Articulus 6

Questio. I. PRimo ostendo quod praesumptio non opposnitur spei. Unum vicium duabus virtutibus directe et immediate non opponitur: sed secundum philosophum. 2. ethi. c. 7. et libro 4. c. 10. Chaymotes quod est idem: quod praesumptio magnanimitati opponitur per excessum: cum ergo magnanimitas: et spes sint distincte virtutes: praesumptio spei non opponitur.

¶ Item motus oppositi non tendunt ad eundem terminum. Sed spes et praesumptio tendunt ad eundem terminum. Utraque enim innititur diuine misericordie: ergo videtur quod spes et praesumptio non opponuntur.

Contra duorum viciorum oppositorum: si vnum opponitur vni virtuti: aliud opponitur eidem: quia inter duo vicia opposita est media vna virtus. Sed praesumptio et desperatio opponuntur. Cum ergo desperatio opponatur spei eidem opponitur presumptio.

Respondeo quod duplex estr praesumptio viciosavna que oritur ex propria virtute quae est species superbie. Alia que consurgit ex contemptu diuine iustitie que si ex sola electione procedat peccatum est in spiritum sanctum loquendo de prima presumptione: dico quod presumptio opponitur magnanimitati. est enim superabundantia eius. Magnanimus enim est promptus ad volendum assumere operamagno honore digna proportionata facultati virtutis sue. quamuis honorem principaliter non intendat: quia vt dicit philosophus 4. ethi. c. 9. Magnanimus in magnis: et studiosis moderate delectabitur vt propria adipiscens: vel minora: virtuti enim perfecte non vtique fiet dignus honor: et quia non tendit in opera excedentia suam sacultatem: ideo bene dicitur quod magnanimitas consistit in medio secundum proportionem ad propriam facultatem operantis: quamuis non consistat in medio secundum quantitatem eius in quod tendit: quia tendit in maximum. Unde philosophus 4. ethi. c. 8. dicit quod magnanimus magnitudine quidem extremus est: eo aut quod vt oportet medius: eo quod secundum dignitatem suam seipsum dignificat: praesumptuosus autem est promptus ad volendum assumere magna opera excedentia facultatem virtutis sue: quamuis non tendat in maiora quam magnanimus. Unde philosophus. 4. ethi. c. 8. dicit quod qui magis seipsum dignum facit: idest conatur se dignum oitendere indignus existens caymus est: et 10. c. dicit de caymis: quod sidigni existentes ad honorabilia conantur.

¶ Secunda autem praesumptio directe spei opponitur. est enim quedam spel inordinatio ex sola electione procedens.

Ad primum in oppositum dicendum quod et priura vitia per excessum opponit possunt vni virtuti ratione diuersarum perfectionum vnitarum realiter in vna virtute. Et vnum vicium ratione diuersorum malorum in ipso contentorum duabus virtutibus potest opponi. Primum patet sic. Magnanimitati per excessum opponitur: presumptio: ambitio: inanis gloria: sed praesumptio sibi opponitur ratione huius in quod principaliter tendit magnanimus quod est facere magnum opus proportionatum sue virtuti: quod est dignum magno honore ambitio ratione huius in quod tendit magnanimus materialiter: seu non principaliter: quod est honor: quo moderate vtitur. ambitiosus enim inordinate appe tit honorem: inanis gloria ratione effectus honoris: effectus enim honoris est reddere hominem clarum in notitia aliorum. onor enim est testimonium virtutis in eo qui honoratur. Uane autem gloriosus principaliter appetit vt sit dignereputationis in hominum opinione: et sic patet quod praesumptiodirectius et principalius opponitur magnanimitati: quam ambitio: et inanis gloria: et ambitio quam inanis gloria. Secundum patet sic. praesumptio enim que directe et principaliter apponitur magnanimitati sub ratione: qua est respectu operum magnorum procedentium ex inordinata erectione voluntatis: opponitur est spei: presumptio etiam que directe et principaliter opponit spei: opponitur est aliquo modo: magnanimita ti inquantum non timere diuinam iustitiam seu contemnere excedit proportionem humane facultatis.

