Articulus 4

Quaestio

PRimo ergo ostendo quod damnati non appetunt naturaliter beatitudinem: quia quamdiu principium vite est in corde est possibilitas ad corporalem sanitatem. ergo a simili quamdiu principium spiritualis vite est in rationali creatura. possibilitas est in ea ad sanitatem spiritualem. cum ergo appetitus beatitudinis que est primum principium agibilium sit praerincipium sanitatis spiritualis: et damnati sint impossibiles ad talem sanitatem cum sint obstinati: non appetunt betitudinem.

¶ Item appetere beatitum dinem et odire deum repugnant: cum in deo sicut in obiecto sit rationalis creature beatitudo: sed damnati deum odiunt. iuxta illud psal. Superbia eorum qui te oderunt ascendit semper. ergo beatitudinem non appetunt.

¶ Item appetere proximi damnationem est appetitui beatitudinis conrium: quia beatitudinem appetere est statum appetere omnium bonorum aggregatione perfectum. talis autem status includit delectabile consortium proximorum: sed damnati vellent omnes alios esse damnatos: quia in eis maxime regnat inuidia. ergo videtur quod beatitudinem non appetant.

Contra appetere bonum est appetere beatitudinem in generali: sed secundum Diony. 4. c. de diui. no. de mones bonum et optimum concupiscunt. ergo appetunt beatitum dinem in generali. ergo a simili et alii damnati.

¶ Item Ansel. in lib. de casu dia. parum vltra medium. videtur velle quod vo¬ luntas volendo quioquid vult non vult aliud quam beatitudinem: sed damnati multa appetunt. ergo appetunt beatitudinem.

Respondeo quod cum secundum Augu. 19 de ciui. c. 12 peccatum delere non possit extre ma nature vestigia: in damnatis remanet aliqua naturalis cognitio et appetitus naturalis. cum ergo primus motus naturalis appetitus sit respectu finis in generali: quia secundum philosophum. 7. ethicorum. ca. 12. Finis est principium in appetibili bus et agibilibus: sequitur quod damnati naturaliter appetunt finem in generali: sed vltimus finis est beatitudo. ergo sequitur quod naturaliter appetunt beatitudinem in generali: quamuis appetitu debili et exili: sed hic naturalis appetitus in his ex deliberatiua voluntate quo ad hoc peruertitur: quia bonum quod naturaliter appetunt sub circumstantiis malis appetunt: nec est iste appetitus ad eorum consolationem: sed magis ad afflictionem. naturaliter enim appete re quod appetens videt se non posse consequi magis est afflictio appetentis. De hac questione breuius transeo: quia ex his que dicta sunt libro 2. distin. 38 in illa quaestione. vtrum sin deresis quantum ad omnem sui actum possit totaliter per peccatum extingui. et in isto libro distin. prece. in illa questione. vtrum omnes homines appetant beatitudinem. plene patet solutio huius questionis.

Ad primum in oppositum dicendum quod naturalis cognitio veri et naturalis appetitus boni non sunt principium supernaturalis sanitatis quando peruertuntur per circunstantias malas. ex deliberatiua voluntate obstinata in malo: sicut est in dammatis.

¶ Ad secundum dicendum quod nulla creatura potest habere deum odio per se: quia impossibile est aliquid odiri sub ratione qua sum mum bonum: tamen per accidens sub ratione qua ex iustitia punit peccarores: odio habetur a damnatis: sed sic odire deum stare potest cum naturali appetitu beatitudinis in generali ex deliberatiua voluntate deprauato.

