Articulus 2

¶ Quaestio I PRimo ostendo quod non habens gratiam gratum facientem potest sibi mereri eam: quod seruus faciens pro domino suo quicquid potest meretur: vt sit suo domino gratus. ergo non habens gratiam si faciat pro deo quicquid potest meretur vt sit deo gratus.

¶ Item obsequia quanto sunt minus debita tanto magis grata. Sed obsequium non habentis gratiam minus est debitum quam habentis eam. Quia secundum Gregorium in homelis super illud Math. 25. homo quidam peregre proficiscens cum augentur dona rationes crescunt donorum. ergo obsequium non habentis gratiam magis est deo gratum quam obsequium habentis eam.

¶ Item plus valet vnicuique proprium meritum quam alienum. Sed vnus homo potest mereri gratiam alicui non habenti eam. Unde Iaco. vlti. orate pro inuicenvt saluemini. ergo multo fortius non habens gratiam sibi mereri potest eam.

Contra aposto vromi it vult quod gratua dei non est et ex operibus alioquin gratia iam non est gratia.

¶ Item quod est debitum non est gratuitum. Sed illud quod potest cadere sub merito potest cadere sub debito. ergo quod aliquis potest mereri: potest non gratuitum fieri. Sed gratia non potest fieri non gratuita: ergo nullus potest eam mereri.

Respondeo quod respectu alicuis rei duplex est meritum scilicet meritum secundum quid et meritum simpliciter. Meritum secundum quid voco obsequium quod non est remunerabile illa re habendo respectum ad opus et ad operantem: remuneratur tamen illa re propter liberalitatem retribuentis. Et tale meritum non habet simpliciter rationem meriti. Et tali merito non habens gratiam potest sibi mereri eam: quia quamuis habendo aspectum ad operantem: et ad opus illud obsequium non sit remunerabile tam nobili dono: sicut est donum gratiae: tamen ex diuina liberalitate homini facienti quod in se est gratia datur: vnde magis proprie dicitur dari quam pro operibus reddi.

¶ Loquendo autem de merito simpliciter non habens gratiam non potest sibi mereri eam: quia meritum simpliciter respectu alicuius rei est obsequium pro quo res illa debetur operati: non tantum modo habendo aspectu ad liberalitatem retribuen tis: sed etiam cum hoc habedo aspectum ad dignitatem operantis et operis: que dignitas non est in non habente gratiam dei: nec in opere eius.

Ad primum in oppositu cum dicitur quod seruus faciens pro domino quicquid potest meretur: vt sit domino suo gratus etc. dico quod verum est loquendo de gratia domini temporalis qui magis acceptat operantem propter opus quam econuerso: et ideo gratia eius non praesupponitur: in merito. Deus aut acceptat opera propter operantem: vnde Gen. 4 dicitur respexit dominus ad abel et ad munera eius. Ubi dicit interlinearis quod oblatio placet ex munditia offerentis: et ideo gratia dei radixest omnis meriti simpliciter.

¶ Ad secundum cum dicitur quod obsequia: quanto sunt minus debita: tanto sunt magis grata etc. dico quod ve¬ rum est ceteris paribus. Sed in habente gratiam et non habente eam non sunt cetera paria que admeritum requiruntur.

¶ Ad tertium cum dicitur quod aliquis potest mereri gratiam alicui non habenti eam et c. dico quod non est verum de merito simpliciter: quia quamuis deus aliquando conuertat peccatorem propter preces iustorum hoc non est: quia illud beneficium debeatur illis precibus habendo aspectum ad illum pro quo fiunt: quamuis digne sint exaudiri habendo aspectum ad illos iustos a quibus fiunt. Sed illa conuersioest ex liberalitate et benignitate dei conuertentis: qui benigne et liberaliter disponit se quibusdam daturum gratiam ad preces iustorum.

