata receptio delectat sensum: sic improportionata contristat. ignis autem infernalis est obiectum excellens super tactum corporum damnatorum: et receptio sue similitudinis intactum est improportionaliter vinces ipsum: et ideo in corporibus eorum erit vehementissimus dolor in sensu tactus ex cessiuum sentiendo calorem. Et huic opinioni concordare videtur illud verbum Aug. 21. de ci. c. 3. quod etia recitat magister huius di. c. scilicet quod hoc erit tuc in corporibus dannatorum quod nunc esse scimus in animis hominum. Certum autem est quod si homo modo ponatur in igne anima dolet et non calesit.

¶ Sed contra hoc arguunt aliqui per illud quod dicitur Iob 24. de quolibet damnato scilicet quod ad nimium calorem transiet ab aquis niuium.

¶ Preterea secundum illam opinionem pena ignis principalius respiceret animam quam corpus. Isido. autem primo libro de summo bono. c. 29. afflictionem ignis principalius attribuit corpori: sicut aliam penam principalius meti. quelibet tamen pena in totum redundabit compositum.

¶ Preterea. secundum Dam. lib. 2. c. 22. Impossibile est substatiam expartem esse naturali operatione: ergo postquam caelum quiescit adhuc habebit naturalem operationem: nisi ea virtus diuina: vel indispositio suscipientis impediat. corpora autem damnatorum non erunt indisposita ad suscipiendum excessiuam calefactionem non enim habebunt impassibilitatis dotem.

¶ Ideo dicunt aliqui quod corpora damnatorum ab illo igne calesient vehementer: quia cum illa corpora sint ex quatuor elementis composita: nec fient impossibilia: non tantum caliditatem sentientia: sed etiam caliditatis susceptiua: neque tamen per illum ignem consumentur: vt declarabitur in questione sequenti. Qui vult tenere hanc secundam opinionem potest dicere ad primum: quod intentio philosophinon fuit: vel esse debuit quod si caelum staret quod ignis nullam actionem posset habere. vnde a domino Stephano parisiensi episcopo excommunicatus est iste articulus scilicet quod si celum staret quod ignis in stupam non ageret: sed sic debet verbum eius intelligi quod si celu staret non esset alteratio seu vicissitu do diuersarum alterationum prouenientium a naturali principio extrinseco. vnde illa calefactio quam faciet naturalis ignis in corporibus damnatorum in principio perpetuabitur nisi per virtutem supernaturalem fiat ibi alteratio calidi tatis et frigiditatis: de quo queretur inferius.

¶ Ad secundum dicendum quod illam calefactionem non sequitur aliqua substantie corporis corruptio: cuius ratio in sequenti quaestione dicetur. Qui vult aliam tenere opinionem faciliter potest decere ad argumentum in contrarium: quia ignis non tantum affligit calefaciendo: sed etiam sensum tactus vltra quam exigat tactus proportio immutando. sicut enim sentit oculus colorem et non coloratur. sic corpora damnatorum sentient sensu tactus intemperatum calorem: quapropter diur transferem da ad calorem nimium et tamen non calefient: non enim est idem sentire calorem et calefieri. cum lignum calefieri videamus: et non sentire calorem.

Questio. VII.

SEptimo queritur vtrum corpora damnatorum per illum: ignem comsumentur vel corrumpentur. Et videtur quod sic. Augu. in libo de natura boni parum post principium. dicit quod reprobi quia volentes corrupti sunt in peccatis: inuiticorrumpentur etiam in penis.

¶ Item Augu. enchi. c. 5 quod nullo bono priuatur non nocet. nocet autem adimendo bonum: sed ignis infernalis nocebit corporibus damnatorum: ergo comtinue adimit de substantia eorum: ergo ad vltimum totaliter consumentur.

¶ Item secundum philosophum 6 topicorum. Omnis passiomagis facta abucit a substantia: sed corpora damnatorum ab illo igne patientur fortissima passione: ergo continue abiicietur aliquid ab eorum substantia: et sic ad vltimum consumentur.