¶ Uel potest dici breuius ad argumentum quod praesumptio que opponitur virtuti spei: et praesumptio que opponitur maguanimitati: non sunt eiusdem speciei: quia prime praesuppositionis obiectum est diuina iustitia. Illa enim praesumptio est diuine iustitie paruipensio ex sola electione procedens. Secunde praesumptionis obiectum est arduum opus in proportionatum per excessum sacultatis operantis procedens ex inordinatione passionis spei. Magnanimitas enim est immediate circa passiones quae sunt spes: et desperatio ex consequenti respectu ardui boni: quod est obiectum praedictarum passionum: vnde magnanimitati opponitur secundum excessum superabundantia spei: et secundum defectum desperatio

¶ Ad secundum dicendum quod secundum Augu. 4 li. contra Iulia num inter principium et medium. Uirtutibus non soluum sunt vicia manifesta discretione contraria: sicut prudentie temeritas verum etiam vicina quodammodo: nec in veritate: sed quadam specie fallente similia: sicut ipsi prudentie non temeritas vel imprudentia: sed astutia. Unde non est inconueniens: quod in illud idem in quod tendit voluntas per virtutem ordinate tendat vicium inordinate. Unde et inuenire bonas vias tendendi ad bonum finem pertinet ad: eubuliam inuenire autem malas vias pertingendi ad eundem finem pertinet ad cacobuliam.

Questio. II. SEcundo quaeritur vtrum praesumptio magis opponatur spei quam desperatio et videtur quod sic. Magis proni sumus ad praesumptionem quam ad desperationem: quia bonum arduum quod est vtriusque obiectum magis allicit appetitum quam repellat: quia bonum per se allicit non repellit autem: nisi per accidens scilicet ratione difficultatis in acquirendo: sed sicut dicit philosophus. 2 ethi. c. 8. Extremum ad quod nati magis sumus: magis contrarium est medio: ergo magis opponitur spei praesumptio quam desperatio.

¶ Item eccls. 37. O praesumptio nequissima: vnde causata es: praesumptio ergo nequissimum est vicium quod verum non esset: si non magis opponeretur quam desperatio.

Contra sicut se habeat praesumptio et desperatio ad virtutem spei: ita se habent chaymotes: et pusilla nimitas ad magnanimitatem: sed secundum philosophum. 4. ethi. c. 10. magis opponitur magnanimitati pusillanimitas quam chaymotes: ergo magis opponitur spei desperatio quam praesumptio.

Respondeo quod desperatio magis opponitur spei quam praesumptio et est ea prior: quia per de sperationem voluntas totaliter recedit a deo. non enim inititur misericordie quam contemnit: nec iustitie: quia quantum potest ipsum refugit: per praesumptionem autem tendit in deum: quamuis inordinato modo: peius autem est a deo totaliter recedere: et in nullo sibi initi: quam inordinate in ipsum tendere et si bi initi.

¶ Preterea per desperationem contemnitur diuina mi¬ sericordia: per praesumptionem paruipenditur diuina iustitia. Peius autem est diuinam misericordiam contemnere: quam paruipendere diuinam iustitiam: quia quamuis in deo misericordia: et iustitia eiusdem sint nobilitatis: cum in ipso realiter idem sint: tamen effectus misericordie superexaltant effectus iustitie iuxta illud Iac. 2. misericordia superexaltat iudicium. Cum ergo duorum viciorum oppositorum eidem virtuti illud magis opponatur virtuti quod est peius: magis opponitur spei desperatio quam presumptio.

Ad primum in oppositum dicendum quod maior est falsa. obiectum enim spei est bonum arduum apprehensum vt possibile adipisci: quamuis cum difficultate ex parte sperantis: homo autem pronior est ad deficiendum ab illis bonis operibus que requiruntur ad optinendum obiectum spei quam ad proficiendum in eis: propter eorum difficultatem et propriam infirmitatem: et quia apprehendit ad obiectum spei: se non posse pertingere: nisi per predicta ope ra et adiutorium dei: ideo pronior est ad desperationem: quam ad praesumptionem.

