Articulus 1

¶ Quaestio I. PRimo ostendo quo omne peccatum aliud ab originali consistit in actu aliquo. Aug. 22. libero contra faustum: quasi medio loco inter principium et medium: peccatum est factum: vel dictum: vel concupitum aliquid contra eternam legem: ergo omne peccatum consistit: vel in actu operis: vel locutionis: vel interioris affectionis.

¶ Item Aug. in lib. de vera religi. quasi medio loco inter principium et medium: non vllum peccatum committi potest: nisi dum appetuntur ea que ille id est christus contempsit: aut fugiuntur que ille sustinuit. Sed appetere et fugere sunt actus: ergo omne peccatum consistit in aliquo voluntatis actu.

¶ Item Aug. primo libro retractationum capitulo. 12 peccatum adeo est voluntarium: quod si non sit voluntarium: non sit peccatum: ergo omne peccarum consistit in aliquo voluntatis.

¶ Item omne peccatum aliud ab originali est actuale peccatum. Sed non est peccatum aliquod actuale quod non confistit in aliquo actu: ergo omne peccatum aliud ab originali in aliquo actu consistit.

¶ Item si esset aliquod peccatum aliud ab originali non consistens in actu aliquo: tunc ille qui non faceret quod debet continue peccaret quandiu ab actu de bito abstineret. Hhoc autem falsum est.

¶ Item peccatum et meritum sunt opposita: ergo cum opposita nata sint fieri circa idem: et omne meritu consistat in aliquo actu. Sequitur quod omne peccatum consistit in aliquo actu.

Contra Iac. 4 scienti bonum facere et non facienti peccatum est illi. Sed non facere bonum quod homo scit facere: non est aliquis actus: ergo est aliquod peccatum aliud ab originali quod non consistit in aliquo actu.

¶ Item magister vult qui non crediderit condemnabitur: quod non esset verum si non credere non esset peccatum: Sed non credere non dicit aliquem actum. No ergo omne peccatum aliud ab originali consistit in aliquo actu.

Ad istam questionem icunt aliqui: quod peccatum omissionis pro quo principaliter mota est questio si accipiatur tantum quantum ad illud quod per se pertinet ad rationem illius peccati: sic quandoque peccatum omissionis exterioris est cum actu interiori. Ut cum aliquis vult non ire ad ecclesiam et non vadit: quandoque vero absque omni actu et interiori et exteriori: sicut cum aliquis hora qua tenetur ire non cogitat de eundo: vel non eundo. Si vero peccatum omissionis consideretur quantum ad causam: vel occasionem illius omissionis: sic necesse est quod consistat in aliquo actu coniuncto: vel praecedenti. nullus enim omittitur facere quod debet: nisi per hoc quod aliquem actum facit: vel fecit qui illius omissionis causa: vel occasio est: vel fuit.

¶ Ego autem dico ad quaestionem quod peccatum consistere in aliquo actu tripliciter potest intelligi. Uno modo ita quod sit aliquis actus formaliter. Uel ita quod sit aliquis actus materialiter. Uel ita quod de necessitate praesupponat: vel includat aliquem actum tanquam sui causam: vel occasionem.

¶ Primo modo nullum peccattum: nec commissionis: nec omissionis consistit in aliquo actu: quia vt superius visum est: nullum peccatum quantum ad suum formale actus est: sed priuatio alicuius boni.

¶ Secundo modo quamuis peccatum commissionis semper consistat in aliquo actu: non tumn hoc est verum de peccato omissionis: quia sic non distingueretur a peccato commissionis. peccatum enim commissionis nihil aliud est nisi carentia boni debiti in aliquo actu voluntatis.

¶ Preterea peccatum omissionis est carentia actus debiti. Sed non opoertet carentia actus debiti consistat in aliquo actu substra to illi carentie: ergo non opetet quod peccatum omissionis. materialiter consistat in aliquo actu.

¶ Si autem accipiatur confistere in aliquo actu pro eo quod est praesupponere: vel includere aliquem actum tanquam causam: vel occasionem: sic etiam dico quod peccatum omissionis potest non consistere in aliquo actu. Sed intelligendo quod non est necessarium praecedere aliquem actum in voluntate qui sit illius omissionis causa: vel occasio. Quia aut ad illum actum sequeretur de necessitate illa omissio: aut non. Si sic: tunc esset actu s malus. quia ad bonum actum non sequitur de necessitate aliquod peccatum: et sic sequeretur: autem quod peccatum omissionis formaliter non esset ipsum peccatum: aut quod non posset homo peccare pecato omissionis quin peccaret duobus peccatis: quorum vtrumque est falsum. Si non: aut ille actus esset bonus: aut malus mortaliter: si malus sequeretur inconueniens quod ante immediate tactum est: si bonus: tunc malum culpe de necessitate dependeret ab aliquo bono moris quod falsum esta quamuis dependeat ab aliquo bono nature: ergo peccatum omissionis non praesupponit de necessitate: vel includit aliquem actum tanquam sui causam: vel occasionem.

