Articulus 1

¶ Questio

PRimo ostendo quod satisfactio non sit actus virtutis. Actus virtutis est vti lis. Sed satisfactio cum sit debita est inutilis: diet enim Luce. 17. Dicite serui inutiles sumus: quod debuimus facere fecimus: ergo satisfactio non est actus virtutis.

¶ Item phlosophi. 2. ethi. ca. 5. Uirtus est habitus electiuus. Sed satisfactio quandoque non est electiua: sicut cum aliquis contra suam voluntatem satisfacere compellitur: ergo satisfactio non est actus virtutis.

Contra Greg. in quaedam homelia super illud Math. 6. Si quis vult post me venire: dicit quod dominus noster contraria opposuit medicamenta peccatis: vt lubricis continentiam: tenacibus largitatem etc. ergo destructio peccati est per virtutem vel per actum virtutis: per satisfactionem autem destrui tur peccatum: ergo cum non sit virtus: est actus virtutis.

Respondeo quod quamuis satis sit manifestum satisfactionem esse actum virtutis: cum sit actus penitentie que virtus est: vt superius ostensum est: hoc tamen et aliter declaratur. Satisfactio enim est pro illata iniuria voluntaria recompensatio secundum iustitie equalitatem cum proposito non committendi nouam iniuriam: hoc est quod implicite dicitur de poenitentia di. 3. c. satisfactio et recitatur in littera huius di. c. 5 et sumptu est de ecclesiasticis dogmatibus propositione 23 Satisfactio poenitentie est peccatorum causas excidere: nec earum suggestionibus aditum indulgere: per recompensarionem enim praedictam causae praedictorum exciduntur: et per propositum cauendi a futura iniuria peccatorum suggestionibus aditus non indulgetur. Sed facere reconpensatione secundum equalitatem iustitie actus est virtutis iustitie: vt videri potest ex dictis philosophi. 5. ethi. c. 7. et pluribus aliis locis: ergo satisfactio est actus virtutis.

Ad primum in oppositum dicendum: quod minor est falsa: debitum enim meritorium est inquantum induit rationem voluntarii: sic enim homo facit de necessitate virtutem. Unde illa auctoritas intelligenda est de inutilitate opposita perfectioni: sicut patet ex glo. ibidem.

¶ Ad secundum dicendum: quod cum aliquis contra voluntatem suam satisfacere compellitur siest compulsio sufficiens illa satisfactio non habet rationem virtutis nisi per comparationem ad iudicem qui ad satisfactionem compellit. Unde et sic compulsus non satisfacit deo.

Quaestio II.

SEcundo queritur vtrum homo possit deo satisfacere pro culpa. Et videtur quod non Ansel. i li. Cur deus homo. c. 13. Debet omnis qui peccat honorem deo: quem rapuit soluere: et hec est satisfactio. Sed homo non potest deo soluere debitum honorem: quia in infinitum est honorandus: ergo homo non potest deo satisfacere.

¶ Item satisfactio fieri non potest de eo quod ex alia causa est debitum: sed ratione beneficii a deo accepti non est aliqua creatura quae non debeat deo id quod est secundum Aug. liro 83. quaestionum. q. 68 in fine: et est secundum Ber. de diligendo deum. c. 16. ergo homo non habet de quo possit deo satisfacere pro peccato commisso.

¶ Item grauius est peccatum mortale actuale quam originale peccatum. Sed nullus purus homosatisfacere potuit pro peccato originali secundum Ansel. 2 lib. Cur deus homo: non multu longe post principium: ergo multo minus potest satisfacre pro actuali peccato mortali.

Contra de pe. di. i. c. porro §. hoc idem. Sacrificiumex lege offert penites dum satisfactionem ecclesie iudicio sibi impositam factis exequitur: sed talem satisfactio nem exequi potest homo: ergo potest deo facere satisfactionem quae est sacrificium secundum legem: talis autem est satisfactio debita.

¶ Item quanto ille contra quem peccatur est misericordior tanto facilius satisferi sibi potest: sed deus est misericordissimus: ergo homo facillime potest satisfacere deo.

