Articulus 3

Quaestio I.

PRimo ostendo quod in emptione vel venditione sacramentorum non committitur symonia: quia quamuis temporale non possit esse praecium spiritualium: tamen vnum spirituale potest esse precium alterius: ergo videtur quod non est illicitum emere vnum sacramentum per aliud.

¶ Item missa principaliter consistit in altissimo eucharistie sacramento: sed licitum est dare aliquid temporale pro celebratione misse: vt enim habetur extra. de praeben. Significatum est: quidam canonici sacerdoti cuidam vnam praebendam in ecclesia dederunt: vt missam quottidie de beata virgine celebraret: et papa illam pactionem confirmauit.

¶ Item electio ad episcopatum res est spiritualis: et ipse episcopatus quid sacramentale: sed vt habetur. extra. de elec. vt praeterite: dicit papa. Statuimus vt expense necessarie quas capitulum Constantino politanum vel eius nunciivacante sede pro electionis negocio fecerint: de bonis patriarchatus fiant totaliter: vel reddantur.

¶ Item matrimonium est sacramentum: sed pro matrimonio licite datur pecunia ex pacto.

¶ Item absolutio sacramentale quoddam est: sed officiales communiter pecuniam accipiunt vt ab excommunicatione absoluant.

¶ Item episcopatus sacramentale quid est: sed electo in episcopum licet dare pecuniam aduersario suo vt ab impedimento sue electionis desistat.

¶ Item sacramenta ordinantur ad remissionem peccatorum: sed remissio peccatorum potest emi. iuxta illud Dani. 4. Peccata tuaelemosynis redime: ergo multo fortius sacramentum ordinatum ad peccatorum remissionem emi potest.

¶ Item simonachus roget sacerdotem vt baptizet paruulum immi¬ nente mortis articulo nullo alio existente qui ipsum baptizare possit: et sacerdos nolit ipsum baptizare nisi pro pecunia: tunc aut monachus permittet puerum damnari: quod nullo modo permittendum est si sibi possit succurri: autem a sacerdote emet sacramentum baptismi: in casu ergo sacramentum baptismi licite potest emi.

Contra prima q. prima. Baptizandis. et. c. sequenti habetur contrarium.

¶ Item extra. de symonia. Si quis. Si quis ordinauerit: seu ad ordinem praesentauerit aliquam promissionem vel iuramentum ab ipso recipiens: quia super prouisione sua non inquetet eundem: ordinator a collatione: presentator vero ab executione ordinum per triennium: et ordinatus ab ordine sic suscepto donec dispensationem super hoc per sedem apostolicam obtinere meruerit: nouerint se suspensos: ergo multo fortius illicitum est ordinem vel quodcumque aliud sacramentum emere vel vendere.

Respondeo quod in emptione vel venditione sacramentorum ecclesie committitur simonia: cuius ratio triplex est.

¶ Prima quia contra rationem gratie est ipsam vendi vel emi. Unde de ratione sua est quod gratis detur. sacramenta autem sunt instrumenta disponentia ad gratiam: et ideo qui vendit ea vel emit eis iniuriatur.

¶ Alia ratio est: quia causa dispositiua cuius effectus mensurari non potest aliqua re temporali excedit praecium cuiuscumque rei temporalis: et ideo cum pro sacramentis pecunia datur res inappreciabilis sub temporali precio ponitur: sacramenta enim sunt cause instrumentales disponentes ad gratiam que inappreciabilis est.

¶ Tertia est quia homines non sunt domini sacramentorum: sed ministri: res autem emi non debet nisi a domino: nec eam vendere debet nisi dominus vel minister auctoritate domini: deus autem hominibus non dedit potesta tem sacramenta vendendi: quamuis ministris ecclesie potesta tem dederit ea administrandi: et ideo quicumque emit sacramentum emit rem ab illo qui eius dominus non est: et qui eam vendere non potest: et ideo merito illicita est et execrabilis talis emptio vel venditio.

Ad primum in oppositum dicendum quod cum substantia spiritualis et eius actus et habitus non sint accepta deo nisi per gratiam: nullum aliud spirituale donum a gratia potest esse sufficiens praecium gratie. Unde apostolus ad Ro. 11. Si gratia dei iam non ex operibus: alioquin gratia iam non est gratia. Sed quamuis hec solutio verum contineat: tamen argumento non satisfacit: quia vnum sacramentum posset esse eiusdem sacramenti in specie praecium si essent res vendibiles. Unde nisi aliud obstaret possent duoadulti baptizandi hanc pactionem inter se facere. Pomit to tibi quod baptizabo te tali pacto quod postea baptizabis mequod tamen facere licitum non esset: quia in talibus omnis pactio vel conuentio cessare debet. extra. de symonia. Tua nos.