¶ Preterea peccatum omissionis est carentia actus debiti in voluntate. Sed si cut in potestate voluntatis existentis tantummodo in actu naturali volendi sinem est exire in aliquem actum debitum: ita in potestate ipsius est non exire in actum illum: ergo voluntas peccare potest peccato omissionis non praesupposito aliquo alio actu in voluntate nisi naturali actu voluntatis quo vult finem.

¶ Ex dictis patet improbatio prime opinionis.

Ad primum in oppositum dicendum: quod illud verbum intelligendum est de peccato conmissionis: autm accipitur factum communiter: prout se extendit ad operationem et ad cessationem ab opere: secundum quem modum homo nihil operans requisitus quid faciat respotmodet se quiescere.

¶ Ad secundum dicendum: quod loquitur de peccato commissionis: sicut patet per hoc quod dicit: non vllum peccatum committi potest.

¶ Ad tertium dicendum: quod non tantum modo dicitur voluntarium actus ipsius voluntatis: vel illud super quem cadit voluntatis actus. Sed etiam illud quod est in potestate nostra: vt fiat: vel non fiatsecundum sententiam phlosophi. 3. ethi. ca. 8. Unde ipsum non velle potest dici voluntarium inquantum in potestate voluntatis est velle et non velle.

¶ Ad quartum dicendum: quod peccatum actuale secundum quod diuiditur contra originale: non tantum est actus deformis: sed etiam omissio debiti actus pro illo tempore quo debetur.

¶ Ad quintum dicendum: quod peccatum omissionis contrariatur praecepto affirmatiuo: quod obligat semper: sed non pro semper: et ideo omittens actum debitum non peccat nisi pro illo tempore quo obligatur ad habendum illum actum.

¶ Ad sextum dicendum: quod non est simile de merito et demerito: pluraenim requiruntur ad bonum quam ad malum. Quia sicut dicit Diony. 4. ca. de di. no. bonum contingit ex integra et tota causa: malum autem ex singularibus defectibus: et ideo quamuis meritum non possit esse: nisi aliquis voluntarie ope retur bonum vel velit: tamen peccatum esse potest: siue cum facit aliquis quod non debet: siue non faciendo quod debet pro illo tempore quo illud debet

¶ Quaestio II. SEcundo queritur vtrum malus actus voluntatis fit peccatum sub ratione qua est actio vel sub ratione qua est passioHoc est querere vtrum sit peccatum inquantum est a voluntate: quia sic habet rationem actionis: vel inquantum est in voluntate: vt in subiecto: quia sic habet rationem passionis.

¶ Et primo videtur quod malus actus voluntatis est peccatum sub ratione qua est passio: quia est passio inquantum est in volente. sed per haec quod est in volente corrumpit aliquod bonum ipsius volentis: et non inquantum est a volente. sed sub illa ratione qua bonum corrumpit est peccatum: ergo inquantum passio est peccatum.

¶ Item magis denominatur subiectum priuationis a priuatione quam priuationis efficiens causa: ergo similiter ipsa voluntas magis debet dici peccatrix inquantum est subiectum mali actus quam inquantum est illius efficiens causa: sed sub prima ratione est passio: ergo magis debet dici anima peccatrix per malum actum voluntatis inquantum est passio quam inquantum est actio.

¶ Item malus habitus causatus in anima per malum actum volutatis causatus est ab eo non sub ratione qua est ab anima: quia causa efficiens nihil recipit ab actu suo inquantum est ab ea: sed subratione qua est in ea. Sed sub illa ratione qua est causa mali habitus: vel dispositionis ad malum habitum: habet rationem peccati: ergo inquantum est in anima est peccatum: et ex consequenti inquantum passio.

¶ Item peccatum est carentia boni debiti. Sed carentia bono debito passio est non actio: ergo malus actus voluntatis peccatum est sub ratione qua passio.