¶ Ad tertium dicendum quod damnati omnes alios vellent esse damnatos: et quia sicut in patria est summa charitas. sic in inferno est summum odium: nisi inquantum in aliquo: vt dictum est: naturale desiderium tendit in bonum: et sicut dicit glo. super illud Isa. 14. Tu vulneratus es. solacium est malorum inimicos habere socios penarum. Similiter tanta est in eis in uidia quod felicitas bonorum est in eis magnum supplicium: vnde Augu. 2 de ciui. capitulo 29. dicit quod malignis spiritibus pena tua est eterna selicitas: et ideo quamuis ex multiplicatione damnatorum augeatur pena eorum. tamen intantum super excrescit in eis inuidia et odium quod magis eligerent plus torqueri cum multis quam minus cum paucis: quia tamen anime damnate sciunt quod non omnes damnabun tur plus vellent illos ad quos naturaliter afficiuntur damnationem euadere quam alios: quia minus illis inuident quam aliis: et ideo ille diues damnatus fratres suos cupiebat euadere dannationem: quamuis plus voluisset fratres suos cum omnibus aliis damnari: naturali autem appetitui beatitudinis in generali ex deliberatiua voluntate peruerso non est in compossibile velle ex deliberatione damnationem omnium aliarum.

Questio. II

SEcundo queritur vtrum damnati debeant velle non esse. Et videtur quod sic. ipsi debent velle bonum: sed bonum esset eos non esse: quia sicut dicit saluator Matth. 26 de Iuda. bonum erat illi si natus non fuisset homo ille. ergo videtur quod damnati deberent velle non esse.

¶ Item magis debet appeti carentia omnis mali quam presentia eius: sed non essendo nullum malum haberent. essendo omne malum habent. ergo deberent velle non esse.

¶ Item Anselmis I libro cur deus homo. c. 21. loquens in persona respondentis dicit. Fate ri me necesse est quia proconseruanda tota creatura nihil de bere facere contra voluntatem dei. quod Anselis approbat: sed damnati non possunt esse sine actu male voluntatis. ergo secundum in dicium rectum rationis plus deberent velle non esse. quam esse sic.

Contra nullus debet velle non esse ad fugendum quod iustum est: sed damnatos puniri iustum est. ergo non deberent velle non esse ad fugiendum penam.

¶ Item nullus secundum rectum iudicium rationis debet velle perdere omnem participationem illius rei quam magis debet diligere quam seipsum: sed damnati perdendo esse perderent omnem participationem dei quam magis deberent diligere quam seipsos. ergo non deberent velle non esse vt propria pena carerent.

Respondeo quod in damnatis est malum culpe in quo sunt obstinati: et malum pene cui per petuo sunt obligati. habendo aspectum ad primum malum dico quod secundum rectum iudicium rationis plus deberent velle non esse quam sic esse: quia secundum rectum iudicium magis debet voluntas fugere illud quod est contra rem quam magis tenetur diligere: quam illud quod est contra rem quam non tantum tenetur diligere: sed certum est quod quilibet magis tenetur diligere deum quam seipsum: intantum quod si voluntas posset diligere dilectionis actu infinito intensiue deberet diligere deum infinite. etiam quantum ad intensionem: quia est bonum insinitum: creatura autem diliginon debet a seipsa nisi sinite: quia finitum bonum est. cum ergo peccatum sit contra deum: et non esse contra esse proprium: magis deberent damnati fugere esse in peccato quam fugere non esse: cum ergo esse eorum non possit esse sine peccato videtur quod ad hoc habendo aspectum deberent velle non esse.

¶ Preterea peior est carentia boni debiti quam boni non debiti: quia prima carentia habet rationem mali. secunda non: sed peccatum est carentia boni debiti. non esse non est ca rentia boni debiti: quia tunc fuisset malum ante creationem mundi. ergo peius est peccatum quam non esse: sed quelibet voluntas magis debet fugere quod peius est. ergo magis deberent damnati odire esse in peccato quam odire non esse. ergo cum videant se non posse esse nisi in peccato: de berent velle non esse vt non essent in peccato.

¶ Haben do tamen aspectum ad eorum penam que iusta est et a deo est. non deberent velle non esse ad hoc vt penam non haberent: nobilior enim participatio dei est esse quam gaudium: quia secundum Diony. 5. ca. de di. no. Inter omnes diuinas participationes esse est nobilior. accipiendo alias participationes cum precisione quantum ad illud quod dicunt vltra esse: sed nullus debet velle perdere nobiliorem participationem ad vitandum incommodum: quod est contra minus nobilem. cum ergo non esse sit contra esse: et pena contra gaudium: nullus debet velle non esse propter amotionem pene tantum.