¶ Dicendum ergo ad argumentum quod dare aliquid spirituale pro sacramento ex pacto quamuis non sit illicitum ex tot causis ex quot illicitum est dare ex pacto pecuniam pro talibus: tamen illicitum est duabus de causis: tum quia emitur res a non domino: tum quia est contra rationem gratie vt vemdatur pro quocumque precio: dicere tamen orabo pro vobis: et rogo vos quod pro me oretis: et similia in nullo est repraehensibile: hoc enim non est vendere nec emere spirituale pro spirituali: quia hic nulla pactio est.

¶ Ad secundum dicendum quod non est licitum ex pacto aliquid dare tanquam precium misse: si tamen sacerdos non habet sumptus pro qui bus missam teneatur ex officio celebrare: nec etiam aliunde: potest accipere pecuniam pro suo labore ad sustentationem vite: nec est decretalis allegata contra predicta: quia ibi non fuit aliqua pactio: sed illi praebende fuit annexumillud officium cantandi missam talem.

¶ Ad tertium dicendum quod aliud est expensas accipere necessarias pro labo re: quod est ad procurandum negocium electionis: et aliud pecuniam accipere pro ipsa electione. Primum enim licet: maxime cum accipreiuntur non ex pacto: sed ex iuris auctoritatem quo statutum est vt accipi possint.

¶ Ad quartum dicendum quod matrimonium non tantum est sacramentum: sed etiam nature officium. Unde ex illa parte qua est sacramentum in dispensatione ministrorum ecclesie consistens: non cadit sub venditione. Unde qui pro bendictione nubentium pecuniam exactam accipit: symoniam committit. Sed pro matrimonio inquantum est nature officium: licet praecium dare: et accipere: et conditionem interponere de re temporali accipienda vel danda: sicut pro aliis ciuilibus et corporalibus officiis.

¶ Ad quantum dicendum quod pro exhibitione absolutionis pecuniam accipere non licet tanquam absolutionis praecium: sed illi qui absoluitur in iungi potest solutio pecunie in penam peccati: tenetur tamen cauere absoluens ne in hoc magis intendat deseruire cupidi tati quam correctioni.

¶ Ad sextum dicendum quod si illi electo non est acquisitum ius: per illam electionem non licet dare pecuniam aduersario vt desistat. Si autem est ei ius acquisitum: licmei dare pecuniam aduersario non pro electione: quia iam debito modo electus est: sed pro redemptione vexationis sue iniuste. extra. de symonia. Dilectus filius. R¶ Ad 7m dicendum: quod ibi accipitur redimere per quandam similitudinem: quia proprie redemptio non est: sed ideo redemptio dicitur: quia sicut per dationem praecii homo retrahit ad se alienatam hereditatem: sic homo dando elemosynas pauperibus pro amore dei dispositiue ad se retrahit diuinam amicitiam: et ius participationis vite eterne: a qua per sua peccata fuerat alienatus.

¶ Ad 8m dicendum quod in illo casu non sufficeret dicere quod monachus emeret aquam a sacerdote: et puerum baptizaret: quia monachus ipsum non posset immergere. Si ergo ponatur casus in isto districtu: aut quod puer moriatur sine baptismo: aut quod sacerdoti detur pecunia pro sacramento: magis debet eligere monachus primum quam secundum: quia secundum apostolinum ad Ro. 3. Non facienda sunt mala vt veniant bona. Aliqui tamen dicunt quid in isto casu posset dari pecunia: ita tamen quod dans non intenderet eam dare pro sacramento: sed pro vitanda damnatione pueri: et ad remouendum insaniam sacerdotis. Secus autem est de aliis sacramentis que sine periculo damnationis ex causa possunt differri.

Quaestio II.

Ecundo queritur vtrum committatur se monia in emptione vel venditione quoruncumque spiritualium. Et videtur quod non: pro ecclesiarum consecratione potest epsamus procurationem exigere. extra. de symonia. Cum sit Romana: sed ecclesiarum consecratio res spiritualis est.

¶ Item totum officiumecclesiasticum quid spirituale est: sed frequenter accipiuntur certiredditus pro anniuersario celebrando.

¶ Item visitatio et correctio res spirituales sunt: sed pro visitatione praelati accipiunt procurationes.

¶ Item doctrina est quid spirituale: sed magistri artium pecuniam accipiunt pro sua doctrina.

¶ Item iudicium: consilium: testimonium sunt bona spiritualia: sed pro his potest accipi pecunia.

