Articulus 1

Quaestio PRimo ostendo quod liberum arbei possit per se tamen aliquod bonum cogitare et velle: quia virtutes politice sunt infra facultatem nature: ergo et act per quos generantur. Sed ad earum generationem concurrit actus cognoscendi et volendi bonum: ergo cognoscere et velle aliquod bonum potest liberum arbitrium per se tantum.

¶ Item inserta est nobis cognitio veri: et amor boni. Sed in illos actus quae inser ti sunt libero arbitrii potest liberum arbitrii per se tantum: ergo per se tantum potest cogitare et velle aliquod bonum.

¶ Item glosa super illuo Ee. 3. aperui os meum: dicit quod initia bone voluntatis ex nobis sunt. Sed mitium boni velle est cogitatio boni: ergo liberum arbitrii per se potest cogitare bonum et velle.

¶ Item virtutes inferiores per se tantum possunt exire in actus sibi debitos: ergo multo fortius liberum arbitrii vt videtur potest exire in actus sibi debitos qui sunt cogitatio veri: et amor boni.

Contra secunda cor. 3. non sumus sufficientes cogitare aliquid a nobis: quasi ex nobis: sed sufficientia nostra ex deo est.

¶ Item Ber. de libero arbitrio longe ante finem. dicit quod liberi arbitrii conatus ad bonum cassi sunt si a gratia non adiuuetur: et nulli si non excitentur: ergo nullum bonum actum potest habere per se tantum.

Respondeo quod est quedam cognitio veri et voluntas boni que sunt supra facul tatem nature: et quedam cognitio veri et voluntas bont quae sunt infra facultatem nature: et respectu vtriusque cognitionis et voluntatis indiget liberum arbitrium generali motione primi mouetis. Sicut enim nulla creatura posset subsistere nisi conseruatr per virtutem primi entis: ita conseruata in esse: nullo modo posset agere sine motione primi mouentis. Sicut enim dicitur in commento super primam propositionem de causis: causa prima adiuuat causam secundam super operationem suam: quoniam omnem operationem quam secunda efficit: et causa prima efficit: veruntamen perficit eam per modum altiorem et sublimiorem. Et parum post dicitur: et non figitur causatum cause secunde: nisi per virtutem cause prime. Et predicta motio primi mouentis est illa influentia generalis de qua dicitur quod sine influentia generali cause prime nulla creatura posset exire in suam operationem. Cum hac autem motione respectu cognitionis veri et voluntatis boni que sunt supra facultatem nature requiritur vltra naturale lumen intellectus nostri: et vltra naturalem virtutem nostri affectus aliquod adiutorium supernaturale: per quod nostrum liberum arbitrium respectu predicti veri et boni possit mouere se. Respectu autem alicuius cognitionis veri et alicuius voluntatis boni que sunt infra facultatem nature: sufficit cum predicta motione primi mouentis naturale lumen nostri intellectus: et naturalis virtus nostri affectus. Quia tamen nostrum liberum arbitrium per peccatum infirmatum est: ideo respectu aliquorum actuum existentium infra facultatem nature si esset sana: non potest etiam cum predicta generali influentia primi mouentis: nisi per aliquod aliud adiuuetur. Sicut vides quod homo infirmus quamuis per se possit agere aliquos actus homini natura les: non tamen omnes: nisi per aliquod adiutorium sine quo sanus homo illos agere posset. Unde forte quamuis homo per sua naturalia si non essent per peccatum infirmata: posset diligere deum propter se et super omnia quamuis non meritorie de condigno: hoc tamen modo non potest nisi supernaturaliter adiuuetur: plus enim infirmata est hominis natura per peccatum respectu amoris boni quam cognitionis veri.

¶ Ex dictis faciliter potest solui argumenta ad vtramque partem. Ad prmum in oppositum dicendum: quod virtutes politice non sunt infra faculta tem nature: nisi supposita generali motione primi mouentis: et etiam illa supposita: non possumus exire in omnes actus existentes infra facultatem nature: nisi per aliquod adiutorium nobis non naturale: propter hoc quod nostra natura infirmata est per peccatum.

¶ Simili modo potest solui secundum.

¶ Ad tertium dicendum: quod si loquatur de initio bone volun tatis respectu alicuius boni existentis infra facultatem nature sic initiu bone voluntatis respectu alicuius boni exiqtentis infra facultatem nature: est ex nobis supposita generali influentia primi mouentis: aliter non: et quandoque etiam vlira hoc requiritur in nobis aliquod adiutorium nobis non naturale.

¶ Ad quartum dicendum: quod virtutes inferiores non possunt exire in actus suos: nisi supposita generali influentia primi mouentis. Illa tamen supposita magis possunt in conplementum actus sui per naturalia sua quam virtutes supe riores: et haec est propter actuum virium inferiorum nobilitatem minorem: et actuum virium superiorum nobilitatem maiorem.

Ad primum argumentum ad partem aliam dicedum: quod apostolus intendebat quod non sumus sufficientes cogitare aliquid sine motione primi mouentis: et hoc est verum.