Respondeo hominem posse satisfacere deo: dupliepotest intelligi: autem cum alterius adiutorio: aut fine

¶ Primo modo dinco quod homo potest satisfacere deo in virtute scilicet meriti christi: culus particeps est homo per veram fidem.

¶ Secundo autem modo homo satisfacere non potest deo. Unde secundum Aug. in ench. versus finem. Nec antiquorum quicumque iustorum preter christi fidem salutem potuit inuenire. Homne enim per se deo non potest equale rependere: nec hoc ab eo exigitur: sed si fecerit famulando illud quod potest plus ab eo non requiretur.

Ad primum in oppositum dicendum: quod et si homo per se non possit deo reddere debitum honorem secundum equalitatem iuflitie: tamen christi meritum et dispsitio penitentis facientis quod in se est simul iuncta deo reddunt honorem debitum: et sunt debita satisfactio pro peccato secundum equalitatem iustitie non compensantis meritum penitentis: sed secundum quod iustitia est condecentia diuine bonitatis: satisfactio autem merito christi coniungitur non realiter: sed per veram fidem ipsius penitentis: per quam est particeps illius meriti.

¶ Ad 2m dicendum: quod deus ex liberalitate sua nostre infirmitati condescendens homini constituit mensuram eorum: ad quae de necessitate tenetur: quie est obseruantia praeceptorum: vt de reliquo id est de operibus supererogationis possint satisfacere pro commisso: que opera et si debeamus deo debito congruitatis: non vult tamen tanquam nobis percens vt sibi debeantur debito necessitatis: nisi ratione voti vel satisfactionis pro peccato.

¶ Ad 3m dicendum: quod quanuis peccatum originale non sit ita graue persone sicut peccantum actuale mortale: tamen grauius est nae: quia inficit non tantum personam: sed naturam: ita quod personam mediante na: et ideo pro illo satisfacem non potuit nisi prponderans toti nature humane. Quapropter concludit Ansel 2 libro Cur deus homo. c. 7. quod illum qui satisfacturus erat pro primorum parentum peccato: oportuit esse perfectum deum et hominem: purus enim homo toti humane nature praeponderare non potuisset. Potest tamen aliter dici ad argumentum: quod pro peccato originali christus solus satisfecit. Unde a nobis nulla requiritur satisfactio pro originali peccato: sed tantum baptismi susceptio per quam homo primo efficitur particeps meriti christi: pro actuali aut mortali cum satisfactione meriti christi requiritur de lege communi aliqua satisfactio penitentis: non propter imperfectionem meriti christi: sed quia deus vult et propter sui honorem et bonum nostrm: vt pro his quae volutate propria committimus vel omittimus voluntate propria satisfactionem aliquam faciamus.

¶ Secundum argumentum ad partem secundam non procedit: quia maior non est vera nisi suppositis partibus offensis: offensa autem contra deum est grauissima: et ideo homo per se satisfacere non potest deo: sicut posset homini quamuis deus sit homine incomparabiliter misericordior 2 1

Questio III

Tertio queritur vtrum satisfactio debeat fieri per opera penalia. Et videtur quod non: quia quamto ouus sit cum maiori charitate: tanto est magis meritorium: et tamen minus penale: sed si satisfactio deberet fieri per opera penalia: illud quod diminueret penalitatem: diminueret satisfactionem: ergo non debet fieri per opera penalia.

¶ Item philosophum. 2. ethi. ca. 3. Medicine per contraria innate sunt fieri: sed quaedam sunt peccata penalia: sicut tristitia: ira ergo satisfactio pro talibus peccatis: debet esse per opera desiderabilia.

Contra de pe. di. 3.§. 1. Poenitentia est quedam doentis vindicta puniens in se quod dolet commisisse: sed dolor: vindicta: punitio res penales sunt: ergo penitens satisfacere debet per opera penalia. t

Respondeo quod opus penale dupiter potest intelligi: aut ratione generis operis: aut ratione operantis: loquendo de opere penali primo modo dicto: satisfaciendum est pro peccato per opera penalia: et propter emendationem culpe praeterite: et praeseruationem v futura. culpe enim debetur pena: pene etiam secundum philosophum. 2. eihi. c. 3. medicine sunt scilicet non tantum curatiue: sed etiam praeseruatiue: loquendo de opere pena li: secundo modo non opetet: quia frequenter opera quantum est ex suo genere penalia ratione feruentis charitatis in operante sunt ei delectabilia: et sic procedebat.