¶ Item non nocet homini culpam esse ab eo: nisi quia per hoc culpa est in eo. Sed sub primo respectu cul pa est actio sub secundo est passio: ergo plus nocet homini culpa sub ratione qua est passio quam sub ratione qua est actio. quod non esset verum: nisi sub ratione qua passio plus haberet de ratione culpe quam sub ratione qua est actio.

Contra secundum Aug. I. libro de libero arbitrio prope principium: culpa est malum quod faciamus et pena est malum quod patimur: ergo malus actus voluntatis est culpa inquantum est a nobis sub qua ratione: vt praedictum est: est actio: et non inquantum est in nobis sub qua ratione est passio.

¶ Item secundum sententiam phlosophi. 2. ethi. ca. 1. quia mala facimus: mali sumus. Sed illud quod maxime efficit voluntatem malam est peccatum: ergo malus eius actus peccatum est inquantum factus est ab ea et non sub ratione qua est in ea.

Ad istam questionem dicunt aliqui quod malus actus voluntatis est peccatum inquantum actio non inquantum est passio: quia peccatum est boni corruptio non passiua: sed actiua. Unde Magister in praesenti dis. peccatum dicitur corruptio vel priuatio actiue non passiue. Sed sic respondentes non bene propositam questionem intelligere videntur: cum enim mobile mouetur a mouente: et per illum motum corrumpitur aliqua bona dispositio ipsius mobilis: duplex ibi inuenitur actio: et duplex passio. Ipse enim motus vt a mouente est actio: et inquantum est in mobili est in passio: corruptio etiam iilius bone dispositionis inquantum est a corrum pente est actio: et inquantum est in subiecto illius dispositionis: vel saltem per comparationem ad dispositionem que corrumpitur est passio. Sic dico quod malus actus voluntatis inquantum est a voluntate: vtia mouente est actio: et in quantum est in voluntate: vt mota est passio. Corruptioetiam boni que per ilium malum actum causatur in anima per comparationem ad corrumpentem est actio: per comparationem autem ad animam inquantum est subiectum illius dispositionis: vel per comparationem ad ipsam dispositionem que corrumpitur est passio. Questio autem proposita intelligitur de prima actione et passione sibi correspondente. De alia enim actione et passione videbitur postea.

¶ Dico ergo ad questionem quod malus actus voluntatis inquantum est a volum tate habet rationem culpe non inquantum est in voluntate. Quod patet: quia si malum actum voluntatis posset vnus homo in voluntate alterius causare non tantum per modum excitantis: sed per modum elicientis ita quod voluntas alterius illo velleinordinato tantum esset mota et nullo modo mouens: voluntas illius alterius non culparetur pro illo velle inordinato: sed tantum modo ille qui voluntarie illud malum velle causasset in alterius voluntate. Cum ergo malus actus voluntatis sit actio inquantum est a voluntate: vt mouente: et passio inquantum est in volente: vt mota: sequitur quod sit peccatum non inquantum est passio: sed inquantum est actio.

¶ Unde et pronitas ad malum que in voluntate causatur per malum voluntatis actum per quam voluntas est pronior ad mouendum in actum consimilem: et ad hoc vt in actum consimilem moueatur plus habet de ratione mali primo modo: quia sic respondet malo actui voluntatis inquantum est actioquam secundo modo: quia sic respondet malo actui voluntatis inquantum est passio.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod malus actus voluntatis corrumpit bonum inquantum est in volente non inquantum est a volente etc. dici potest quod sorte verum est de corruptione alicuius boni absoluti educibilis de potentia anime: sine cuius corruptione bene potest esse malus voluntatis actus: vt inferius ostendetur. Sed de corruptione alicuius gradus propinquitatis ad deum non est verum. Hec enim corruptio est per malum actum voluntatis inquantum est a voluntate: si enim malus actus voluntatis transiret in aliud subiectum adhuc voluntas inquantum esset causa illius actus elongaretur a deo.

¶ Ad secundum dicendum: quod non est simile de malo culpe et de malo pene: malum enim pene est malum subiecti: et malum cuipe malum est sui effectiui: et ideo quamuis mali culpe idem sit efficiens et subiectum: tamen plus nocet ipsi voluntati vt est eius efficiens quam vt est eius subiectum.

¶ Ad tertium dicendum: quod malus habitus voluntatis causatur a malo actu et inquantum est a voluntate et inquantum est in voluntate simul: et plus habet de ratione mali sub ratione qua est respondens malo actui voluntatis sub ratione qua est actio quam inquam est respondens ei sub ratione qua est passio. sicut in questione declaratum est de pronitate.