¶ Ad secundum dicendum: quod ibi loquebatur Ber. de conatibus liberi arbitrii respectu boni excedentis facultatem nature: et de cogitatione directa ad praedicti boni dilectionem.

¶ Quaestio Ise SEcundo queritur vtrum liberum arbitrium sine omni gratia gratis data possit se ad gratiam gratum facientem sufficienter disponere. Et videtur quod sic prouer. 16 hominis est animum preparare. Sed praeparare animum est se ad gratiam gratum facientem disponere: ergo liberum arbitrium sine omni gratia gratis data potest se ad gratiam gratum facientem sufficienter disponere.

¶ Item ach id est conuertimini ad me dicit dominus et conuertar aduos: ergo videtur quod ante conuertatur homo per aliquam voluntatem bonam ad deum quam deus conuertatur ad ipsum conferendo aliquam gratiam.

¶ Item Dam. lib. 2. cap. vlti. vult quod virtus est secundum naturam: et malitia preter naturam. Sed vnumquodque resurgit naturaliter illud quod est sue nature contrarium: et tendit ad illud quod est sue nature consonum: ergo liberum arbitrium per suam naturam tendit ad virtutem et fugit vicium. Sed talis motus est preparatio ad gratiam.

¶ Item si liberum arbitrium non posset se preparare ad gratiam gratum facientem nisi per aliquam gratiam gratis datam pari ratione: nec posset se preparare ad illam gratiam gratis datam: nisi per aliquam aliam minorem: et sic esset processus in einfinitum.

Contra Ber. in libro de libero arbitrio non multum ante finem dicit: quod gratia excitat liberum arbitrium cum seminat cogitatum: sanat cum mutat affectum: roborat vt perducat ad actum: seruat ne sentiat defectum. Sed omnis preparatio ad gratiam est vel per bonam cogitationem: vel per bonam affectionem: vel per aliquam bonam exteriorem operationem: ergo oportet gratiam preuenire omnem nostram preparationem.

¶ Item de ecclesiasticis dogmatibus cap. vlti. nullum credimus ad salutem nisi deo inuitante venire. Sed qui se preparat ad gratiam gratum facientem venit ad salutem: ergo nullus nisi a deo inuitatus potest se ad gratiam preparare.

Respondeo quod dipositio ad gratium gratum facientem duplex est. Quedam remota et in directa. Quedam propinqua et directa.

¶ Loquendo de prima dispositione liberum arbitrium per sua naturalia cum sola generali motione primi mouentis quem supponit quialibet actio creature potest se ad gratiam gratu facientem disponere: quia hoc modo qui libero arbitrio suo recte vtitur quantum potest disponit se ad gratiam gratum facientem.

¶ Loquendo autem de dispositione secundo modo liberum arbitrium non potest se disponere ad gratiam gratum facientem nisi per aliquam gratiam gratis datam: comprehendendo sub gratia gratis data: non tantum aliquod habituale donum naturalibus superadditum: sed etiam spiritus sancti aliquam specialem motionem factam per se immediate tantum: vel cum hoc etiam mediante aliqua creatura. Cum enim cognitio gratiae gratum facientis sit super facultatem nature: non potest noster intellectus per suam naturalem virtutem tantum ad cognitionem illius eleuari: et ex consequenti: nec voluntas potest illam desiderare: quia desiderium presupponit aliquam rei desiderare cognitionem. Sed nunquam disponit se homo directe et de propinquo ad gratiam gratum facientem: nisi illam aliquo modo cognoscat et de sideret: et ideo ad talem dispositionem oportet hominem supernaturaliter excitari et illuminari. Cui videtur consonare verbum saluatoris. Ioan. 6 dicentis: nemo potest venire ad me: nisi pater qui misit me traxerit illum. Et illud de ecclesiasticis dogmatibus cap. 20. sicut inicium salutis nostre deo miserante et inspirante habere nos credimus: ita arbitrium nature nostre sequax esse diuine inspirationis libere confitemur.

Ad primum in oppositum dicendum: qo tanto dicitur quod homirare animum: quia illam preparationem fiberum arbitrium: supernaturaliter tamen a dicto.

¶ Ad secundum dicendum: quod deus iubad se: non quia hoc possit homo: nisi praeuentus diuibene sonare videtur illud verbum Iere. in oratione sinos domine ad te et conuertemur. Sed vt homo prieuentus lio per liberum arbitrium cooperetur ad sue conuerconuersionem.

¶ Ad tertium dicendum: quod deterest bono nature contraria: et non inquantum est de ad gratiam gratum facientem dispositio propinqua¬ eam refugere inquantum est dei offensiua est dispositio. ad gratiam gratum facientem propinqua et directa: et sic detestari culpam non potest homo nisi supernaturali preuentus auxilio.

¶ Ad quartum dicendum quod non opetet esse processum in infinitum: quia prima spiritualis motio spiritus sancti excitam tis et eleuantis liberum arbitrium ad gratie gratum facientis cognitionem et desiderium non presupponit in homine aliam supernaturalem dispositionem.