¶ Item religiosus status quoddam bonum spirituale est: sed in quibusdam mona steriis exiguntur quaedam ab his qui sunt ibi recipiendi.

¶ Item praedicatio bonum spirituale est: sed pro illa possunt accipi stipendia temporalia. Unde apostolus prima ad Corit. 9. Si nos vobis spiritualia seminamus: non magnum est si carnalia vestra metamus.

¶ Item oratio maximen spiritualis est: sed sancti viri dant elemosynas pauperibus vt orent pro eis.

¶ Item prophetia res spiritualis est: et tamen prophetis afferebant dona. Unde vt habetur. 3. Re. 14. Uxor Ieroboam attulit ad Heliam prophetam 10 panes et crustulam: et vas mellis quando venit querere ab eo responsum domini.

Contra prima q prima. Quicquid. Quicquid inuisibilis gratie consolatione tribuitur nunquam quaestibus vel quibuslibet praemiis venundari penitus debet: dicente domino. Quod gratis accepistis gratis date.

¶ Item. extra: de magistris ne aliquid exigant. primo. c. Pro licentia docendi nullus praecium exigat vel sub praetextu alicuius consuetudi¬ nis ab eis quos docet aliquid quaerat: qui autem contra hoc venture praesumpserit ab ecclesiastico fiat beneficio alienus. In. c. etiam immediate sequenti dicitur. Prohibeas ne pro licentia docendi exigatur aliquid: aut etiam promittatur. Cum ergo hec licentia non sit aliquid spirituale nisi per comparationem ad spiritum humanum: multo fortius illicitum est emere vel vendere quecumque alia spiritualia.

Respondeo quod aliquid spirituale dupliter potest dici scilicet vel per comparationem ad spiritum sanctum: vel ad spiritum humanum. Primo modo aliqua dicuntur spiritualia per essentiam: vt gratia: et virtutes: et hec nec de iure nec de facto vendi possunt. Quedam per causam instrumentalem vt sacramenta: et hec de facto vendi possunt: non tamen de iure: vt in praecedenti quaestione habitum est. Quedam quasi per effectum: vt ea que alicui ex aliquo spirituali dono vel officio conueniunt: et hec etiam vendi de iure non possunt: quamuis aliquando aliquid possit accipi pro labore in sustentationem vite.

¶ Spiritualium etiam per comparationem ad spiritum humanum: quaedam sunt spiritualia per causam vt doctrina: quedam per essentiam: vt scientie philosophice que per inuestigationem et doctrinam humanam acquiruntur: doctrina praedictarum scientiarum potest vendi de facto et de iure: cum doctor non habet aliquod stipendium ab ecclesia quo docere teneatur. Si autem habet salarium ab ecclesia incurrit vitium symonie: vel quasi vitium symonie: si pro doctrina sua praecium exigat a clerscis eiusdem ecclesie: et a pauperibus vndecumque sint. extra. de magistris: ne aliquid exigant. Quia nonnullus. in tex. et in glo. Dicunt tamen aliqui quod non prohibetur exigere a diuitibus: vt videtur dicere glo. ibidem quod credo debere intelligi non de diuitibus eiusdem ecclesie: sed alterius: neque etiam ab illis deberet exigere nisi ex licita causa esset factus pauper: vel debitis obligatus: praedicte etiam scientie: nec de iure nec defacto vendi possunt. Unde prouer. 17. Quid prodest habere diuitias stulto cum sapientiam emere non possit.

Ad primum in oppositum dicendum quod pro consecratione ecelesie non debet episco pus procurationem exigere: sed tanquam debitam pro suo labore secundum determinationem ecclesie.

¶ Ad secundum dicendum pro anniuersario celebrando non licet facere pactum de pecunia danda: si tamen ex deuotione datur ecclesie: ecclesia tenetur pro illis celebrare pro quibus datur secundum quod pro receptobeneficio se videt magis obligatam.

¶ Ad tertium dicendum quod pro correctione seu visitatione non licet pecuniam accipere tanquam earum praecium: sed tanquam debitam ad sustentationem ex ordinatione ecclesie.