¶ Ad secundum dicendum quod praesumptio dicitur nequissima: non quia sit maius peccatum omnibus aliis: sed quia illa pesumptio de qua ibi loquitur: inter omnes alias praesumptiones est peior. loquitur enim de illa que est peccatum in spiritu sanctum que ex electione procedit. Unde super predictum verbum dicit glosa interlinearis: quod causata est de mala voluntate creature.

Questio. III Ertio queritur vtrum pusillanimitas opponatur spei: et videtur quod sic. Spes est virtus: qua mouetur voluntas in bonum arduum. Pusillanimitas est vitium quo resilit voluntas a bono arduo. Unde philosophus. 4. ethi. c. 10. dicit. quod pusillanimis se ipsum priuat bonis quibus est dignus: ergo pusilla nimitas directe opponitur spei.

¶ Item cui opponitur alicum ius effectus causa eidem opponitur effectus mediante sua causa: sed timor causa est pusillanimitatis iuxta illud Isaie. 35. Pusillanimes confortamini: et nolite timere. Cum ergo timor opponatur spei cum sit respectu mali et spes respectu boni: videtur quod pusillanimitas oppotisitur spei mediante timo:e.

Contra cui opponitur effectus et causa Sed causa pusillanimitatis est pigritia. Unde philosophus. 4. ethi. c. 1o. dicit quod pusillanimes sunt pigri. Cum ergo pigritia non opponatur spei pusillanimitas non opponitur ei.

Respondeo pusillanimitatem opponi spei dupliciter potest intelligi scilicet aut generaliter: aut specialiter.

¶ Primo modo dico quod pusillanimitas opponitur spei: quia pusillanimitas sub ratione qua est vicium opponitur spei: subratione qua est virtus quae est oppositio: non secundum differentias specificas: sed generales. Si specialiter: hoc dupliciter potest intelligi: scilicet aut indirecte et mediate aut directe: et immediate. Primo modo pusillanimitas opponitur spei: et cuicumque virtuti: quia omnes virtutes inter se concordant vt ostendetur inferius: et se mutuo coadiuuant: et ideo vicium directe: et immediate oppositum vni virtuti per consequens indirecte et mediate derogat in aliquo cuicumque virtuti.

¶ Secundo modo opponitur magnanimitati secundum defectum. sicut enim homo per magnanimitatem erigit se ad opera digna magno honore commensurata: seu proportionata dignitati sue: sic homoper pusillanimitatem retrahit se: seu resilit ab operibus dignis magno bonore proportionatis dignitati sue: sed hoc modo non opponitur spei: quia arduum respectu cuius est virtus spei: et arduum respectu cuius est pusillanimitas non sunt rationis eiusdem cum bonum arduum: quod est obiectum spei sit supra hominis facultatem naturalem et bonum arduum in quod tendit magnanimitas: et a quo resilit pusillanimitas e infrahominis naturalem facultatem.

¶ Ad hoc autem quod vicium opponatur specialiter: et immediate alicui virtuti que est oppositio secundum differentias specificas: oportet quod sint respectu eiusdem obiecti: modo opposito: sicut se habent spes et desperatio.

¶ Et sic patet responsio ad primum.

¶ Ad secundum dicendum quod oppositio vitii ad virtutem magis attenditur secundum propriam speciem vitii: quam secundum causas eius. Pusillanimitas autem secundum suam propriam speciem: non opponitur specialiter et immediate alicui virtuti: nisi magnanimi tati: quamuis ratione suarum causarum diuersis virtutibus opponatur: quarum causarum vna est ignorantia ex parte intellectus secundum philosophum. 4. ethi. c. 10. ratione cuius opponitur prudentie alia est timor ex parte effectus ratione cuius opponitur fortitudini. Ad argumentum ad aliam partem dicunt aliqui quod pigritia non tandebet dici causa pusillanimitatis: quam eius effectus: quia pigritia idem est quod acidia que est vna species tristitie: vt superius visum est: desperatio autem magis debet poni causa tristitie: quam econtrario. pusillanimitas autem est quedam superabum dantia desperationis que est respectu boni ardui: non excedentis secundum rei veritate naturalem hominis facultatem: sicut charmotes superabundantia spei: inter que duo vitia virtus media est magnanimitas.