¶ Primum argumentum ad partem primam.

¶ Ad secundum dicendum: quod quamuis aliquibus peccatis sint anne xe pene sensibilis: tamen inquantum sunt actus voluntarii aliquam delectationem habent: quia sicut dicitur prouer. 13. Desiderium si compleatur delectat animam 1oi

Questio. 1I

QUarto queritur vtrum stagella que imitit deus vel venire permittit super penitentes: sint pro eis satisfactora. Et videtur quod non: illud quod est satisfactorium pro peccatis: non est de testandum nec respuendum: sed temporalia ffagella sunt detesti da et respu nda. Unde Aug. 10. li. confes. c. 16. Uhe a iuersita tibus seculi: ergo predicta flagella non sunt pro sustinem bus satisfactoria.

¶ Item satisfacere non conuenit nisi illi qui peccauerunt: sed temporalia flagella quandoque immittuntur homibus non propter peccata: sicut patuit in Iob: ergo non sunt satisfactori I.

Contra ea que castigant peccata sunt satisfactoria: sed sicut dicit Aug. I de ci. dei. c. 30. Cum deus memaduersis rebus exagitat: aut merita examinat: aut peccata castigat: ergo talia flagella sunt satisfactoria.

¶ Item illuid est satisfactorium quod ad patientiam erudit bonos: et facit eos deum frequentare interpellationibus crebris: sed sicut dicit Aug. I de ciui. c. 8. Flagellum dei ad patientiam erudit bonos. Et Ber de diligendo deo. c. 25. Ex occasione frequentium necessitatum crebris necesse est interpellationibus deum ab homine frequentari: ergo temporalia flagella satisfactoria sunt prosustinentibus ea.

Respondeo quod iustinens stageria sibi imissa per operationem iustam: cuiusmodi sunt omnia illa que deus insligit: siue per actionem iniustam: cuiusmodi sunt aliqua que deus frequenter a peccatoribus inffigi iuste pertinet: non satisfacit ea sustinendo sub ratione qua patiens tantum: quia sicut voluntas sustinentis nullo modo comparatur ad ea vt a ctiuum principium: oportet autem quod meriti sit actiuum principium voluntas illius que meretur. Inquantum tamen voluntas sustinentis ea patienter sustinet intentione remissionis pene sibi debite pro suis peccatis: sunt sussinenti satisfactionis materia: sed formaliter ipa satisfactio in actu voluntatis consistit: stagella tamen quae ipsemet deus immittit maiorem efficatiam habent inclinandi voluntatem ad bonum quam illa quae non immittit: sed immitti permittit.

Ad primum dicendum: quod illud verbum Aug. intelligendum est per comparationem ad infirmos propter impatientie periculum: quia sicut dicit primo de ciui. ca. 60. In eadem afflictione mali detestantur et blasphemant: bon autem praecantur et laudant.

¶ Ad secundum dicendum: quod sicut idem opus quod in innocentie non fuisset satisfactorium est in penitente satisfactorium: ita idem stagellum potest esse innocenti materia maioris meriti et in penitente materia remissionis pene peccati.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt per comparationem ad illos qui slagella illa sustinent patienter.

¶ Questio

QUinto queritur vtrum possit fieri satisfactio per illa que siunt in mortali peccato. Et videtur quod sic: quia aliqua sunt opera que non sunt satisfactoria nisi in virtute meriti christi: sed illa non sunt opera facta in charitate: quia si filius dei nunquam fuisset incarnatus nec incarnandus: tamen opera facta in charitate essent satisfactoria pro peccato persone: ergo opera facta extra charitatem sunt illa que sunt fatisfactoria non nisi in meriti christi virtute.

¶ Item totum vnum opus est meritorium in virtute bone intentionis per quam fuit inchoatum: ergo similiter si homo inchoet satisfactionem in charitate: et peccet mortaliter ante complementum: in virtute principii totum residuum erit satisfactorium.

