Articulus 2

Quaestio

PRimo ostendo quod actus matrimonialis non sit licitus: non est licitum homini se priuare vsu ratio nis: nec simpliciter nec ad tempus: sed in actu coniugali priuatur homo vsu rationis. Unde philosophus. 7. libro ethi. c. 8. dicit de venere quod suratur intellectum spisse sapientis: ergo ille actus est illicitus.

¶ Item omnis actus est illicitus quem de necessitate concomitatur peccatum: sed actum coniugalende necessitate concomitatur saltem veniale peccatum. quia vt dicit Aug. 19. de ci. c. 4. Nonnullum vitium est cum caro concupiscit aduersus spiritum. In actu vero illo semper caro concupiscit aduersus speritum: ipsum etiam semper concomitatur tentatio. que est ex carne: de qua dicit magister libo 2. di. 22 quod non sit sine peccato: ergo actus coniugalis est illicitus.

¶ Item nihil indiget excusatione nisi peccatum: sed actus coniugalis indiget excusari per bona coniugii secundum magistrum huius di. c cid est ergo actus coniugalis est peccatum.

Contra secundum Augustinum 14 de ci. c. 6. concubitus coniugalis qui secundum matrimonialium praescripte tabularum sit causa procreandorum liberorum licitus est et honestus.

¶ Item obligatio ad actum qui non est licitus: est peccatum: sed in matrimonio est obligatio ad coniugalem concubitum: cum ergo nubere non sit peccatum dicente apostolo I. Corum. 7. Si nupserit virgo non peccauit: concubitus coniugalis fieri potest licite.

Respondeo sicut superius habitum est: ad matrimonium inclinat non tantum natura generis: sed etiam atura speciei: non tantum per comparationem ad secundarium eius finem qui est mutuum obsequm seu mutuasubuentio in rebus domesticis: sed etiam per comparationem ad principalem eius finem qui est procreatio liberorum: cum autem naturalis ratio a deo sit instituta: quamuis in aliquo per peccatum sit obfuscata: impossibile est ipsam inclinare ad aliquod quod sit secundum seipsum: et viverliter illicitum: ita vt in eo medium licitum inueniri non possit.

¶ Preterea a deo matrimonium est institutum vt visum est. deus autem nihil instituit in quo implicetur obligatio ad aliquid illicitum: cum ergo in matrimonio sit obligatio ad coniugalem concubitum altero coniugium hoc petente loco et tempore de bitis: actus coniugalis fieri potest licite.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod non est licitum homoni se priuare vsu rationis etc. dico quod immo aliquando: quando scilicet illa priuatio est quasi momentanea et preordinata a ratione ad magnum spirituale bonum: et ex auctoritate diuina: et talis est priuatio vsus rationis in homine per coniugalem concubitum pure et directe ordinatum ad reddendum debitum: vel ad procreationem liberorum ad diuinum cultum.

¶ Ad secundum dicendum quod minorest falsa: illa enim rebellio virium inferiorum contra rationem vitium quoddam est inquantum est declinatio a prima institu tione nature: sed per bona matrimonii caret ratione culpe. Utrum autem tentatio que est ex carne possit esse sine peccato determinatum inuenies. lib 2. di. 21.

¶ Ad tertium dicendum quod pro tanto dicitur carnalis concubitus excusari per bona matrimonii: quia extra matrimonium semper est peccatum: et in matrimonio fieri potest sine peccato. Unde idem actus in matrimonio non est prius peccatum: et postea sit non peccatum per bona coniugii.

Quaestio II.

Ecundo quaeritur vtrum actus matrimonialis sit meritorius. Et videtur quod non. magister huius di. c. 1. dicit quod si non peccassent primi homines: coitus eorum bonus esset et remunerabilis. in quo implicare videtur quod modo non sit remunerabilis: sed omnis actus meritorius est remunerabilis: ergo concubitus coniugalis non est meritorius.

¶ Item secundum Philosophum. 2. ethi. c. 3. semper circa difficilius sit ars et virtus: sed concubitus coniugalis non est difficilis: sed de lectabilis: ergo non est virtuosus: sed nullus actus est meritorius: nisi sit virtuosus.

¶ Item dimittere illud quod est meritorium non est laudabile: sed laudabile est dimitere matrimonium propter castitatem virginalem vel vidualem: ergo actus matrimonialis non est meritorius.

¶ Item. 32 q. 2. Connubia. Connubia legitima carent peccato: non tamen illo tempore quo coniugales actus geruntur presentia spiritus sancti dabitur: sed nullus actus est meritorius nisi per presentiam spiritus sancti.

Contra. octus virtutio est meritorius: sed vxor reddendo viro debitum facit actum iustitie: que reddit vnicuique quod suum est: ergo concubitus coniu galis potest esse meritorius.

¶ Item omnis actus procedens ex voluntate deliberatiua: aut est secundum rationem: aut preter ra tionem. Si secundum rationem: est virtuosus: si preter rationem est vitiosus. Unde Dama. lib. 2. c. vlti. Manentes in eo quod secundum naturam est: in virtute sumus. declinantes ex eo quod est secundum naturam ex virtute ad id quod preter naturam est de uenimus: et in malitia sumus. Et vocat ibi naturam: naturale rationis indicium inclinans ad virtutem. cum ergo concubitus coniugalis possit procedere ex deliberatiua voluntate absque hoc quod sit vitiosus: quia vt habetur in precedenti questione: licite potest feri: potest esse virtuosua: et ex consequenti meritorius.