¶ Preterea. non esse nullum est bonum: in pena autem est aliquod bonum: inquantum est iusta: sed nullus debet velle illud quod non est bonum ad vitandum illud in quo est aliquod bonum. ergo damnari non debent velle non esse ad fugiendum penam tantum. Argumenta ad partem primam procedunt de voluntate non essendi habendo aspectum ad malum culpe.

¶ Potest tamen dici specialiter ad secundum quod maior intelligentia est ceteris paribus hic autem non sunt cetera paria: quia etsi damnati essendo habeant multa mala: esse tamen in eis est bonum. in non esse autem non est bonums neque malum.

¶ Argumenta ad partem secundam procedunt de voluntate non essendihabendo aspectum praecise ad malum pene.

Quaestio III.

TErtio queritur vtrum damnati vellent non esse. Et videtur quod non: quia nulla potentia potest moueri nisi a proprio obiecto. vel ab eo quod eius rationem participat: sed per obiectum voluntatis est bonum: cum ergo non es se non sit bonum: nec aliqua participatio eius: et damnati non possunt velle non esse.

¶ Item voluntas de necessitate appetit bonum: in quo nulla inuenitur ratio mali. ergto de necessitate refugit illud in quo nulla inuenitur ratio boni: sed in non esse nulla potest inueniri ratio boni. ergo damnati non possunt velle non esse.

¶ Item nullus potest velle nisi verum bonum vel estimatum: sed non esse non est aliquod bonum verum nec estimatum a damnatis est bonum: bene enim sciunt quod vbi nulla est entitas nulla est bonitas. ergo non possunt velle non esse.

¶ Item qui volunt esse: in quiete volunt esse. ergo ad destructionem consequentis si damnati vellent non esse: vellent non esse in quiete: quod falsum est.

¶ Item ratio appetendi quicquid appetitur saluatur in quolibet appetibili: seud esse est ratio appetendi quicquid appetitur: vnde dicit philosophus secundo de anima quod omnia appetunt esse: et illius causa agunt quecunque agunt secundum naturam. ergo si damnati vellent non esse simul vellent esse et non esse: quod impossibile est.

¶ Item Augusti. in lib. de libe. arbitrii inter principium et medium: dicit quod nemo potest eligere vt non sit.

Contra cidcet rhetorice. capitulo sexto dicitur quod non habere malum est delectabile: sed non esse im portat carentiam omnis mali. ergo est delectabile. cum ergo esse damnatorum sit tristabile: videtur quod propter delectationem velint non esse.

¶ Item apocali. nono. Indiebus illis querent homines mortem et non inuenient eam: et desiderabunt mori et fugiet mors ab eis.

¶ Item Ansel. de casu diaboli. capitulo sexto. loquens de angelis bonis et malis dicit. Sic distincti sunt angeli vt adherentes iustitie nullum bonum velle possint quo non gaudeant: et deserentes illam nullum velle queant quo non careant: sed ipsi non carent esse. ergo volunt esse.

Respondeo quod damnatos velle non esse dupliciter potest intelligi scilicet aut voluntate naturali: aut deliberatiua.

¶ Primo modo non volunt non esse nec velle possunt: quia esse in pena melius est quam nihil esse: cum in nihilitate nulla sit penitus boni tas: et sicut dicit philosophus secundo de generatione. Inomnibus inquimus quod melius est desiderare naturam semper: loquendo de melioritate naturali.

¶ Loquendo autem de voluntate deliberatiua contingit aliquid velle tripliciter scilicet per se et primo. et per se sed non primo: et per accidens.