¶ Quaestio SEcundo quaeritur vtrum habens gratiam gratum facientem possit mereri augmentum illius. Et videtur quod sic Apoc. vlti. qui in fordibus est sordescat adhuc: et iustus iustificetur adhuc. ergo videtur quod sicut fordidus mereri potest: vt sue sordes augeantur: quod ita iustus mereri potest: vt gratia per quam iustus est in ipso augeatur.

¶ Item Math. 25 dicit dominus fideli seruo. euge serue bone et fidelis: quia su. pau scilicet fidelis supra multa te constituam: ergo videtur quod qui ex modica gratia fideliter operatur meretur vt in se ipso gratia augeatur.

¶ Item qui petit pie perseuerantur et ad salutem pro se exaudiri meretur: sic enim omnis qui petit accipit: vt habetur Luc. 11. Sed omnes iste conditiones concurrunt in habente gratiam petente perseueranter in ipso gratiam augeri: ergo videtur quod talis meretur gratiae augmentum.

¶ Item habens gratiam potest proficere in merito: sed non est profectus in merito sine gratie augmento: ergo videtur quod habens gratiam potest metreri gratie augmentum.

Contra illud quod meritis redditur non est gratuitum: sed debitum. Sed augmentum gratie est quid gratuitum: ergo impossibile est quod aliquis mereatur gratiae augmentum.

¶ Item dignitas operis compensatur secundum dignitatem radicis. Sed minor gratia non tantum valet quantum maior: ergo opus procedens ex minori gratia non meretur maiorem gratiam: nullus ergo potest mereri gratie augmentum.

¶ Item homo per gratiam non meretur gloriam: nisi quia habens gratiam dignus est gloria. Sed habens gratiam non est dignus augmento gratiae: quia tunc esset dignus maiori gloria: quam illa que debetur sue gratiae: ergo habens gratiam non potest mereri augmentum gratie.

Respondeo quod quamuis habens gratiam non possit mereri augmentum gratie loquem do de merito simpliciter: vt dicunt quidam: tamen magi: accedit ad rationem meriti simpliciter: quam illud meritum quo non habens gratiam: meretur sibi eam: quia ibi est dignitas ex parte merentis: et etiam quam illud meritum quo iustus meretur gratiam peccatori. Quia quamuis sit ibi dignitas ex parte merentis: tamen est ibi indignitas ex parte illius peccatoris cui iustus gratiam meretur. In obsequio autem quo habens gratiam meretur gratie augmentum est dignitas ex parte merentis: et illius pro quo meretur. Et ideo multum accedit ad rationem meriti simpliciter: non tamen plene attingit. Aliter posset contingere: quod homo simul esset dignus aliquo gradu glorie: et non esset illo dignus: quia tanta gratia cum tot operibus: non est digna tanta gloria: quanta digna est maior gratia cum equa libus operibus. Ex bonis tamen actibus ex minori gratia procedentibus disponit se homo ad hoc: vt deus in ipso augeat gratiam: et cum voluntas aliquem actum elicit ex gratia: ita perfectum quod per gratiam habitam non potest elicere perfectiorem: vel cum tot actus multiplicauerit: quod omnes simul vni tali actui equiualeant: pie credendum est quod tunc deus ex sua liberalitate in sic operante augeat gratiam.

¶ Alii dicunt quod habens gratiam gratum facientem potest mereri augmentum gratiae loquendo de merito simpliciter: quia habens gratiam potest mereri simpliciter omne illud ad quod motio gratie se extendit. Motio autem mouentis: non tantum se extendit ad vltimum terminum motus: sed etiam ad medium progressum. Ultimus autem terminus motionis gratie est vita glorie: progressus autem medius est augmentum gratie: ergo gratie motio non tantum se extendit ad vitam glorie: sed etiam ad augmentum gratie: ergo argumentum gratie potest cadere sub merito simpliciter. ecundum primam opinionem potest dici ad primum in oppositum quod quamuis fordi do penitere nolenti sit debitum simpliciter quantum est ex parte sua: vt permittatur ruere in aliud peccatum: non tamen iusto est debitum simpliciter: vt eius gratia augeatur: quamuis si bene operetur ex sua iustitia mereatur eius augmentum de congruo: et cum sufficienter est dispositus ipsum recipiat ex liberalitate augmentantis.