¶ Item deus pronior est ad miserandum quamad condennandum. Sed nullum malum deus relinquit impunitum: ergo nec aliquod bonum irremuneritum. Sed ope. ra facta in peccato: mortali non sunt meritoria vite eterne: ergo ne sint irremunerata oportet quod sint satisfactoria propena debita culpe.

Contra Apostolus: in cor. 13. Si distribuerio in cibos pauperum omnes facultates meas: et si tradidero corpus meum ita vt ardeam: charitatem autem non habuero nihimihi prodest.

¶ Item virius satisactionis est operire peccatorum mul¬ titudinem. Sed hoc est proprium charitati. Unde 1 pe. quarto. Charitas operit multicudinem peccatorum: ergo nullum opum factum extra charitatem est satisfactorium.

Respondeo quod non potest fieri satisfactio per operade fiunt immortali peccato: deus enim cum bonorum nostrorum non egeat opera hominis non acceptat tanquam remunerationem digna nec tanquam satissactoria: nisi acceptet operantem. Unde Gen. 4. Prius dicitur. Respexidominus ad Abel: et post subiungitur: et ad munera eius. Sed deus non acceptat hominem existentem in peccato mortali: quia in illo statum est inimicus dei: ergo opera existentis in mortali peccato non sunt deo accepta tanquam satisfactoria: sed sine illa acceptatione satis factoria esse non possunt.

Ad primum in oppositum dicendum: quod opa factait charitate non sunt satisfactoria nisi in virtute meriti christi: inquantum ex eterna ordinatione dina habere non possumus charitatem per quam remittuntur peccata sine virtute meriti illius: et si filius dei nunquam incarnatus: nec incarnadus fuisset: aliam viam ordinasset deus: per quam penitentes a deo reciperent charitatem: per quam remittuntur peccata: vt enim dicit Aug. 13. de trinitate ca. 10. Alio modo deus nos liberare potuisset quam per mortem christi si voluisset

¶ Ad 2m dicendum: quod opus inchoatum ex bona intentione meritorium est in virtute illius nisi interrumpatur per actum contrarium: ita vt illud quod sequitur non continuetur cum intentione prima: nec secundum actum: nec secundum habitum: facta autem taliinterruptione illud quod sequaretur actum contrarium non esset meritorium in virtute prime intentionis: satisfactio autem inchoata in charitate per peccatum mortale interrumpitur: ita quod illa opera quae sequuntur non continuantur cum prima radice secundum actu: neque secundum habitum: nec mediate: nec immediate

¶ Ad 3m dicendum: quod deus nullum hominem relinquit irremuneratum quin aliquo modo remuneret. Unde quamuis opera facta in peccato mortali non remunereniquantum ad meritum vite eterne: nec quantum ad remissionem seu diminutionem pene debite peccato secundum iustitiam legis diuine: tamen remunerantur: vel quo ad temporalis bona: vel inquantum disponunt ad inclinandum aures diuine misericordie ad operantem: hec tamen remuneratio non est ex debito: sed ex liberalitate diuine misericordie. Quod autem aliqui dicunt quod propter illa operans simoriatur sine poenitentia minorem penam sustinebit in inferno: nec sic debet intelligi quod propter illa minuatur pena qui peccatis prioribus debebatur: sed quia interim quod faciunt. illa bona cauent sibi a malis: quae si facerent amplius punirentur. 1

Quaestio VI

Exto queritur vtrum homo possit satisfacere de vno peccato mortali sine alio. Et videtur quod sic. o potest satisfacere de vno peccato veniali fine alio: ergo a simili de verno peccato mortali sine alio.

¶ Item homo potest satisfacere de vna patie pene sine alia: quia non explet totam suam penam simul: ergo a simili potest satisfacere de pena debita vni peccato sine satisfactione de pena alii peccato debita.

¶ Item homo debitoralii hor pluribus de causis: potest soluere debitum pro vna causa non soluedo debitum proalia: ergo a simili homo debens pena pro pluribus culpis potest soluere penam pro vna culpa non soluendo penam pro alia.