¶ Item ex vehementia doloris aliquando corpora corrum puntur. vnde vt habetur primo lib. Macha. c. 6. Anthiocnus lan¬ guorem de quo mortuus est incidit pre tristitia: sed corpora damnatorum per illum ignem vehementissime affligentur: ergo per illam afflictionem corrumpentur.

Contra de quolibet damnato dicitur Iob. 20. Luet omnia que fecit: nec tamen consumetur.

¶ Item Apoc. 9. de damnatis dicitur quod desiderabunt mori: et fugiet mors ab eis.

Respondeo quod corpora damnatorum non consumen tur per illum ignem: cuius ratio est secundum aliquos: quia non recipient formam illius ignis: nisi in tentionaliter: seu immaterialiter: sicut recitatum est in questione praecedenti. vnde ab illo igne non patientur nisi passione anima li secundum quod sensus patitur a sensibili nimis excellenti: vnde ca lorem ignis sentient et non calefient: non consumitur autem corpus ab igne: nisi eius formam materialiter recipiat: et ab ea materialiter patiatur.

¶ Sed hec ratio non est conueniens: tum quia falso vel improbabili fundamento innititur: vt patet ex praecedenti quaestione: tum quia si illud esset verum quod supponut adhuc non sufficeret ad ostendendum illa corpora ab illo igne non corrumpi: quia sicut dicit philosophus 2 de anima. Excellentie sensibilium corrumpunt sensus: sed certum est quod ignis infernalis est superexcellens sensibile: ergo nisi aliud obstaret quam tetigerit illa opinio corrumperet tactum in corporibus damnatorum et ex consequenti vitam: quia sicut dicit philosophus 3. de anima. Impossibile est animal sine tactu esse: et parum post: quod sine tactu: nec vnum alium contingit hebere sensum.

¶ Ideo videtur mihi dicendum quod ratio quare illa corpora non consumentur ab illo igne partim est ex parte dispositionis materie in qua incorporatus est ignis ille: et partim ex parte dispositionis illorum corporum quam accipient in resurrectione principaliter autem ex ordine diuine iustitie. Aliqua enim forma propter dispositionem extranee materie cui corporatur diuersificatur in sua actione: quod patet: quia ignis fuiguris quandoque incorporatur in materia talis dispositionis quod calefacit et non comburit: et quandoque facit vtrumque: et quandoque non ledit materiam mollem et dissoluit duram: quandoque econuerso. lumen etiam solis incorporatum lune recipienti ipsum a sole propter dispositionem lune cui incorporatur alium habet effectum in istis inferioribus quam habet lumen immediate immissum a sole: quia immissum a luna propter virtutem propriam ipsius lune: que cum ipso immittitur: et in cuius virtute operatur: humectat. immissum autem a sole desiccat. sic dico possibile esse vt propter dispositionem materie: et aliquam celestem influentiam sibi incorporatam ignis infernalis habere potest actionem calefaciendi et atfligendi: et non consumendi.

¶ Ex parte etiam dispositionis quam accipient illa corpora in resurrectione potest esse partim ratio quare non consumetur ab igne: quod Augu. nititur declarare per exempla. Dicit enim 22 de ci. c. 2. esse animalia profecto corruptibilia: que tamen in mediis ignibus viuunt: nonnullum etiam genus vermium in aquarum ca lidarum scaturigine reperiri: quarum feruorem nemo impune contractat: et illos sine vlla sui lesione ibi esse. Dicit etiam eo libro c. 4 quod scripserunt qui naturas animalium curiosi us indagarunt quod salamandra in ignibus viuit: quod siue verum sit siue non quod ideo dico: quia secundum philosophum in libro de proprietatibus elementorum. Nullum animal in igne viuere potest. supple diu: certum est tamen pilos eius ab illo igne non consumi: quod ego ipse expertus sum. Ex quibus patet in corpore ex elementis composito talem esse posse dispositionem vt ab igne non consumatur. vnde concludit Augu. in. c. vltimo allegato non esse incredibile vt hominum corpora sempiterno supplicio punitorum: et in igne animam non amittant: et sine detrimento ardeant: et sine interitu doleant. habebit enim tunc ista carnis substantia qualitatem ab illo inditam qui tam miras et varias naturas tot rebus indidit quas videmus: vt eas quia multe sunt non miremur¬