¶ Ad secundum dicendum: quod per constitutionem super multa non intelligiur retributio augmenti gratiae: sed introductio in gloriam: quod patet: quia post verba preallegata immediate sub iungitur: intra in gaudium domini tui.

¶ Ad tertium dicendum: quod petens gratie augmentum sub conditionibus predictis meretur exaudiri: non tamen merito habente plene et perfecte rationem meriti: quod voco meritum simpliciter: quamuis illud meritum multum accedat ad naturam meriti simpliciter.

¶ Ad quartum cum dicitur quod non est profectus in merito sine gratie augmento etc. potest dici quod falsum est: gloria enim non mensuratur secundum quantitatem gratie tantum: sed etiam secundum valorem operum que processerunt ex gratia. Cum enim actus sit finis habitus: non videtur rationabile quod quantitas substantialis premii respondeat magnitudini habitus tantum et non etiam valori actuum.

Secundum opiuionem secundam potest dici ad primum in oppositum contra eam: quod illud quod meritis redditur simul potest esse et debitum et gratuitum sub diuersis respectibus: est enim gratuitum inquantum gratia prima per quam hoc meremur nobis fuit data sine merito ab eo qui postea dat eius augmentum ex merito. Est autem debitum inquantum datur pro merito.

¶ Ad secundum dicendum: quod quamuis minor gratia non tantum valeat quantum valet maior: tamen prima gratia cum aliquibus bonis operibus elicitis ex ea plus valet: vel equaliter quam illa portio gratie que additur in augmento.

¶ Ad tertium cum dicitur quod habens gratiam: non est dignus augmento gratie etc. dico quod immo est per multa bona opera ex illa gratia elicita: per que etiam sit dignus maiori gloria quam ante.

¶ Quaestio III. Tertio queritur vtrum homo possit ex condigno mereri vitam eternam. Et videtur quod non apostolus ad Rom. 8. existimo quod non sunt condigne passiones huius temporis ad futuram gloriam que reuelabitur in nobis: ergo per ea que hic patimur: vel operamur non possumus futuram gloriam de condigno mereri.

¶ Item glosa super illud ad Rom. 6 gratia dei vita eterna posset recte dicere stipendium iustitie vita eterna. Sed maluit dicere gratia dei vita eterna: vt intelligeremus deum ad eternam vitam pro sua miseratione nos perducere non meritis nostris.

¶ Item quod redditur pro merito de condigno redditur tanquam debitum. Reddens ergo est debitor ei cui reddit. Sed deus nulli debitor est: quia a nullo alio a se aliquid recipit: ergo videtur quod deus non dat electis vitam eternam pro merito ex condigno.

¶ Item vbi est meritum ex condigno equiualet meritum premio. Sed gratia non equiualet glorie: ergo videtur quod homo per gratiam non potest mereri gloriam de condigno.

¶ Item homo non potest mereri de condigno illud quo dignus est ante meritum. Sed habens gratiam ante quam operetur ex illa dignus est vita eterna: ergo per aliqua opera elicita ex gratia non potest mcceri vi¬ tam eternam de condigno.

Contra glosa super illud ad Rom. 6 gratia deivita eterna: confitendum est: ideo gratiam vi tam eternam vocari: quia his meritis redditur que gratia contulit homini.

¶ Item secundum apost. ad Rom. 8. qui spititu dei aguntur hi filii dei sunt: sed per gratiam gratum facientem homines aguntur spiritu dei: ergo per illam dei filii sunt: sed filii digni sunt esse participes hereditatis paterne. Unde secundum apostolum ibidem: si filii et heredes: ergo per gratiam merentur homines vitam eternam de condigno.