¶ Ad quartum solutum est ex dictis in quaestione:

¶ Ad quantum dicendum quod iudici non est licitum vendere iudicium: quia ad hoc tenetur ex officio suo: nec testimonium: quia quilibet interrogatus loco et tempore tenetur veritati testimonium perhibere. Unde tales praedicta vendentes grauiter peccant: et si talia respiciunt spiritualem causam fymoniaci sunt: sed aduocatus vendere potest patrocinium: et iurisperitus suum consilium: quando a iudice vel a curia non recipiunt salarium: pro quo ad ista exhibenda absque nouo praecio teneantur. Nec potest dici quod isti vendant iustitiam vel veritatem: sed laborem suum: et sum sollicitudinem

¶ Ad sextum dicendum quod quando possessiones alicuius loci religiosi non sufficiunt ad sustentandum plures quam ibi sunt: volenti seruire deo cum illis licitum est intimare sine pacto: quod nisi afferret vnde viueret: ipse et alii penuriam paterentur: per quam possent aliquo modo a diuino officio impediri: si autem monasterium abum dat: hoc volenti intrare: dicere non licet

¶ Ad septimum dicendum quod nullo modo licitum est predicare pro pecunia: ita vt sit predicationis precium: licitum est tamen predicare pro pecunia: ita vt sit res predicata: dum tamen inhoc finis praedicationis non ponatur: vt cum homo praedicat diuitibus vt deunt pecuniam pauperibus: vel ad aliquod opus priun.

¶ Ad octauum dicendum: quod oratio simpliciter supernaturalis est quantum ad essentiam: et quantum ad causam: vnde nullo modo pro ea aliquid ex pacto dari debet. Unde illi qui dant pecuniam pauperibus orationem non emunt: sed alos pauperum alliciunt ad orandum pro se: et eos sibi debitores constituunt. Clerici autem dicentes psalteria pro mortuis si pecuniam accipiunt pro suo labore non peccant: si indigent: et ad hoc alius non teneantur.

¶ Ad 9m dicendum: quod talia asferri poterant prophetis licite non tanquam praecium prophitie: sed ad eorum sustentationem vt spiritualibus vacarent liberius: non tamen erat licitum pactum aliquod interuenire. Ad secundum ad secundam partem dicendum quod quamuis exigere aliquid pro dando licentiam docendi sit illicitum: vt bene ostendunt iura ad hoc allegata: tamen proprie loquendo symonia non est. vnde glo. ibidem non dicit quod sit symoniacum: sed quasi symoniacum: et dominus hosti. dicit in summa: quod non est symoniacum: sed crimen concussionis. Est autem crimen concussionis cum aliquis praetextu officii sui ab inuito aliquid extorquet quod non debet 23 q. 1. Militare: cum ergo symoniacum dicitur extenditur nomen symonie ad symoniam proprie dictam.

Questio III

Tertio queritur vtrum committatur symonia in emptione vel venditione spiritualibus annexorum. Et videtur quod non: quia vasa ecclesie sunt spiritualibus annexa: et tamen pro liberatione captiuorum et subuentione contra inopiam miserorum vendi possunt et debent. 12 q. 2. Aurum.

¶ Item ius patronatus est annexum spiritualibus: et tamen potest vendi cum villa vel castro: transit enim cum tali venditione nisi excipiatur extra de iure patronatus. Ex litteris. et. c. Cum seculum.

¶ Item decime sunt spiritualibus annexe: sed sicut dicitur extra de locato et conducto. Uestra. Uestrarum decimarum prouentus illis libere locare poteritis cum quibus ecclesie vestre conditionem poteritis facere meliorem: sed quod potest locari potest vendi.

¶ Item ius se pulture spiritualibus est annexum est enim ius competens ecclesie. 13 q. primo Ecclesias: sed vt habetur Gen. 23 Abraam emit ab Emor speluncam duplicem in sepulturam: nec de hoc reprehensus est.

¶ Item ius primo geniture antiquitus erat spiritualibus annexum: quia vt habetur super illud Gen. 14. At vero Melchisedech rex salem. in glo. aiunt hebrei omnes primoge nitos a Noe vsque ad Aaron pontifices fuisse: et tamen vt habetur Gen. 25 c. Iacob emit ab Esau fratre suo ius primo geniture: neque a deo de hoc reprehensus est.

¶ Item corporalis labor annexus est spiritualibus officii: sed vt superius habitum est aliquando licet homini suum laborem vendere.

Contra extra de iure patronatus. De iure. Et de srmonia. Querelam: dicitur quod annexum spirituali nec emi nec vendi potest de iure: et idem expresse dicunt glose super decretalem vtramque.

¶ Item emere decimas vel vendere: symoniacum est id e. q. id e. Presbyter: sed decime sunt spiritua libus annexe: quia debentur clericis pro cultu diuino: extra de decimis. Tua nobis: ergo a simili videtur quod alia spiritualibus annexa vendere vel emere symoniacum est.