¶ Ex parte tamen ordinis diuine iustitie sumi debet ratio¬ principalis. ille enim ordo exigit illa corpora in eternis suppliciis fore permansura: et ideo assistente dei influentia generali ad hoc vt ignis infernalis illa corpora fortiter calefaciat et afiligat: non adest tamen ad hoc vt consumat: sicut autem creatura non potest manere in esse suo: nisi praesupposita in fluentia dei generali. secundum quod dicit augu. 4 super Gen. et etiam commentator super primam propositionem de causis. sic dico quod actionem suam habere non potest: nisi illa influentia assistente: sicut patuit in passione Iesu christi: quando fuerunt tenebre super vniuersam terram: non super terram iudeorum tantum: vt aliqui senserunt et male. Eclipsis autem solis quo ad vniuersum orbem non potuisset esse per solam interpositionem lune. vnde cum interpositione lune fuit alia causcilicet quia influentia generalis cause perme tunc non affuit soli ad irradiandum: et sicut hec influentia adesse potest ad hoc vt res sit et non operetur: ita aliquando adest ad hoc vt creatura habeat vnam sui occasionem et non alia: et hec est principalis ratio quare ignis infernalis calefaciet damnatorum corpora: et affliget: nec tamen consumet.

Ad primum in oppositum dicendum quod illud verbum augu. intelligendum est non de substantiali corruptione: sed de corruptione quietis: quod patet: quia hoc dixit de spiritibus quos certum est non posse substantialiter corrumpi.

¶ Ad secundum dicendum quod ignis ille corporibus damnatorum nocebit non adimendo eorum substantiam: sed dispositionem que requiritur ad delectationis quietem.

¶ Ad tertium dicendum quod illud verbum intelligi debet de passione naturali secundum cursum nature nobis manifestum.

¶ Ad quartum dicendum quod ex vehementia doloris nunquam corpus corrumpitur: nisi inquantum ex illo dolore in anima sit impressio in corpus qua corrumpitur ipsius corporis dispositio naturalis. secundum enim augu. 221 de ci. cap. 3. Dolor per se et immediate non oxponitur vite: quia vt ibidem dicit. certum est viuere omne quod dolet doloremque omnem: nisi in re viuente esse non posse: vt autem ex superius dictis patet in corporibus damnatorum non poterit fieri impressio qua corrumpatur in eis. naturalis dispositio necessaria ad conseruationem corporalis vite.

Questio. VIII

Octauo queritur vtrum corpora damnatorum peragens intrinsecum naturaliter corrumpentur.

Respondeo quod non: vt dictu est in quaestione praecedenti quia non aderit generalis influentia cause prime adhoc vt naturalis calor consumat humidum radicale in quo radicatur: per cuius consumptionem calor naturalis extinguitur et causatur mors: et ideo dico quod in corporibus damnatorum calor naturalis humidum radicale non consumet: nec corrumpetur in eis illa dispositio que necessaria est ad corporalem vitam.

¶ Et per hoc patet solutio ad illam quaestionem qua solet queri vtrum corpora damnatorum iterum naturaliter morientur: quia planum est quod non.

Questio. IX.

NOno queritur vtrum spiritus separati igne corporeo cruciabuntur. Et videtur quod non. Augu. 12. super Gensem longe ante finem dioncit quod non sunt corporalia: sed similia corporibus quibus anime corporibus exute afficiuntur: seu bene: seu male: cum et ipse corporibus suis similes sibimet appareant: sunt tamen et vera letitia et vera molestia facta de substantia spirituali.

