Articulus 4

Questio. I.

PRimo ostendo quod nullum testm est infringendu Uoluntas testatoris debet per omnia adimpleri. extratra de testamentis. Iudicante. Sed testum continet vltimam voluntatem testatoris. ergo quodlibet testum debet per omnia adimpleri.

¶ Item. 16. q. 1. consideratio. consideratio ecclfiastice vtilita tis hoc postulat ex iusta dispensatione testatoris seruandum arbitrium. cum ergo secundum philosophum. 2o topicorum quod nullo addito dicitur simpliciter dici intelligatur. videtur quod vniuersaliter seruandum sit testatoris arbitrium.

Contra eadem q admonere te volumus ne pie defunctorum voluntates. quod absit tua remissione cassentur: vbi dicit glo. quod secus si sunt iniuste. ergo testamenta iniusta sunt infringenda.

Respondeo aute testm est rationabiliter factum ita quod non sit contra equitatem naturalis iuris: nec diuini nec positiui: et tunc dico quod nullo modo est infringendum: et sic procedunt iura allegata ad partem primam: aut est factum contra equitatem iuris naturalis seu contra ius diuinum vel positiuum. et tunc non est adimplendum: sed quod est ibi superfluum est resecandum. quibus autem modis fiat contra ius determinare non est praesentis negocii. Scio tamen quod testator exheredans suos heredes qui exheredari non meruerunt dans totum aliis vel legitimam portionem: que debetur heredibus facit contra equitatem iuris naturalis: etiam si det ecclsie. 17. q. vlti. quod cunque. Quicumque vult exheredato filio heredem facere ecclesiam: querat alterum qui suscipiat non augustinum. Et parum post. Quidam cum filios non haberet nec speraret: res illas omnes retento sibi vsufructu donauit ecclesie. nati sunt filii. illi. reddidit episctus omnia ea que ille donauerat. in potestate hembat episcouo non reddere: sed iure fori: non iure poli. Ecce videtur bic expresse dicere quod epistus non poterat illa retinere iure poli. idest quadam naturali equitate: vt dicit glo. ibidem et sic est ius intelligendum ad partem secuncundam allegatam

Quaestio III Eai Adngine. 5ere vone illiqutepossit aliquid in testo dimitti.

Respondeo quod legatum factum singulari persone existenti in religione tenet: sed cum talis persona proprium habere non possit: nec aliquid dare vel accipere sine superioris licentia: vt habetur. 12. q. 1. c. non dicatis. si bi non acquiritur ius in illo legato: sed monasterio. si est monasterium tale quod licite possit possidete aliquid in communi. vnde monasterium hebet ius in repetendo illud legatum. Que enim dantur monacho vel ad ipsum aliquo iusto titulo deuoluuntur: monasterio acquiruntur. 19. q. vlti. Si qua mulier. quasi per totum.

Questio. III

TErtio queritur vtrum valeat testum quod non est factum in praesentia proprii sacerdotis si possit haberi vel superioris: vt officialis vel episcoi: Et videtur quod non. extra de testamentis. c. Cum esses. Testamenta que parrochiani coram praesbytero suo et tribus vel duabus aliis personis idoneis in extrema fecerint voluntate firma decernimus permanere. ergo per contrarium videtur quod si non sint facta coram suo presbytero quod firma non debeant permanere. Comsnetra eodem titulo. Relatum ditur testum debere iudicari firmum si factum est coram duobus legitimis testibus: nec fit in aliquo mentio de sacerdote. ergo non opetet quod fiat in presentia sacerdotis nec alicuius superioris.