Respondeo sicut superius visum est quaedam sunt spiritualia per comparationem ad spiritum sanctum: quaedam per comparationem ad spiritum humanum. Spiritualium primo modo dictorum: quaedam sunt spiritualia causaliter vt sacramenta: quaedam essentialiter vt virtutes et gratia: quaedam quasi effectiue: vt ea que illic alicui conueniunt ex aliquo spirituali dono vel officio: vt prophetare: et diuinum seruitium celebrare. Annexa spiritualibus que de facto vendi possunt multa sunt. Unde omnia spiritualibus annexa que de facto vendi possunt: aut sunt annexa sacramentis: vt vasa sacra: in quibus spiritualia ministrantur: et hec licet vendere non habito respectu ad consecrationem: ita tamen vt persone secularinon vendantur nisi prius redacta in massam. 12. q. 1. Aurum Alii vero ecclesie in eadem forma vendi possunt. Aut sunt annexa spiritualibus que alicui ex aliquo spirituali dono vel officio conueniunt: et hoc tripliter scilicet vel antecedenter: vt ius patronatus: quod est potestas clericum praesentandi ad officiaecclesiastica: et istud vendere non licet in speciali. extra de iure patronatus. De iure: sed transit cum vniuersitate vendita in vniversali: nisi excipiatur. et t. c. Ex litteris. Uel conseqenter: vt perceptio decimarum que clericis debetur propter diuinum cultum: et hoc vendere licet: ita tamen quod ipsum ius percipiendi decimas non vendatur: aliud enim est fructus vendere propter necessitatem ecclesie: aliud ius percipiendi: hoc enim nullo modo vendi debet. extra de loca. et conduc. Uestra. Uel concomitanter: vt labor annexus spiritualibus officiis: et tale annexum locari potest: si alias non tenetur ad exequendum illa officia: sicut patet in clerico legente psalterium pro defunctis: et sic de aliis.

¶ De annexis vero spiritualibus per comparationem ad spiritum humanum dici potest quod annexa doctrine physice: vt sunt schole: libri: et consimilia: vendi possunt quantum est de iure communi: nisi ecclesia doctori propter instructionem clericorum talia ministra ret: tunc enim pro praedictis non liceret ei praecium aliquod exigere. Ad tria prima in oppositum patent solutiones ex dictis in quaestione.

¶ Ad 4m dicendum: quod abraam emit terram non consecratam: et hoc facere licet

¶ Ad quantum dicendum: quod ius praimogeniture debebatur Iacob ex diuina ordinatione: et ideo non ita dici potest ius illud emisse: sicut suam vexa tionem iniustam redemisse. Uel potest dici quod non sic dicendum est de annexis spiritualibus in lege veteri: sicut in noua: quia sicut sacerdotium veteris legis: magis debet dici fuisse figura sacerdotii quam sacerdotium: ita magis debet dici fuisse figura spiritualis officii quam spirituale officium.

¶ Ad vltimum dicendum: quod labor corporalis annexus spiritualibus vendi potest: eo modo quo superius dictum est: non tamen ille qui est in ministratione sacramentorum. Ad argumenta ad partem aliam patet quid dicendum ex dictis in quaestione.

¶ Et notandum ad maiorem explanationem praedictorum quod non tantum committitur symonia cum pro spiritualibus vel annexiseisdem datur ex pacto pecunia. Sed etiam cum ex pacto dasmunus quodcumque siue sit munus ab obsequio: quod est seruitus indebite impensa: siue munus a lingua: quod est fauor. I. q. 1. Ordinationes: et expressius. cai. immediate sequenti: si tamen sine pacto ex libertate munus aliquod benefactori datur post beneficium iam receptum accipi potest e. q. Quicquid. Si etiam sine aliquo pacto aliquis seruit alii: ille qui seruitiu recipit si ipsum remunerat aliquod beneficium ecclesiasticum conferendo: si tamen alias dignus sit: non peccat nisi principalem aspectum hebeat ad seruitium quod ab ipso recipit. Clericus etiam seruiens episco in spifuture remunerationis symoniam non committit: si sine omni pactione vel conditione seruiat. dummo principaliter hac intentione non seruiat: nec epistus directe pro hoc seruitio praebendam ei assignet: extra de symonia. Cum essent in glo. Si autem seruiat principaliter intentione obtinendi beneficium aliquod ecclesiasticum: nullo tamen pacto penitus interueniente: quamuis grauiter peccet et symoniam incurrat mentalem: tamen non incurrit illam symoniam que obligat ad resignationem beneficii ecclesiastici quod symoniace adeptum est: quod potest probari a simili per illud quod habetur: extra de symonia. Mandato vestro.