Respondeo quod homo sine gratia non potest mereri vitam eternam de condigno: Sed per gratiam gratum facientem eam de condigno meretur. Ad cuius intelligentiam sciendum quod cum secundum Ber. de libero arbitrio parum ante finem: idem actus sit a gratia et libero arbitrio. Potest considerari et inquantum est a libero arbitrio. Et inquantum est a spiritu sancto per gratiam.

¶ Primo modo non est meritorius vite eterne de condigno: sed de congruo. Congruum enim videtur vt homini operanti pro deo secundum suam virtutem deus ei premium reddat quod decet suam excellentissimam virtutem et bonitatem.

¶ Secundo modo est meritorius vite eterne de comdigno: sic enim valor est in ipso actum ex sui speciali habitudine ad virtutem spiritus sancti mouentis nos per gratiam in vitam eternam. Secundum illud verbum saluatoris. Ioan. 4 qui biberit ex aqua quam ego dabo ei fiet in eo fons aque sallientis in vitam eternam.

Ad primum in oppositum dicendum: quod illa auctoritas apostoli intelligitur de passionibus sanctorum per comparationem ad facultatem liberi arbitrii sustinere volentis passiones: non per comparationem ad gratiam spiritus sancti illam voluntariam sustinentiam meritoriam de condigno facientis.

¶ Ad secundum cum dicitur quod deus sua miseratione nos perducit ad vitam eternam: non meritis nostris etc. dico quod hoc in telligitur ratione prime gratie que sola miseratione nobis datur non meritis nostris. Quod patet per hoc quod in glosa postea dicitur: cum deus coronat merita nostra nil aliud coronat quam munera sua. Unde vita eterna que in fine a deo meritis precedentibus redditur: quia eadem merita qui bus redditur in nobis facta sunt per gratiam recte et ipsa gratia nuncupatur: quia gratis datur: nec ideo gratis: quia non meritis datur: sed quia data sunt et ipsa meritaquibus datur.

¶ Ad tertium cum dicitur quod deus nulli debitor est etc. potest dici quod verum est loquendo de debito quod est ex commisso: vel ex beneficio recepto: tamen est debitor ex promisso. Sic autem deum esse debitorem in nullo sue liberalitati preiudicat: sed concordat.

¶ Uel potest dici quod meritum de condigno non ponit de necessitate obligationem in retribuente: sed sufficientem ordinationem eius qui remuneratur ad ipsam remunerationem mediante aliqua laudabili operatione.

¶ Ad quartum cum dicitur quod gratia non equiualet glorie etc. dico quod et si non sit equalis glorie in actu: est tamen equalis in virtute. Sicut semen arboris arbori actu non est equale: sed in virtute: inquantum in semine est virtus ad totam arborem. Asimili dico aliqualiter: quod per gratiam inhabitat homine spiritus sanctus qui est sufficiens causa vite eterne.

¶ Ad quintum cum dicitur quod homo non potest mereri de comdigno illud quo dignus est ante meritum etc. dico quod si sub merito comprehendas non tantum modo actum merendi: sed etiam radicem que est gratia: propositio vera est: et tunc dicendum est quod homo nunquam est dignus vita eterna ante meritum. Si autem sub merito comprehendas actum meritorium tantum: sic dico quod propositio falsa est: quia quanuis homo dignus sit per habitum gratie vita eterna: tamen per actum ex ea procedentem efficitur magis dignua¬ ea: ita quod eodem quo dignus erat vno modo dignus efficitur alio modo. Et etiam per actum meritorium meretur aliquem gradum premii substantialis qui sibi non debebatur ratione et habitus tantum: lumen enim habituale ipsius glorie non mensurabitur secundum exigentiam habitus gratiae tantum: sed secundum exigentiam habitus et actuum simul: qui etiam sub gratia comprehenduntur: cum dicitur quod deus equabit gratiam gratie.