Respondeo quod secundum ius commune non est necessarium ad homo vt teneat testum quod fiat in praesentia sacerdotis vel alicuius superioris: sed sufficit secundum ius canonicum quod siat coram duobus del tripus testibus legitimis. quo ad ea que reliquuntur ecclsie vel aliis piis locis: vt patet per decre. ad partem secundam allegatam. vnde quo ad legata intuitu pietatis ad hoc vt testum sit firmum non requiritur illa solennitas quam in testamentis leges humane vite obseruandam decernunt. extra de testamentis. Cum esses. in textu. et in glo. vnde dicit ibidem glo. in his que pietatis causa relinquuntur minus solenis voluntas sufficit: quia tamen vt habetur eo. ti. Raynutius. in dispositione vel executione testamenti quandoque consuetudo terrarum vel ciuitatum priualet iuriideo vbi est consuetudo approbata testamenta fieri in praesentia parrochialis sacerdotis vel superioris necesarium est ad hoc vt teneat testium hoc obseruari: si eius praesentia commode possit haberi. Si que autem communitates statuta faciant vt non valeat testum factum intuitu pietatis et piis locis et pauperibus personis coramsacerdote et duobus vel tribus testibus idoneis. nisi est sint ibi. 4. vel. 5. de scabinis ville vel iudicibus principales: per quos tale statutum factum est nisi sufficienter moniti resipiscausat excommunicandi sunt. extra eodem ti. Cum esses. vbi dicitur de testamen tis factis coram duabus vel tribus personis idoneis cum sacerdote: quod talia testamenta firma decernimus permanen sub in terminatione anathematis. prohibentes nequis huiusmodi audeat rescidere testamenta. In concilio est Butyricenesem quod tenuit dominus Simo tunc legatus in regno Francie de testis sic dicitur: quod ad praesumptionis quorundam conatus damnabiles reprimendos: quo testamenta. vel alias voluntates quocunque nomine censeantur: liedt iuste sint facta iuxta canonicas sanctiones tanquam legitimas ante dimittant: sed pro eo reprobant: et impugnant quod scabini aut seculares iudices praesentes non fuerunt quando testator suum condidit testum: autm aliam vltimam voluntatem: duximus statuendum quod ipsi cuiuscumque conditionis vel dignitatis extiterint: qui infra8. dies postquam super hoc competenter moniti fuerint ab impedimento huius non duxerint desistendum: anathematis in nodantes vinculo ipsos astringi volumus ipso facto.

Ad argumentum in oppositum dicendum quod illud quod ibidicitur de faciendo testamentum coram preshytero non ponitur tanquam necessarium sed congruum quod patet per decre. sequentem in qua de presbytero nulla sit mentio: sed tantum de tribus vel duobus legitimis testibus. cel potest dici quod illa decre. potest intelligi vbi conspetudo terre talis est.

Questio IIII

QUarto queritur vtrum sit aliqua determinata forma sub qua oporteat fieri testamentum ad hoc vt sit validum.

Respondeo quod non sufficit enim secundum inra canonica saltem quantum ad ea que intuitu pietatis legantur pauperibus et ecclesiis et aliis piis locis quod assint. 3. vel 2 legitimi testes testificantes vel timam voluntatem defuncti talem fuisse: et ipsum tempore illo conpotem fuisse sue mentis: et hoc siue verba testatoris fuerint scripta siue non: quamuis ad maiorem certitudinem tutius sit. quod testator vltimam suam voluntatem faciat scribi et sigillo autentico roborari: et quod non sint necessaria verba precisa sub quibus verbis factum valeat et non aliter patet: dicitur enim extra de testamentis. cum tibi quod qui extremam voluntatem in alterius dispositione dimittit non videtur decedere intestatus. sed secundum glo. ibidem hoc est de benignitate canonica. Quia tamen fraudes conualescunt in mundo: et defuncti in hoc mundo paucos vel nullos veros habent amicos: et heredes proni sunt ad impediendum ne vltime voluntates morientium executioni demandentur: ideo testamentum set ordinatio vltime voluntatis fieri debet certiori et firmiori modo quam possit fieri.

¶ Et nota quod incaute faciunt testatores qui sunt contenti sigillo et testimoniis executorum suorum quando sunt pauci: quia heredes excimpere possunt contra testimonium eius qui esset institutus ad agendum in repetendo bona testatoris: quia idem non debet esse actor et testis in eadem causa.

¶ Alii tamen executores nisi alia rationa bili causa impediat non sunt a ferendo testimonio repellemdi. Argumentum ad hoc extra de testibus. Insuper. ibi. enim poeienus papa priori vel fratribus sancte trinitatis sic dicit. Statuimus vt liceat vobis in causa ecclesie vestre ferre testimonium: dummodo vnus vel duo ex vobis ad agendum et respondendum instituantur. quorum testimonium in causis: in qui bus actores sunt instituti non debent admitti. simile habetur infraeo. ti. cum nuncius. et 14. q. 2. super prudentia. cuius ratio est vt dicit glo. ibidem: quia causa ecclesie non est proprie causingulorum. Uel potest dici quod hoc institutum est in fauorem piarum causarum. Ex his argue a simili ad propositum et executio enim pie vltime voluntatis defuncti est pia causa nec est proprie causa executorum: sed defuncti. Quod est testator possit heredibus imponere penam si contrauenire praesumpserint orditioni sue vltime voluntatis. haber extra de testamentis. Raynaldus. dumtumn non sit turpe vel inhonestum quod precipit testator. Nota quod etiam legatum in testamento ab herede potest peti si non sint alii executores: vt habetur in. c. predicto et sicut dicitur extra de testa. Si heredes. Si heredes iussa testatoris non adimpleuerint ab episcopo loci illius omnis res que eis relicta est canonice interdicatur cum fructibus et ceteris emolumentis: vt vota defuncti impleantur.