¶ Item eodem libro non multum ante medium. Omni modo prestantior est qui facit ea re de qua aliquid facit: nec vllo modo spiritu prestantius est corpus: immo perspicuo modo spiritus corpore. ergo spiritus separatus non potest ab ignecorporeo cruciari.

¶ Item Boetius in lib. de duabus naturis. et vna persona christi parum vltra medium. Illa solaque habent vnius materie commune substantiuum possunt in se facere et pati: sed spirituum et corporum non est vnius materie substantiuum: ergo impossibile e spiritus separatos igne corporeo cruciari.

¶ Item secundum philosophum primo de generatione Omne corporeum agens agit per contactum: sed ignis corporei et spiritus separati non potest esse contactus aliquis: quia secundum philosophum. 5 physi. Illa se tangunt quorum vltima sunt simul. In spiritum autem non est assignare primum medium et vltimum: ergo impossibile est spiritum separatum igne corporeo cruciari. Item omne quod patitur recipit aliquid ab agente: sed quicquidreci pitur a corpore inseparato spiritu: recipitur intelligibiliter et immaterialiter. dicitur enim in commento super octauam propositionem de causis: quod res corporee sensibiles sunt in intelligentia intelligibiles. Et super decimam propositionem de causis: ettiam dicitur quod recipiens recipit secundum modum suum: non secundum modum rei recepte: cum ergo forme rerum in spiritu intelligibiliter et immaterialiter existentes sint pertinentes ad ei secundariam perfectionem: non ad cruciatum: spiritus separatus igne corporeo cruciari non potest

¶ Item secundum philosophum primo de generatione. c. de facere et pati: verliter faciens assimilat sibi patiens: sed ignis corporeus non potest sibi assimilare spiritum separatum: ergo spiritus non potest pati ab ipso.

Contra vt in 2. liro ostensum est. mali angeli sunt incorporei: spiritus enim sunt: sed illi cruciabun tur igne corporeo. dicitur enim Matth. 25. Ite maledicti in ignemeternum qui preparatus est diabolo et angelis eius.

¶ Item grego. 4. lib. dialogorum parum ante medium. Si diabolus eiusque angeli cum sint incorporei corporeo igne sunt cruciandi: quid mirum si anime etiam antequam recipiant corpora possint corporea sentire tormenta.

¶ Item eo. libro parum ante auctoritatem prealle. si viuentis hominis incorporeus spiritus tenetur incorpore cur non post mortem cum incorporeus sit spiritus etiam corporeo igne teneatur: sed ab illo a quo potest detineri spiritus potest cruciari. ergo spiritus separatus ab igne corporeo potest cruciari.

Ad istam quaestionem dixerunt quidam spiritur separatos non affligi nsi per priuationem desiderati boni ex qua priuatione tanquam quodam malo praesenti in eis vehemens tristitia generatur. Unde algazel. 5 libro phy. c. 5. dicit de anima que in corpore fuit amatrix corporalium voluptatum quod illa dispositio propter vsum imprimitur in ea et inheret vehementer desiderium eius ad illam: postea vero per mortem instrumento rei desiderate amisso remanet desiderium eius et amor: et hic est cruciatus ineffabilis.

¶ Sed quod hec ratio non sufficiat patet per auctoritates allegatas ad partem secundam: et per illud quod dicit Augu. xxi. de ci. c. x. dicit enim spiritus incorporeos posse pena corporalis ignis affligi: et parum post dicit de demonibus quod ardebunt: sed eis nulla sunt corpora spiritus demonum: imo spiritus demones licet incorporei corporeis ignibus cruciandi.

¶ Alii dicunt spiritus separatos cruciari in igne corporeo inquantum vident ipsum preparatum ad hoc vt eo crucientur in corporibus suis: sicut latro suspendendus in vno patibulo ipsum videndo cruciatur antequam suspendatur in eo.

¶ Sed hec responsio non sufficit: quia nullo modo potest ad malos angelos applicari: que tamen illo igne in perpetuum cruciabuuntur.