Contra. de pe. di. 3. c. inter omnia.§. His auctoritatibus illorum sententia destruitur qua eum qui pluribus irretitus fuit asseritur vnius delicti poenitentia eiusdem veniam domino consequi sine alterius crimis poenitentia.

¶ Item de pe. di. 5. c. vlti. et recitat Magister in littera huius di. c. pe. Falsam poenitentiam esse constat cum spretis pluribus de vno solo poenitentia agitur: autem cum sic agitur de vno vt non discedatur ab alio.

Respondeo quo peccatum est iniuriam contra deum queinquantum est contra equalitatem amicitie inter hominem et deum: est del offensiua: et inquantum contra equalitatem iustitie quae respicit debitu necessitatis est punitione digna: et loquor hic de equalitate: non que sit equalitas simpliciter: quia talis non potest esse inter hominem et deum: sed de equalitate per comparationem ad hominis facultatem: quia autem lex diuina praecipit amicitiam hominis ad deum: ideo non potest esse equalitas iusti¬ tie homis ad deum sine equalitate amicitie: et quia equalitas amicitie hominis ad deum est per charitatem que sine aliqua virtute necessaria ad salutem esse non potest: ideo equalitas amicitie non potest esse sine equalitate iustitie. Non est ergo dicendum: vt dicunt quidam quod homo satisfacere possit pro culpa imquantum est contra ece litatem amicitie hominis ad deum: sine satisfactione pro ea inquantum est contra equalitatem iustitie hominis ad deum. Dico ergo quod satisfacere pro culpa inquantum est contra vtramque equalitatem dupliciter potest intelligi. aut scilicet de illa parte satisfactionis quae consistit in actu anime interiori: aut de illa que consistit in actu anime exteriori: primo modo non potest homo satisfacere de vna culpa mortali sine alia: quia quamuis culpe non sint conexe: tamen radix satisfactionis est vna scilicet charitas: que cum nullo peccato mortali stare potest: et quia obligatio ad penam eternam non compatitur se in homine cum diuina amicitia: ideo per charitatem illa obligatiocommutatur in obligationem ad temporalem penam: per actum ergo penitendi interiorem per quem remittitur culpa et obligatio ad penam eternam dispositiue: et charitatem per quam remittuntur formaliter et completiue: non potest satisfieri de vno peccato mortali sine alio: nec quantum ad offensam: neque quantum ad obligationem ad penam eternam: et sic intelligi debent ea que magister ad hanc partem allegat in littera.

¶ Loquendo autem de alia parte satisfactionis que directe respicit solutionem temporalis pene: inquantum per actu penitendi interiorem: et charitatem commutata est obligatio ad penam eternam: potest satisfieri de pena debita vni peccato sine alia: sicut satisfieri potest de vna parte pene sine alia: vt ostendebatur in arguendo: cuius ratio est: quia obligatio ad talem penam simul stat cum charitate: et ideo remanente debito pene pro vno peccato acceptari potest solutio pene pro alio: si tamen assit propositum satisfaciendi postea de alio: quod propositum si mutetur ita vt pro alio non velit postea satisfacere: remanet tamen precedens solutio acceptata. t

Ad primum in oppositum dicendum: quod non est simile: quia nullum mortale peccatum potest se compati cum charitate: quia nullum peccatum remitti potest nisi per charitatem: et ideo si vnum posset remitti sine alio simul posset homoesse dei amicnus et inimicus: veniale autem simul compatitur se cum charitate: et ideo potest acceptari poenitentia de vno sine poenitentia de alio.

¶ Ad 2m solutum est in quaestione

¶ Ad 3m dicendum: quod iustitia hominis ad hominem attenditur circa exteriores operationes: sed iustitia hominis ad deum principalius attenditur circa actus interiores: et ideo potest seruare homo homin equalitatem secundum iustitiam legis humanem secundum vnam partem: quamuis non seruet secundum aliam: quia non est vna radix communis: ratione cuius solutiones omnium debitorum homini sint conexe: sicut est vna radix scilicet charitas in qua connectuntur satisfactiones omnium quae deo debentur.