Respondeo quod concubitus matrimonialis autem nt directe et tantum causa reddendi de bitum: aut procreandi liberos educandos ad cultum diuinum: et sic est actus virtutis: et ex conseqenti meritorius: sicut probant argumenta ad partem secundam. aut propter delectationem carnis: seu propter remedium carnalis concupiscentie: sistendo tamen intra limites matrimonii quo ad hoc quod homo non vellet hoc facere cum non sua: nec ponendo ibi vltimum finem. Et vtrum concubitus hac de causa factus nunquam possit fieri sine omni peccato: aut semper sit peccatum veniale inferius declarabitur. Si autem voluntas extra limites matrimonii feratur: vtpote quia talem actum vellet exercere cum muliere: etiam si non esset sua: tunc est mortale peccatum.

Ad primum in oppositum dicendum quod si primihomines non peccassent quilibet coitus eorum fuisset remunerabilis: et sic intelligit magister: modo autem non sic: quia aliquio est remunerabilis: et aliquis non.

¶ Ad secundum dicendum quod actus coniugalis licitus et bene ordinatus quamuis habeat delectationem annexam ex parte operantis: habet tamen difficultatem ex parte sui: quia in delectationibus secundum tactum valde difficile est tenere medium.

¶ Ad tertium dicendum quod laudabile est dimittere minus meritorium pro magis meritorio: et quamuis aliquis actus coniugalis sit meritorius. tamen obseruatio castitatis virginalis vel vidualis magis est meritoria.

¶ Ad quartum dicendum quod secundum glosam ibidem pro tanto dicitur in illo actu praesentiam spiritus sancti non dari: quia tunc non datur quo ad actum faciendi miracula vel prophetandi: quia in illo actu est quidam stupor mentis: et homo totus carneus efficitur.

Quaestio III

Tertio queritur vtrum in susceptione matrimonii gratia conseratur. Et videtur quod non per susceptionem cuiuslibet sari cum quo conferatur gratia minuitur morbus contra quem est: sed carnalis concupiscentia: contra quam est matrimonium peripsum non minuitur: sed augetur: sicut enim dicit philosophus. 3. ethica. vltimo. Concupiscentie operatio auget conatum: ergo videtur quod gratia non confertur in matrimonio.

¶ Item persusceptionem cuiuslibet sacramenti cum quo confertur gratia configuratur homo aliquo modo christo pro illo statu quo passus est pro nobis: aliter enim non dicerenttur sacramenta habere efficacia passione eius: sed matrimonium in nullo representat christi passionem: cum in matrimonio sit delectatio: passio christi maxime fuerit aflictiua: ergo videtur quod non conferatur gratia inmatrimonio.

¶ Item omne sacramentum in quo confertur gratia contra aliquem morbum debet suscipi ab omnibus participantibus illum morbum: sed omnes in statu nature lapse habent de lege commorbum carnalis concupiscentie: ergo si in sacramento matrimonii conferretur gratia contra carnalem concupiscentiam: omnes viri et mulieres deberent matrimonium contrahere: quod falsum est.

Contra vt superius est habitum in difffinitione sacramenti ponitut quod est ex sanctificatione continens aliquam inuisibilem et specialem gratiam: sed quelibet pars diffinitionis conuenit cuilicet parti subiectiue contente sub diffinito: cum ergo matrimonium sit sacramentum noue legis vt ostendetur in eius susceptione confertur gratia vt videtur.

¶ Item sacramenta noue legis efficiunt quod figurant: sed quodiet sacramentum figurat gratiam: quia vt superius habitum est: sacramentum est inuisibilis gratie visibilis forma: ergo in susceptione matrimonum cum sit sacramentum noue legis confertur gratia.

Respondeo quo ontraentibus matrimonium digneconfertur gratia gratum faciens non tantum gratis data: vt quidam dicere volunt. Sicut enim natura nulli confert potentiam quin etiam conferat si potest dispositionem necessariam ad idoneam executionem actus illius potentie: sic ipse deus conferendo alicui aliquam potestatem per sacramentua susceptionem: simul confert dispositionem necessariam ad idoneam executionem actus potestatis illius: per sacramentum autem matrimoni datur ex diuina institutione matrimonium contrahentibus potestas vt vnus vtatur alio ad procreationem prolis: et ad concupiscentie remedium cuius potestatis actus exequi non possunt indonee et digne sine gratia gratum faciente.

Ad primum in oppositum dicendum quod per matrimo nium reprimitur concupiscentia in sua radice per gratiam que confertur in matrimonio: excluditur etiam turpitudo que sine matrimonio esset in carnali copula: et per illum actum ab aliis corruptelis retrahitur: propter quod dicit apostolus id est Cor. 7. Melius est nubere quam vri.

¶ Dicendum ergo ad auctoritatem philosophi quod quamuis operatio eoncunpifcentie si non est ratione ordinata augeat conatum: tamen quando est ordinata ratione reprimit eius excessum: quia actus disponunt ad similes habitus.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis per matrimonium non conformentur contrahentes passioni christiquantum ad penam: conformantur tamen ei quantum ad illius passionis causam que fuit ex parte patientis: que causa fuit charitas: quia propter nimiam charitatem suam qua dilexit nos: pati voluit vt ecclesiam sibi assumere in sponsam: quam charitatem representat honesta dilectio nubentium. Illi tamen qui ad onera matrimonii aspiciunt forte dicerent quod quantum ad aliqua representat passionis christi penam: multe enim sunt tribulationes in matrimonio. Unde Apostolus 1 Cor. 7. Tribulationem carnis habebunt huiusmodi.

¶ Ad tertium dicendum quod argumenum bene concluderet si contra concupiscentiam non posset alia medicina efficacior inueniri: vacare autem operibus spiritualibus: et carnem per poenitentiam macerare multo sunt efficaciora remedia contra morbum concupiscentie quam matrimonium.

¶ Quomdo autem licitum sit dare pecuniam pro matrimonio contra hendo cum sit sacramentum conferens gratiam superius expositum est: vbi quesitum est de symonia.