¶ Alii dicunt quod cruciantur igne corporeo inquantum intellectui eorum imprimitur superexcellens illius ignis similitudo.

¶ Sed hec respositiosio non satisfacit: quia secundum philosophum tertio de anima. Non sic excellentia intelligibilis ledit intellectum sicut excellentia sensibilis sensum: quia post excellens sensibile sensus impeditur in sentiendo: sed intellectus post excellens intelligibile non minus intelligit infima: sed etiam magis: quia sensus apprehendit per organum corporeum: intellectus autem non.

¶ Preterea dici non potest quod ignis quisque sit im proportionabile obiectum intellectui cum possit intelligere et illud quod est igne superius et inferius.

¶ Alii dicunt quod spiritus separati igne corporeo cruciantur: non inquantum ipsum apprehendunt apprehensione simplicised cum firma extimatione: quia est contrarius sue nature. quamuis extimatio falsa sit: quod confirmant per Grego. dicen¬ tem. 4 lib.o dia. non multum ante medium. Teneri per ignem spiritum dicimus: vt in tormento ignis sit videndo atque sentiendo ignem: namque eo ipso patitur: quia videt: et quia concremari se aspicit crematur.

¶ Ad hoc etiam adducunt auctoritatem primam augu. adductam ad partem primam

¶ Preterea. huic concordare videtur: quia dicit Auicena 9 meta. c. vlti. loquens de dispositione animarum humanarum cum sunt exute a corporibus suis. dicit enim sic. Anime male videntur penam quam imaginauerant in hoc mundo: et affliguntur ea: forma enim imaginata non est debilior sensibili: sed maior impressione et claritate: sicut videmus in somnis: fortasse enim somniatum maius est pro modulo suo quam sensibile: tunc quanto magis illud quod est in alio seculo fortius est quam quod in somnis propter paucitatem impedientium et expoliationem anime et claritatem recipientis. Sed hec opinio inconueniens videtur et improbabilis: quia secundum hoc spiritus non paterentur ab igne corporeo: sed a sua falsa extimatione.

¶ Preterea non est probabile quod mali spiritus qui subtilitate ingenii vigent illum ignem extimarent sue nature contrarium et lesiuum: nisi ita esset in re.

¶ Alii dicunt quod spiritus patiuntur ab igne corporeo: non. per virtutem nature illius ignis absolute: sed inquantum est instrumen tum diuine iustitie: videmus enim res multas habere actio nes in virtute principalis agentis que eis non competerent absolute. verbi gratia. calor naturalis in virtute anime conuertit nutrimentum in carne. lumen solare a luna receptum: et cum virtute lune ab ea deriuatum in virtute lune generat humiditatem: fantasma in virtute luminis intellectus agentis mouet intellectum possibilem: corpora celestia cum inanimata sint: vt in secundo libro ostensum est: tamen in virtute intelligentiarum motricum generant in his inferioribus vitam vt patet in generatis per putrefactionem: securis in virtute motoris scindit arborem.

¶ Tenendo ergo quod affligat spiritus inquantum est instrumentum diuine iustitie: adhuc vel terius perquirendum est magis in speciali per quem modum.

¶ Dicunt ergo aliqui quod supernaturaliter impressa est igni infernali: quedam spiritualis virtus per quam spiritus affligit naturali virtute ignis: ad hoc non cooperante nec disponente: quia vt dicunt non est possibile vt aliqua virtus naturalis cooperetur in supernaturali actione: cum ad eam per se nullo modo nec complete: nec incomplete possit attingere: pro tanto ergo ille ignis affligere spiritus dicitur: quia super naturalis virtus existens in ipso sicut in subiecto illos affligit: sicut aliqua substantia supernaturaliter dealbata posset dici visum disgregare. Sed hec opinio viletur in tribus. deficere.