¶ Argumta ad partem aliam procedunt de satisfactione quantum ad remissionem culpe et pene eterne. et

Quaestio VII.

SEptimo queritur vtrum dem possit remittere peccatum sine aliqua satisfactione. Et videtur quod non. Ansel. I. li. Cur deus homo. c. 12. Si peccatum non punitur inordinatum dimittitur: sed deus nihil inordinatum potest dimittem: ergo deus non potest sine satisfactione peccatum remittem.

¶ Item eo. li. c. 10. In deo quodlibet paruum inconueniens sequitur impossibilitas: sed postea. 12. c. dicit quod non decet deum peccantum impunitum remittem: ergo deum hoc facem est impossibile.

¶ Item eo. lic. 12. Liberior est iniustitia si sola menia dimittitur quam iustitia: quod valde inconueniens videtur: sed si deus dimitteret peccantum sine omni satisfactione dimitteret ipsum sola menia: ergo hoc facere inconueniens est.

Contra. Apostolus ad T 3. Non ex opribus iustitie quae secimus nos: sed secundum suam mentiam saluos nos fecit.

¶ Item Act. 9. habetur quod cum Paulus esset in actu persequendi christianos: deus ipsum iustisicauit.

¶ Item maior est misricordia dei quam illa quam homini praecipit: sed deus precipit homin dimittere ofsensam sibi factam: etiam si iniurians non satisfaciat: ergo viquod hoc deus facere possit et debeat.

Respondeo quod de remissione peccati contingit lo qui dupliciter: aut de lege communi: autem ex inuilegio speciali.

¶ Primo modo secundum omnes nunquam dimittitur actua¬ ine peccatum mortale sine aliqua satisfactione: quia semper ad hoc res ritur actus penitendi in quo principalior pars satisfactionis consistit.

¶ Secundo modo dicunt etiam multi: quod nullo modo actuale peccatum mortale potest a deo sine satisfactione remitti: quia deus peccatum tale dimittere non potest sine infusione gratie: et quia homo mortaliter peccando oculum anime clausit: ideo lumen gratiae ad animam intrare non potest nisi aperiatur per actum penitendi: sicut neque lumen solis potest intrare domu nisi aperiatur senestra: et pro hac opinione videtur esse sententia Aug. super Ioan. homel. 7e super illud Ioan. 14. Maiora horum faciet. Cum ex impio sit iustus: salutem operatur christus in illo: sed non sine illo. Sed contra hoc aliqui arguunt sic. Omnem effectum quem facere potest deus mediante causa efficiente secunda: facere potest sine operatione illius: sed praeparatio ad gratiam quam in se facit peccator penitendo est principaliter a deo mediante operatione penitentis que est causa secunda: quapropter dicit Aug. 13 de tri. ca. 10 quod merita nostra dona dei sunt: ergo illam praeparationem potest deus facere in peccatore non mediante aliqua actione ipsius peccatoris. Unde fine praeiudicio mihi videtur quod quamuis homini quamdiu est in actu peccati mortalis peccatum non possit remitti: tamen homin obdormienti in peccato mortali deus posset si vellet habitum charitatis infundere: et sic peccatum dimittere: quicquid enim est in peccatore dormiente: bonum est: excepta deformitate peccati: que nihil aliud est quam carentia boni debiti in voluntate: vt in 2 libro ostensum est: nullum autem bonum prohibet animam suscipere charitatem: et quamuis malus voluntatis actus quo peccator priuat se bono debito prohibeat quamdiu durat animam suscipere habitum charitatis: tamen carentia boni debiti prohibe re non potest animam suscipere praesentiam boni debiti oppositi: si sit agens qui restituat: sicut neque carentia luminis in aere potest prohibere aerem a susceptione luminis cum sol irradiat: alius enim pueri non reciperent debitam iustitiam qua ante baptismum carent: et si sic deus dormienti peccata dimitteret: nullam iniustitiam faceret: vt in solutione argumentorum patebit: vtrum autem vnquam per talem motum deus alicui peccatum mortale actuale dimiserit nobis incertum est: sed quaestio non est de hoc quod deus fecit: sed de hoc quod facere posset. Argumenta ad partem primam procedunt de remissio ne secundum legem communem: et supposito quod in peccatore nec in alio pro eo esset punitum peccatum: aliquid autem facere ex priuilegio speciali et raro iusto ordini non derogat quandoque: quod tamen communiter factum derogaret: vnde si quandoque rex vt ostendat suam plenitudinem potentie: et benignitatem mienie: vt magis timeatur et diligatur: percit aliquando homini scelerato non derogat iusto regimini regni sui: immo confert quandoque: quod tamen sepe interatum derogaret: quandoque etiam iuste et in casu potest parcere filio scelerato: cuius pater voluntarie mortem sustinuit pro vtili tate regni: similiter dico quod si deus ad ostendendum omnipotentiam suam: et summam bonitatis sue misericordiam aliquando dimitteret alicui sine satisfactione peccatum: nullam iniustitiam facetet: quia sicut dicit Ansel. prosolo 10. ca. loquens ad deum: cum punis malos iustum est: quia illorum meritis conuenit: cum vero percis malis iustum est: non quia illorum meritis: sed quia bonitati tue condecens est. Et in. Facis quod decet te summe bonum: sic itaque sine repugnantia iuste punis: et iuste percis: nec sic faciendo relinquaret peccatum totaliter impunitum: quia christus non tantum pro nostro peccato originali: sed etiam pro peccatis hominum actualibus et preteritis et sequentibus mortem iustinuit.