Quaestio III. TErtio queritur vtrum liberum arbitrium sine gratia gratum faciente possit mandata dei implere. Et videtur quod sic. quia illud potest homo facere sine gratia gratum faciente quod naturaliter facit. Sed homines naturaliter seruant legem. Unde Apstulus ad Rom. 2. gentes que legem non habent naturaliter ea que legis sunt: faciunt ergo sine gratia potest homo dei legem implere.

¶ Item diligere deum ex toto corde et tota anima et tota mente est primum et maximum mandatum. Ut habetur Matth. 22. Sed hoc potest homo sine gratia: aliter enim posset esse certus se habere gratiam: quod est contra illud Eccls. 9. nescit homo vtrum amore an odio dignus sit: ergo videtur quod multo fortius homo possit omnia alia mandata sine gratia gratum faciente implere.

¶ Item Deutter. 30. mandatum hoc quod ego praecipio tibi hodie: non supra te est. Sed mandatum quod non est supra hominem potest homo sine gratia gratum faciente implere: ergo mandata legis: que intelligebat Moyses per mandatum: ponens singulare pro plurali potest homo implere sine gratia gratum faciente.

¶ Item Aug. id est libo retracta. ca. 14. peccati reum tenere quemquam: quia non fecit quod facere non potuit summe iniquitatis et insanie est: Sed non obseruantes mandata dei tenentur rei peccati: ergo videtur quod per se ipsos: illa mandata possunt implere.

Contra Math. 19. Si vis ad vitam ingredi seruamandata. Sed ad vitam ingredi non potest homo sine gratia gratum faciente: ergo nec sine illa potest obseruare mandata.

¶ Item Augu. in lib.o retracta. capi tulo. 8. noui heretici pelagiani qui liberum sic asserunt voluntatis arbitrium vt gratie dei non relinquat locum: eo quod dicunt illam dari propter merita: et sine illa posse implere omnia mandata: vt patet per Magistrum in littera: ergo opinio hec est heretica.

Respondeo quod ipsere madaa bupri pue itenigi. Aut quantum ad essentiam operis tantum: aut quantum ad essentiam operis et formam et intentionem praecipientis simul.

¶ Primo modo liberum arbitrium nisi esset infirmatum per peccatum posset per sola naturalia supposita generali motione primi mouentis mandata legis implere Sed liberum arbitrium peccato corruptum hoc non potest sine gratia saltem gratis data. Obseruare autem mandata legis secundo modo non posset liberum arbitrium sine gratia gratum faciente: etiam si non esset per peccatum corruptum: et multo minus hoc potest: quia per peccatum infirmatum est. Talis enim mandatorum obseruatio non potest esse nisi per charitatem: que sine gratia gratum faciente esse non potest. Unde Ber. de libero arbitrio longe ante medium dicit: quod vt esset liberum arbitrium creans gratia fecit vt proficiat saluans gratia facit. Sed saluans gratia: est gratia gratum faciens. Et sic patet quod liberum arbitrium sine gratia gratum faciente mandata dei secundum formam et intentionem mandantis obseruare non potest: cum sine gratia gratum faciente proficere non possit in merito de condigno. 7.

Ad primum in oppositum cum ditur quod gentes quae legem non habent naturaliter ea que legis sunt faciunt: hoc sic intelligendum est: quod hoc fiat per spiritum gratie in imagine in qua naturaliter sunt facti. Unde Glo. super locum illum: nec moueat quod naturaliter dicit que legis sunt facere: non spiritu dei: non fide: non gratia: hoc enim facit spiritus gratie: vt imaginem pei in qua naturaliter facti su¬ mus instauret in nobis. Uel dic quod verbum apostoli intelligitur de lege secundum quod accipitur pro principiis legis nature: quampotest homo obseruare quantum ad essentiam operis per virtutem nature presupposita generali influentia dei.

¶ Ad secundum dicendum quod illud preceptum non possumus implere secundum formam et intentionem mandantis sine gratia gratum faciente. Nec est ex puris naturalibus possumus illud implere: quantum ad essentiam operis propter. nostri liberi arbitrii infirmitatem quam per peccatum incurrit. Nec ex hoc sequitur quod de lege communi: possit homo in via esse certus se habere charitatem: vt ostensum est supra dist. 3. in illa questione vtrum angelus ex puris naturalibus potuisset deum diligere plusquam seipsum in solutione cuiusdam argumenti.

¶ Ad tertium dicendum quod mandata dei dicuntur non esse supra hominem: quia omni volenti se disponere deus dat gratiam gratum facientem: per quamilla mandata potest implere.

¶ Ad quartum dicendum quod ideo non obseruantes mandata dei rei peccati tenentur: quia cum diuino adiutorio possent si vellent se ad gratiam gratum facientem disponere. Si enim se disposuisset deus eis gratiam gratum facientem contulisset: per quam mandata sua virtuose possent implere.