¶ Unum est quod secundum eam ignis non affligit illos spiritus vt instrumentum: quia oportet quod in instrumento sit aliqua naturalis aptitudo ad illam actionem ad quam applicantur a virtute motoris: vt patet in securi respectu actus scindendendi: et in malleo respectu actus conterendi.

¶ Aliud est quod non videtur probabile virtutem spiritualem esse immediate in re corporali: sicut in subiecto: ita vt sit ibi manens: et non in fieri: sicut ponit opinio praedicta.

¶ Aliud quia videmus naturale lumen rationis: per quod solum intellectus nullo modo potest attingere ad visionem dei: cooperari cum lumine glorie ad illam visionem. Uerum est tamen quod in actione supernaturali que a deo non est mediante finita virtute: sed tantummodo immediate: vt creare non potest eooperari virtus naturalis: quia nec ad hoc potest vllo modo: attin gere etiam virtus supernaturalis finita.

¶ Uidetur ergo mihi dicendum quod ignis infernalis: non obstante quod sit corporeus spiritus separatos affligit in quantum est diuine iustitie instrumentum: quia eos asfligit afflictione ad quam dispotonit virtus naturalis ignis illius: nec tamen qualencumque afflictionem potest causare in illis spiritibus nisi in virtute increate iustitie principaliter illos spiritus punientis mouentis et dirigentis illum ignem ad illorum spirituum cruciatum In illo igne enim est naturalis aptitudo vt eius species recipiatur in intellectu spiritus separati: sed quod per talem modum in illo intellectu imprimatur: et cum vehementia tali quod ita ad sereuocet seu conuertat intentionem ipsius spiritus quod per hoc ita notabiliter impediatur in aliarum consideratione contrasuam voluntatem: quod tale impedimentum sibi sit pro grauionere: hoc est per virtutem iustitie increate: in illo etiam igne est aptitudo naturalis: vt in ipso sit spiritus separa tus: sicut in loco diffinitiue: sed quod spiritum separatum detineat contra voluntatem suam hoc ei conuenit in virtute iustitie increate. illa enim inuoluntaria detentio est ipsi reprobo spiritui ineffabilis cruciatus: quamuis etiam ille ignis sua virtute naturali tantum non posset in spiritu separato causare dispositionem repugnantem illi dispositioni que conuenit essentie spiritus secundum debitum statum sue nature: tamen in eius causatione cooperatur virtuti increate iustitie: inquantum est instrumentum eius: sicut videmus quod quamuis fantasma per se non possit aliquid educere de potentia intellectus possibilis vel ipsum mouere motu intellectionis: alterum tam en eorum potest in virtute intellectus agentis. ipse enim intellectus per suum actiuum mouet seipsum vt est possibilis medi ante fantasmate tamquam instrumentali agente. ex apprebensione autem predicte dispositionis que contraria est bono statui nature: generatur in ipso reprobo spiritu cruciatus experimentalis. vnde Grego. 4. libro dialogorum. parum ante medium: dicit quod anima non solum videndo: sed etiam experiendo incendium patitur: per peccatum autem est in spiritu dispositio vt igni infernali modo predicto patiendo subdatur. Unde. Greg. libro nono mora. versus finem dicit. Sicut vno sole omnes tangimur: nec tamen sub eo vno ordine omnes estuamus: quia iuxta qualitatem corporis sentitur etiam pondus caloris: sic damnatis et vna est gehenna que afficit: et tamen non vna qualitate omnes comburit: quia quod hic agit dispar valitudo corporum: hoc illic exhibet dispar causa meritorum: dicit etiam Augu. 21 de. ci. c. 16. ipsum eternum ignem pro diuersitate meritorum: quamuis malorum aliis leuiorem: et aliis futurum esse grauiorem: siue ipsius vis atque ardor pro pena digna cuiuscumque varietur: siue ipse equaliter ardeat: sed non equali molestia sentiatur.