Ad primum ad partem aliam dicendum: quod procedit de causa salutis nostre que suit incarnatio filii dei: et eius mors que sub merito nostro cadere non poterunt: et propter hoc ab Aug. 13. de tri. ca. 19. dicitur. Summa gratia.

¶ Ad secundum dicendum: quod deus paulo immisit gratiam gratis datam: per quam a mala voluntate cessauit: et ita perfecte peni tuit: quod quasi statim est secuta remissio peccatorum. Uel potest dici quod illa remissio non fuit secundum legem communem: sed ex priuilegio speciali.

¶ Ad tertium dicendum: quod sicut dicit Ansel. I li. Cur deus hommo. ca. 12. in hoc quod deus nobis praecipit peccantibus in nos dimittere offensam etiam si nobis non satisfaciant: et tamen ipse peccatum sine aliqua satisfactione non dimittit de lege communi nulla est repugnantia: quia deus hoc nobis praecipit: vt non praesumamus quod solius dei est: ad nullum enim pertinet vindictam facere nisi ad illum qui dominus est omnium: naturm cum terrene potestates hoc recte faciunt ipse facit: a quo ad hoc ipsum sunt ordinate.

¶ Questio. VIII Octauo queritur vtrum sufficienter enumerentur partes satisfactionis scilicet oratio: seiunium et elemosyna.

¶ Respondeo quod sic: et hoc tam ex parte bonorum per que satisfaciendum est: et ex parte causarum peccati que per satisfactionem prout nunc est possibile sunt excidende: quam ex parte illorum: contra quos peccatum committitur: de bonis enim nostris debemus satisfacere: et secundum philosophum. 1 ethi. ca. 10. Tria habemus bona scilicet bona fortune que vocat bona exterius: et bona corporis et bona anime: de bonis exterioribus satisfacimus per elemosynam: qua comprehenditur totum quod expenditur in proximorum vtilitatem: de bonis corporis satisfacimus per ieiunium: sub quo comprehenditur quicquid pertinet ad corporis afflictionem: de bonis anime satisfacimus per orationem: sub qua comprehenditur quic quid deo exhibetur per latrie virtutem. Tres etiam secundum Ioan. in prima ca. sua. ca. 2. sunt peccatorum cause concupiscentia carnis: que prout possibile est exciditur per seiunium: et concupiscentia oculorum: contra quam ordinatur elemosyna: et superbia vite: contra quam ordinatur oratio. Ut etiam habitum est libro 2. contingit hominem peccare contra seipsum: contra quod ordinatur ieiunium: et in proximum: contra quod ordinatur elemosyna: et in deum: contra quod ordinatur oratio que per appropriationem dicta sunt: he satisfactionis partes ponuntur de penitentia. di. 6. §. 1.