¶ Primo modo quicquid vult voluntas vult sub ratione boni positiue

¶ Secundo modo vult carentiam mali. etiam si in illa non apprehendat ratio aliquam positiuam rationem boni. carentia enim mali per se est appetibilis non tamen primo: quia non appetitur mali carentia: nisi quia prius ordine nature appetitur bonum. ideo enim voluntas vult carentiam pene: quia diligit bonum cui pena est contraria.

¶ Tertio modo voluntas deliberatiua potest appetere non esse inquantum ad non esse sequitur carentia pene: quam voluntas per se appetit. Primo modo et secundo damnati non volunt non esse: quia non esse non est appetibile per se et primo: nec per se non primo: sed tertio modo appetunt non esse inquantum scilicet ad non esse sequitur carentia pene quam per se appetunt: vident enim quod ex suo esse non possent consequi delectatio nem nec vtilitatem nec honestatem: quia tantam habent penam vt secum compati non possit aliquod gaudium: et si modo verum non sit de omnibus damnatis: eo quod sicut ostensum est lib 2. de pena demonum vsque ad iudicium compatitur secum interdum aliquod exile et vanum gaudium: tamen post iudicium nullius damnati pena gaudium aliquod secu conpatietur. per suum etiam esse nihil boni possunt acquirere. suum etiam esse magne inhonestati est subiectum: et idec non est mirum si tali esse vellent carere vt malis que existendo patiuntur carerent.

Ad primum in oppositu dicendum quod non tantummor do bonum est per se obiectum voluntatis: sed est carentia mali: quamuis non primo: quapropter dicitur. 5 ethi. ca. 6 quod in boni ratione sit minus malum ad maius malum: quia minus malum magis est eligibile maiori. ex ratione malori huius carentie mali non esse per se appre¬ hensum potest esse damnate voluntatis obiectum.

¶ Ad secundum dicendum quod voluntas refugit illud de necessitate: in quo nulla apprehenditur ratio boni extendendo bonum ad carentiam mali: que per se appetibilis est: vt dictum est: quamuis autem in non esse nullum sit bonum proprie dictum: tamen ad non esse sequitur carentia omnis mali.

¶ Ad tertium dicendum quod procedit de eo quod vult voluntas primo et per se. sic autem damnati non possunt velle non esse. Ad 4m dicendum quod quamuis ad velle esse in quiete sequatur velle esse. non tamen ad velle non esse per accidens sequitur non velle esse inquiete exemplum: sequitur. volo vinum bonum. ergo volo vinum: nec tamen sequitur non volo vinum: quia non possum habere nisi corruptum. ergo non volo vinum bonum: et ego dico quod ideo damnati vellent non esse: quia vident se non posse habere esse nisi penale: vnde exhoc non sequitur quod non vellent habere esse quietum. si autem in arguendo assumeretur quod vellent non esse per se teneret forma argumenti: sed in materia esset peccatum: quia hec est falsa. damnati volunt per se non esse: nec tantum est falsa: sed etiam impossibilis.

¶ Ad quintum dicendum quod esse inquantum esse non est ratio appetendi quicquid appetitur: sed esse bene dispositum: et hic appetitus saluatur in appetitu quo damnati appetunt per accidens non esse: quia enim ipsi appetunt esse bene dispositum. ideo odiunt penam que contraria est bone dispositioni essendi: vel vellent illius pene carentiam: quia sciunt se illa pena carere non posse essendo: et quod illa carerent: si non essent. ideo si daretur eis optio magis eligerent non esse quam sic esse.

¶ Ad sextum dicendum quod illud verbum intelligendum est de electione qua res eliguntur per se. certum est enim quod non esse non est eligibile per se. Et quod hic fuerit intellectus Augu. videtur per illud quod parum infra dicitur. Omnis ille appetitus in voluntate mortis non est: vt qui moritur non sit sed vt requiescat intenditur: in quo satis videtur velle quod non appetitur non esse propter non esse: sed: propter carentiam inquietudinis.

¶ Argumenta ad partem secundam quamuis gratia principalis conclusionis concedenda sint: et primum tamen non multum cogit: quia non habere malum non est delecta bile: nisi supposita circunstantia subiecti.