Articulus 4

¶ Questio. I. PRimo ostendo quod liberum arbitrium potest cogi ab aliqua creatura. Eque immaterialis potentia est intellectus sicut voluntas. Cum ergo libertas sit in voluntate ratione immaterialitatis: eque est liber intellectus sicut voluntas. Sed intellectus cogi potest: vt assentiat alicui vero: ergo et voluntas vt assentiat alicui bono: et sic liberum arbitrium potest cogi.

¶ Item omne mobile potest cogi a suo motore. Sed voluntas mouetur ab appetitu sensitiuo. Unde Iaco id est Unusquisque temptatur a concupiscentia sua abstractus et illectus: ergo voluntas a sensualitate cogi potest.

¶ Item facilius videtur liberum arbitrium cogere quam totaliter tollere eius vsum. Sed aliqua creatura potest totaliter tollere vsum liberi erbitrii: inquantum potest hominem in incurabilem fu¬ riam mittere: ergo mul o fortius videtur quod liberum arbitrium ab aliqua creatuu a possit cogi.

Contra. Anselus in libro de libertate arbitrii: quasi in medio vult quod cum liberum arbitrium vincitur non aliena vincitur potestate: sed sua quod non esset verum si cogi posset.

¶ Item parum post auctoritatem preallegatam dicit quod temptatio impugnare potest inuitam voluntatem expugnare nequit inuita: ergo liberum arbitrium saltem a temptatione cogi non potest.

¶ Item in omni actu liberi arbitrii possumus mereri vel demereri. Sed actu procedente per coactionem non meremur nec demeremur. Unde philosophus. 3. ethicorum. cap. 8. vult quod puniendi sunt operantes male: quotquot non vi: aut per ignorantiam: cu ius ipsi non sunt causa: et bene operantes honorandi. In quo satis dat intelligere quod in actu procedente per coactionem non est meritum nec demeritum: ergo nullus talis actus potest esse actus liberi arbitrii. quod iberum arbitrium cogi non potestura cogibile: maxime posset cogi a diabolo: cum non sit porestas terrena: que comparetur sue potestati. Ut habetur Iob. 4i. Sed a diabolo cogi non potest: quia cum diabolus sit obstinatus in malitia et odiens genus humanum semper cogeretur liberum arbitrium hominis ad malum actum. Restat ergo quod a nulla creatura cogi potest ad malum: ergo a simili neque ad bonum.

¶ Ratio autem quare cogi non potest ab aliqua creatura est hec quia libertas arbitrii consequitur naturam ipsius anime intellectiue: vel ipsius angeli. Fundatur enim immediate in natura rei cuius est. Illud ergo quod non potest transmutare naturam rei habentis liberum arbitrium non potst sibi auferre liberi arbitrii potestatem: neque simpliciter neque ad tempus. Sed nulla creatura potest naturam rei transmutare in qua immediate fundatur libertas arbitrii. Quamuis enim possit creatura aliqua transmutare naturam corporis nostri: et per hoc vsum liberi arbitrii a nobis auferre: tamen non potest transmutare naturam anime intellectiue: et ex comsequenti nec ab ea auferre liberi arbitrii potestatem. Sed libertas et cogibilitas opponuntur: ergo liberum arbitrium non est cogibile ab aliqua creatura: neque simpliciter neque ad tempus: quamuis ab aliqua creatura possit auferri et ab homine eius vsus.

Ad primum in oppositum dicendum quod quamuis eque sit immaterialis intellectus sicut voluntas per carentiam materie corporalis: tamen ipsa anima intellectiua non est ita libera sub rationes qua potens intelligere: sicut sub ratione qua potens velle: quia quamuis sub vtraque ratione sit actiua et passiua: magis tamen est passiua sub ratione: qua potens intelligere quam sub ratione qua potens velle: et hoc exigit natura ipsorum actuum.

¶ Ad secundum cum dicitur quod voluntas mouetur ab appetitu sensitiuo etc. Dico quod verum est inclinando et aliquo modo disponendo. Non opetet autem quod mouens per hunc modum: cogere possit ipsum mobile.

¶ Ad tertium cum dicitur quod facilius videtur esse liberum arbitrium cogere quam eius vsum totaliter tollere etc. Dico quod falsum est: quia cogere liberum arbitrium esset auferre liberi arbitrii potestatem facilius autem est auferre vsum quam potestatem: quia potestas liberi arbitrii fundatur in natura rei cuius est immediate: vsus autem eius in nobis dependet: etiam ex corporis dispositione.