Ad primum in opositum dicendum quod autem. Augustinus ibi loquitur inquirendo non determinando: aut loquitur de affligente proximo quod est apprehensio ignis: vt nociui: quamuis ignis corporeus extra spiritum existens sit remotum affligens.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis natura spiritus sit nobilior quocunque corpore: tamen spiritus peccator inferior est illo igne: non simpliciter: sed inquantum est in strumentum diuine iustitie.

¶ Uel potest dici quod quamuis principium agens principaliter oporteat esse nobilius patiente: non tamen oportet hoc esse verum de instrumen tali agente. non enim fantasma nobilius est intellectu possibili: nec corpus celi nobilius aliqua substantia viuente quia secundum Augu. xi. de ciui. c. 16. In his que a deo facta sunt preponuntur viuentia non viuentibus ordine nature.

¶ Ad tertium dicendum quod illa auctoritas intelligenda est de illa actione: per quam patiens tramsmutatur in naturam agentis: et sic intelligendum est etiam quod dicit philosophus primo de generatione. vbi dicit similem sententiam illi que continetur in auctoritate allegata.

¶ Uel potest dici quod loquii de naturali actione et passione.

¶ Ad quartum dicendum quod inter spiritu reprobum et ignem infernalem est maior approximatio quam illa que est inter corpora per contactum inquantum spiritus simul est cum substantia illius ignis et quamlibet eius partem tangit secundum se totum: sim¬ plex enim se tangens secundum se totum tangit secundum philosophum sexto physico. similitudo etiam illius ignis inipso spiritu impressa est vt in subiecto mediante qua ab illo igne affligitur.

¶ Ad quintum cum dicit quod forme rerum in spiritu immaterialiter existentes sunt spectantes ad eius secundariam perfectionem non ad cruciatum eius. Dico quod falsum est quando supernaturali virtute tali impressione imprimuntur quod in essentia spiritus ipsius causant dispositionem repugnantem dispositioni conuenienti bono statui sue nature et intellectum eius inpedit in aliarum terum consideratione: sic autem est in proposito: vt dictum est in questione.

¶ Ad sextum dice dum secundum aliquos quod illa auctoritas non est intelligenda de instrumentali agente: sed de principali. diuinaautem iustitia que est causa principalis in spiritu puniendo ipsum sibi equidem assimilat: non assimilatione vni uoca secundum quem modum ignis assimilat sibi materiam de qua generat ignem: sed assimilatione analoga que in quadam imitatione consistit. secundum quem modum homo alium puniens assimilat ipsum illi forme quamhabet in mente sua tanquam exemplar punitionis illius Certum est autem quod punitio reproborum cum sit iusta: tustitiam imitatur eternam: et exemplar suum habet in mente diuina.

¶ Uel potest dici breuius et aperttus quod maior intelligenda est de actione que in passo causat passionem: que est salus: que actio est constructiua: talis autem non est illa actio qua diuina iustitia vt principale agens mediante igne vt instrumento agit in spiritum damnatum.

Questio. X

DEcimo queritur vtrum damnati cruciabuntur perpetuo a tribus aliis elementis ab igne. Et videtur quod non: quia si puniuntur ab omnibus elementis: aut sunt in inferno confusa: aut ordinata non confusa: quia impedirent se se in actionibus suis: cum inter se habeant qualitates contrarias: nec ordinata: quia vt dicitur Iob decimo. ibi nullus est ordo. ergo non cruciantur ab aliis elementis ab igne.

¶ Item ab illis non affliguntur simul: quia habent actiones contrarias: et contraria non possunt simul esse in eodem. saltem in complementis suis: nec alternatim: quia afflicto per ignem consolatorium est transferi in aquam. ergo a solo igne affliguutur.

Contra Sapien. quito. Pugnabit pro illo orbis terrarum contra insensatos: sed sicut dicit. Martianus. Hic mundus corruptibilis constat ex qua tuor elementis in modum spere globatus. ergo reprobiqui significantur per insensatos a quatuor elementis cruciabuntur.