¶ Ad quartum dicendum: quod peccatum est carentia boni debiti in actu inquantum est a voluntate: et sic habet rationem actionis.

¶ Ad quantum dicendum: quod culpa dupliciter potest accipi scilicet vel pro iordinato actu voluntatis pro quo anima est culpabilis: vel pro ipsa cul pabilitate. Primo modo accipiendo culpam maior est falsa: quia si ille actus esset in voluntate non a voluntate: proipso voluntas non esset culpabilis: et si esset a voluntate non in voluntate a qua esset: voluntas a qua esset pro illo esset culpabilis. Si autem accipiatur culpa pro culpabilitate: sic dico quod non nocet homini inordinatum actum voluntatis esse ab eo: nisi quia per hoc culpa est in eo Sed vt iam dictum est: per hoc quod ille actus est a voluntate est culpabilitas in ea: non per hoc quod ille actus est in voluntate.

¶ Questio. III. TErtio queritur vtrum malus actus volutatis sit successiua motio. Et videtur quod sic: quia motio imperfecti successiua est Unde philosophus 3 physicorum loquens demutatione successiua quam proprie vocat motum dicit quod imperfectum est cuius est actus. Sed malus actus voluntatis est in ea inquantum est imperfecta: est enim ab ea ratione alicuius defectibilitatis: vt visum est: ergo ille act est motio successiua.

¶ Item secundum sententiam philosophi libo de memoria et re. non contingit nos intelligere sine continuo et tempore. Sed velle presupponit intelligere: ergo noster actus volendi est cum continuo et tempore. Sed si non esset motio successiua non esset necessarium ipsum esse cum continuo et tempore: ergo est motio successiua.

¶ Item malus actus volendi est respectu rerum temporalium que sunt in continua successione: ergo cum actus dependeat ab obiecto: malus actus voluntatis dependet a rebus successiuis. Sed actus dependens a re successiua: successiuus est.

¶ Item hugo id est libro de sacra. par. 5 ca. 23. dicit quod vel le aut facere motum habet: et de hoc in illum successum et moram.

¶ Item actus volendi est mutatio successiua: aut in stantanea: quia cum voluntas de non volente sit volens mutatur. Omnis autem mutatio est successiua: vel insantanea. Sed actus volendi non est mutatio instantanea: quia talis mutatio non datur per tempus: vnus autem actus volendi coexistit pluribus partibus temporis: ergo est mutatio successiua.

Contra philosophus po epi ca qu. ecundum vllum tempus accipiet quis vtique delectationem: cuius in plus tempus facte perficietur species propter quod neque motus est: in tempore enim omnis motus. Cum ergo de lectatio fundetur super voluntatis motum: sequitur quod actus voluntatis non est successiua motio que est in tempore.

¶ Item similitudo in anima non est motio successiua. Sed actus voluntatis est similitudo in anima et imago rei volite. Quod probo per simile: secundum Anselmus monolis 33 ca. cum mens rationalis se ipsam cogitando intelligit nasci¬ tur in sua cogitatione eius imago: et dicit quod illa imago est ipsamet cogitatio: ergo actus volendi non est motio successiua.

¶ Respondeo quod malus actus voluntatis nostre non est motio successiua. Quod patet: quia cum successiua motio est ad aliquid illo plene habito cessat esse. Sed habito volito respectu cuius est male voluntatis actus non propter hoc cessat esse: immo quandoque ex hoc fortificatur quamuis fortasse interdum minus percipiatur quam antequam volitum haberetur. Cui opinioni videtur concordare Commen. super tertium de anima dicens. quod ille motus cui accidit transmutatio est actio non perfecta et via ad complementum. Intelligere autem est actio perfecta: immo complementum. Et simili modo potest dici de velle. Uelle ergo non est motts proprie dictus: nec mutatio proprie dicta. Uere tamen et proprie dicitur actus manens in agente. De ratione enim talis actus non est mutatio successiua: nec instantanea: proprie loquendo demutatione.

¶ Ad primum in oppositum dicendum: quod malus actus voluntatis sub ratione qua actus est: non est in voluntate sub ratione qua imperfecta: sed sub ratione qua malus est: malitia autem non mutat naturam actus non successiui in motionem successiuam.

¶ Ad secundum dicendum: quod verbum philosophi sic debet intelligi quod noster intellectus dum est corpori corruptibili vnitus non potest per naturam et de lege communi aliquid intelligere: nisi cogitatiua sensitiua existente in actu suo que non apprehendit positiue nisi aliquid continuum.