Quaesio II. Ecundo queritur. vtrum ieberum arbitrium possit cogi a creatore. Et videtur quod sic. Luc. 14. dicitur. Exi in vias et sepes et compelle intrare vt impleatur domus mea. Sed compellere est cogere: ergo aliqui homines a deo coguntur ad bonum volendum.

¶ Item Ioan. 6 dicit Saluator: nemo¬ eue potest venire ad me nisi pater qui misit me traxerit illum: ergo illi qui ad filium per bonam voluntatem vadunt trahuntur a patre. Sed trahere est cogere: est enim motus violentus: ergo liberum arbitrium euntium ad deum cogitur.

¶ Item plus potest deus super quancumque creaturam: quam homo possit super corpus. Sed corpus hominis potest cogi ab alio homine: ergo multo fortius liberum arbitrium creatum potest cogi a creatore.

Contra si aliquis cogeretur velle aliquid: illud vellet inuitus. Sed hominem velle aliquid inutum contradictoria sunt. Cum ergo deus non possit facere contradictoria simul deus non potest cogere liberum arbitrii ad aliquid volendum.

¶ Item Ber. de libero arbitrii longe post principium. Uoluntas pro sui ingenita libertate nulla vi nulla cogitur necessitate. Cum ergo voluntas sit liberum arbitrium: vel pars liberi art. Uidetur quod liberum arti cogi non possit nec a creatura nec a creatore.

Ad istam questionem dictum est aliqund quod quamuis deus non posset facere quod liberum arbitrium: dum manet liberum arbitrium cogeretur: quia hoc esset facere contradictoria simul: tamen posset facere quod liberum arbitrium post consiliationem in intellectu moueretur ad aliquid volendum de necessitate: non a se: sed a virtute diuina eliciente illum motum in voluntate: ita quod illo motu voluntas non esset mouens: sed tantum modo mota. Et hoc posset facere salua natura potesta tis liberi arbitrii: sicut videmus quod deus non mutat naturam lapidis: si mouet eum sursum: quia tamen illo motuvoluntas non esset mouens voluntas non mereretur.

¶ Sed hec opinio videtur esse contra communem opinionem doctorum: et est contra auctoritatem allegatam in opponendo ad 2m partem.: Uidetur ergo dicendum quod quamuis deus possit naturam liberi arbitrii creati destruere: tamen manente liberi arbitrii naturali potestate: non potest ipsum quantum ad actum eius proprium cogere proprie loquendo de coactione. Hic dico propter hoc: quia bene potest ipsum efficaciter inclinare et facere: vt liberum arbitrium moueat se ipsum libere ad quancumque partem deus voluerit. Cum enim de naturali potestate liberi arbitrii sit libertas non potest deus facere quod liberum arbitrium moueat se motu opposito libertati coactione. Sicut deus non potest facere quod manente natura grauis ipsum graue moueat se sursum. Nec potest liberum arbitrium a deo moueri motu opposito libertati quo motu sit tantum motum: et non mouens: vt dice bat prima opinio: quia de natura liberi arbtri est non posse moueri motu volendi ab aliquo: nisi etiam cum hoc illo eodem motu moueatur a se ipso. Et ideo non valet exemplum quod adducebat prima opinio de motu grauis sursum: quia quamuis salua natura eius non possit se mouere sursum: tamen saluanatura eius potest ab alio sursum moueri.

Ad primum in oppositum dicendum quod illa conclusio de qua ibi loquitur Saluator non per coactionem sufficientem: sed per inclinationem inducentem scilicet per tribulationes et comminationes et angustias et similia: secundum quem modum dicit Ber. in lib.o de diligendo deo: circa medium quod ex occasione frequentium necessitatum crebris necesse est interpellationibus deum ab homine frequentari.

¶ Ad secundum dicendum quod deus trahit non compellendo sed vehementer inclinando: secundum quem modum dicitur Nume. 21 quod corregis in manu domini: quocumque voluerit inclinabit illud.

¶ Ad tertium dicendum quod quamuis deus plus possit super animam quam creatura super corpus: non tamen ex hoc sequitur quod possit eam cogere: et tamen posset eam annihilarem: et naturam eius mutare: et facere pro voluntate sua: quod liberum arbitrium moueat se de vno velle ad aliud velle. libere tamen: non est enim contra naturam corporis pati a creatura. Sed contra naturam liberi arbitrii est posse eogi: vt in corpore quaestionis est ostensum.