¶ Item psal. Ignis sulphur et spiritus procellarum pars calicis eorum. ergo affliguutur igne et terra fetida que significatur per sulphur. et aere procelloso qui dicitur spiritus tempestatis: secundum Augustinum duodecimo super Genesim: longe post principium. Dicitur etiam Sapien. quinto quod scandescet in illos aqua maris: et flumiua concurrent duriter per testimonium. ergo sacre scripture videtur quod affligantur a quatuor elementis.

Respondeo quod damnati non tantum affigentur ab igne: sed etiam ab aliis sele mentis vt bene ostendunt auctoritates inducte: cuius congrua ratio est: vt enim habetur Sapien. vndecimo. Per que peccat quis. per hec et torque 2ar: homines vero reprobi per quatuor elementa peccauerunt inquantum peccauerunt in corporibus compositis ex quatuor elementis et inquantum inordinate dilexerunt elementa et elementata: neque solum secundum aliquos punientur ab elementis: sed etiam corporum celestium influentia puniet eos: iustum enim est: vt quia rebelles fuerunt creatori quod omnis creatura contrarietur eis in vltione. iuxta illud Sapientie. 5 Amabit creaturam ad vltionem inimico¬ rum: quia tamen ignis et aqua ex sui natura magis sunt afflictiua quam aer et terra: ideo magis sit mentio in cruciatu eorum de igne et aqua: quam terra et aere. Quia ignis magis est actiuus quam aqua: ideo sub nomine ignis dominus comprehendit omnem penam quam a rebus corporeis patientur: vt cum dicit Matth. vigesimoquinto. Item maledicti in ignem eternum. Quia autem illi qui sunt in purgaaorio puniuntur vt purgentur: et ignis habet naturam purgatiuam: ideo videtur aliquibus quod anime in purgatorio a nullo alio elemento nisi ab igne puniuntur.

Ad primum in oppositum dicendum quod elementa ibi sunt in quadam confusione: nec tamen vnum alterius remittit virtutem eo quod agunt inquantum instrumenta diuine iustitie: que ad agendum in reprobos et non in seipsa mouentur et determinantur. Si tamen dicatur quod ibi sunt ordinata: potest dici ad illud Iob. Non est ibi ordo: quod hoc intelligitur in corporibus damnatorum. Unde Gregorius nono libro mora. versus finem exponens illud verbum dicit: quod ipsa supplicia que ordinata per iustitiam inueniuntur: ordinata in corporibus damnatorum non sunt. Et infra. Uel certe abesse suppliciis ordo dicitur: quia quibuslibet rebus in penam surgentibus propria qualitas non seruatur: quod inferius in eodem libro in pluribus inducendo declarat.

¶ Ad secundum dicunt quidam quod ab omnibus elementis simul affliguntur: quia sicut forme eorum immaterialiter recepte in spiritu non sunt contrarie: sic nec actionens earum et similiter dicunt in sensu: simul enim in vsu est similitudo albedinis et nigredinis et actiones earum. A simili dicunt quod ita potest esse in actu: sed hoc aliis non placet: quia quauis similitudines contrariorum in intellectu non sint contrarie: non tamen ita perfecte mouetur intellectus a pluribus simul: vt ab vna tantum similitudines etiam contrariorum recepte in eadem parte pupille sese in actione sua impediunt: vt patet cum per vitrum coloratum colore rubeo respicitur aliquid album: videtur enim tunc quasi quoddam aliquo modo confusum ex vtroque: et multo fortius forme calidi et frigidi simul in tactu recepte sese in suis actioni bus impedirent: cum tactus sit sensus longe minus spiritualis quam visus.

¶ Preterea dicitur Iob vigesimoquarto de quolibet damnato quod ad nimium calorem transiet ab aquis niuium: quod verbum sonare videtur damna tos puniri a frigido et calido alternatim: nec tamen erit aliqua mitigatio vnius per aliud: quia per virtutem diuinam supernaturaliter fiet vt in eodem instanti cesset tota afflictio que fuit a calido et introducatur completa afflictio a frigido: ita vt nec successue vna recedente alia successiue adueniet.