¶ Unde Aug. super gen. lib. 4. inter principium et medium: quasi obiectent se mentis aspectui: quamuis corpusculorum quedam simulachra cum senarii numeri compositio: vel ordo: vel partitio cogitatur: tamen validior et prepotentior de super ratio non eis annuit interius que vim numeri contuetur per quem contuitum fidenter dicit id quod dicitur vnum in numeris in nullas partes diuidi posse. Nulla autem corpora nisi in partes diuidi: actus etiam praedicte cogitatiue per accidens est cum corpore inquantum est respectu fantasmatum: que habent aliquo modo esse fluibile.

¶ Ad tertium dicendum: quod malus actus voluntatis est respectu rerum temporalium secundum quod intellecte sunt. Quia secundum Aug. 10. de trini. ca. 1. non possunt amari nisi cognita: sic autem non sunt incontinua successione. Unde Boetius in secundo prologo arithme. sapientia est rerum que sunt suique immutabilem substantiam fortiuntur comprehensio veritatis. Et exemplifcat de multis temporalibus rebus: et postea dicit quod ipsa natura incorporea sunt et immutabili substantie ratione vigentia: participatione vero corporis permutantur et tactu variabilis rei inuertibilem inconstantiam transeunt. Ecce quod vult res temporales secundum suum esse extra esse in successione et variatione: non tamen secundum suum esse intellectum.

¶ Ad quartum dicendum: quod auctoritas soluit se ipsam per hoc quod dicit de hoc in illud: in quo dat intelligere quod cum anima de volente aliquid sit volens aliud non est sine successione et mora: saltem in nobis: quia ibi vnus actus succedit alii.

¶ Ad quintum dicunt aliqui quod quamuis voluntas mutetur cum de non volente sit volens: tamen actus volendi non est illa mutatio: sed terminus eius: illud enim quod per aliquam mutationem educitur de potentia in actum est terminus acquisitus per illam mutationem. Actus autem volendi prius fuit in voluntate in potentia quam in actu.

¶ Alii rationabilius dicunt quod quamuis anima mutetur: cum de non volente sit volens: tamen ipsa volitio non est acquisita per aliquam mutationem praecedentem in voluntate: nec est ipsa mutatio. Si n. acquereretur per aliquam mutationem praecedentem in voluntate: aut illa esset voluntaria: autem a cane naturali determinata: aut causalis. Sed non esset voluntaria: quia precederet in voluntate actum volendi. Nec esset a causa naturali determi nata: quia tunc non esset aliqua volitio: nisi naturalis. et necessaria. Nec esset casualis: quia tunc non esset volitio nisi casualis: quia sicut effectus cause naturalis est naturalis: ita effectus cause casualis. Nec etiam ipsa volitio est ipsa mutatio: quia voluntatem de non volente: fieri volentem est volitionem nunc primo esse in ea ab ea. Unde illa mutatio vltra ipsam volitionem importat de nouo relationem: vel ipsius volitionis ad voluntatem: vel econuerso. Et ideo non potest dici vere quod volitio sit ipsa mutatio: nec quod voluntas volendo mutetur quamdiu vult: volitio referatur ad eam: non tamen quandiu vult refertur ad eam de nouo. Si autem queras vtrum voluntas causet actum volendi in se mediante aliqua alia actione que non sit mutatio: dico quod non: eo enim ipso quod creatura rationalis aliquid intelligit sub ratione qua bonum potest in se causare actum volendi: ita quod factio ipsius volitionis vltra ipsam voluntatem et ipsam volitionem: non importat nisi relationem que est inter causam et effectum.

¶ Questio. IIII. QUarto queritur vtrum in eodem malo voluntatis actu secundum numerum possit esse intensio et remissio. Et videtur quod non. Aug. lib. 83.q.q. 32. dicit eandem rem non posse alium alio plus intelligere: ergo respectu eiusdem obiecti actus intelligendi: et etiam indiuersis non recipit magis et minus: ergo multo minus actus intelligendi vnus in numero recipere potest magis et minus: ergo similiter est in actu volendi.

¶ Item quod recipit magis et minus acquiritur per successionem. Sed malus actus voluntatis res successiua non est: vt in precedenti questione visum est: ergo non recipit magis et minus.

¶ Item Auic. 6. naturalium lib. 5. ca. 2. anima totam se conuertit ad vnumquodlibet: ergo ex tota sua virtute vult quicquid vult: ergo suum actum volendi non potest efficere: nec intensiorem: nec remissiorem.

¶ Item malus actus voluntatis intendi non potest nisi per maiorem conatum qui sit causa illius intensionis. Sed in voluntate nullus alius est conatus quam actus voluntatis: quia conari actus est: et voluntas non habet alium actum quam velle. Cum ergo ipse actus voluntatis non posset esse causa sue proprie intensionis: sequitur quod malus actus voluntatis non potest intendi.

Contra Dam. lib. i. cap. 3. dicit sic intellectualia angelos inquio quidem et animas et demones secundum electionem et eam que in bono est perfectionem et eam que est ex bono absessionem intensam et remissam: ergo electio anime intenditur et remittitur.

¶ Item quando duarum rerum existentium in eadem specie vna est alia perfectior: vna et eadem numero potest intendi et remitti per suam causam. Sicut patet in duabus albedinibus quarum vna est alia persfectior. Sed malus actus voluntatis respectu eiusdem obiecti est aliquando intensior in vno homine quam in alio: ergo vnus actus voluntatis in numero potest fieri intensior et remissior.

Respondeo quod in eodem malo voluntatis actum secundum numerum potest esse intensio et remissio: quia quando vnum accidens in specie quantum est ex parte sua natum est participari secundum magis et minus: et causa sua non efficit ipsum in subiecto in suo summo: tunc vnum et idem numero potest participari a suo subiecto secundum magis et minus. Sed natura mali actus respectu eiusdem obiecti talis est quod quantum est ex parte sua natus est participari a subiecto secundum magis: et minus respectu enim eiusdem rei vnus malus actus voluntatis aliquando est intensior quam alius: siue in duobus hominibus: siue in vno homine diuersis temporibus. Causa etiam eius que est voluntas non semper producit in se ipsa illum actum in suo summo: tum quia non producit ipsum de necessitate: sed libere. Et quia non sic semper est disposita ad recipiendum illum in vno tempore: siacut in alio: ergo sequitur quod vnus et idem malus actus voluntatis secundum numerum potest haberi secundum magis et minus a suo subiecto: ex quo sequitur quod potest esse intensior et remissior.

Ad primum in oppositum dicendum: quod in auctoritate illa hoc determinatio plus non est determinatio actus intelligendi: sed rei intellecte: et ita propotio plane habet veritatem: quia qui intelligit rem esse plus quam est: vel minus non intelligit eam. Et quod iste sit sensus propositionis patet diligenter respicienti antecedentia auctoritatem allegatam in eadem quaestione.

¶ Ad secundum dicendum: quod quamuis malus actus voluntatis non sit res successiua: tamen eius productio successiua esse potest. Sicut non obstante quod nigredosit res non successiua: tamen successiue acquiri potest: productio enim nigredinis non est nigredo. Unde Auic. 2 libro suo physi. ca. 2. reprehendens dicentes quod motus est res acquisita per motum: sic ait: abhorreo quod dicunt scilicet quod nigresceresit qualitas et augeri quantitas: et praecipue hoc quod nigrescere est nigredo que intenditur. Sicut tamen qualitas que potest acquiri successiue posset acquiri in instanti: si adesset virtus sufficiens ex parte agentis: et nulla dispositio repugnans in suscipiente. Sicut secundum opinionem eorum qui dicunt substantia les formas elementorum non recipere magis et minus: in instanti introducitur forma ignis et caliditas consequens eum: quamuis alia caliditas materiam disponens acquisita fuerit successiue. Ita forte voluntas si nullam haberet dispositionem contrariam ad actum: vel aliquod retardatiuum posset actum suum producere in instanti ita intensum quod amplius per naturalem virtutem voluntatis intendi non posset

¶ Ad tertium dicendum: quod non sic est intelligendum illud verbum: quod anima conuertat se ex toto conatum ad vnumquodlibet. Sed quia conuertit se totam: quia simplex est.

¶ Uel potest dici quod illa propositio intelligitur de conuersione qua se conuertit naturaliter ad aliquid: sicut est in naturali actu intelligendi et volendi: natura enim operatur secundum totum conatum sue virtutis.

¶ Ad quartum dicendum: quod sicut voluntas ante omnem actum manens indifferens ad duos actus volendi contrarios: potest se determinare ad alterum eorum per se ipsam: et potest elicere vnum actum intensiorem quam alium. Sic dico quod manens in vno actu volendi per se ipsam absque aliqua dispositione superueniente potest illum actum facere fortiorem: vnde ad hoc nullus alius actus requiritur: tante enim virtutis est voluntatis libertas.