Articulus 4

¶ Questio. PRrimo ostendo quod in susceptione sacramentorum no l. non confertur gratia: principalior enim est comparatio actionis ad agens quam ad passum: ergo collatio sacramenti principalius compararatur ad conferentem quam ad suscipientem: sed ex vi sacramenti non confertur gratia conferenti: ergo multo minus suscipienti.

¶ Item duo equales in bona doluntate debent recipere equalem gratiam: ergo si vnus illorum non posset inuenire qui sibi ministra ret sacramentum: et alius inueniret: non propter hoc reciperent inequalem gratiam: sed hoc non esset verum si ex vi sacramenti aliqua gratia conferretur suscipienti.

Contra magister in littera huius di. ca. 3. dicit de sacramentis no scilicet quod dant salutem: et sumitur ab Augu. in expositione tituli pslamum. illius. Ut quid deus repulisti in finem in glo.

¶ Item sacramenta no ilest distinguuntur a sacramentis ve scilicet tanquam perfecta ab imperfectis: sed si in istorum susceptione non conferretur gratia: non essent perfectiora quam illa quia illa ita significabant rem sacram sicut ista: ergo in susceptione istorum confertur gratia.

Respondeo quod deus ab eterno praeordinauit naturam humanam sibi in persona filii vni endam in tempore ad reconciliadum sibi genus humanum: et de seruitute diabolica liberandum quod praeuidebat in primis parentibus ad sibi erat facturus propter homine lapsurum: et in diabolicam seruitutem casurum. Impletio autem illius praeordinationis inter omnes res per tempus ortas summa gratia fuit. Unde Augu. 13. de trinitate. capi. 19. In rebus per tempus ortis illa summa gratia est: quod homo in vnitate persone coniunctus est deo: et ideo tempus in quo fuit hoc impletum ab apitulo vocatur Gal. 4. plenitudo temporis: quia tunc ostensa fuit humano generi diuine gratie plenitudo: vnde rationabile fuit: vt l. in illo tempore data ab ore illius in quo deus plenitudinem gratie posuerat: esset lex plenitudis ad hominem reconciliandum: et de seruitute diabolica liberandum: sed quia hec non possunt fieri sine gratia gratum faciente: ideo dicitur: et est l.t gratiae: perfectioni autem let debet respondere sacramentorum eius perfectio: et ideo rationabile fuit vt in illa .l. talia instituerentur sacramenta: in quorum susceptione conferretur gratia: qua homodeo reconciliaretur: et de seruitute diabolica liberaretur: cum ergo praedicta lex sit l. no. sequitur quod in susceptione sacramentorum no scilicet confertur gratia.

Ad primum n oppositum dicendum: quod sacramentum sub ratione qua sacramentum est: magis respicit suscipientem quam conferentem: ablutio enim corporis in baptismo non sic habet rationem sacramenti per comparationem ad baptizantem: sicut ad illum qui baptizatur: et non oportet quod ex vi sacramenti gratia conferatur ministranti quamuis in ministrando si digne ministrat gratiam mereatur.

¶ Adam dicendum: quod duo equales in bona volutate debent recipere equalem gratiam que datur propter meritum suscipientium. Non autem oportet hoc esse verum de gratia que datur ex vi sacramenti: tamen pro bona voluntate suscipiendi sacramentum confertur volenti plus de gratia quam si sacramentum desideratum non babteret vim gratiam conferendi.

¶ Questio II

SEcundo queritur vtrum sacramentum sit efficiens causa illius gratiae que confertur in sacramento. Et videtur quod sic quia sacramenta no scilice continent gratiam: vnde in quadam collecta dicitur. Perficiant in nobis quesumus domine tua sacramta que continent: sed non continent eam realiter in actu sicut vas continet aquam: vel intellectus speciem intelligibilem: ergo continent eam in virtute: sicut causa conrinet effectum: ergo per suam virtutem sunt gratie causa.

¶ Item si sacramenta no sciles non dicuntur conferre gratiam nisi quia ea suscipientibus deus confert eam: tunc non iustificarent ex vi sacramenti sed tantum per modum meriti: et sic a sacramentis ve l. iustificando non differrent: argo videtur quod illam gratiam quam conferunt efficiant.

¶ Item Augu. omelis 8o super Io. vltra medium: et habetur I q. 1. detrahe. Unde ista tanta virtus aque: vt corpus tangat et cor abluat: ergo videtur quod in sacramento sit virtus per quam efficit anime ablutionem: quam nisi efficiendo gratiam facere non posset.

Contra. Ber. in sermone de cena domini. Sicut inuestitur canonicus p librum: abbas per baculum: episcopus per annulum: sic diuisiones gratiarum diuersus sunt tradite sacramentis: sed liber non est causa efficiens prebende que confertur: nec annulus episcopatus: ergo nec sacramentum gratie.

¶ Item sacramenta non sunt gratie causa efficiens equoca: quia effectus nobiliori modo est in tali causa quam sit in se ipso: sed gratia non est nobiliori modo in sacramento quam in seipsa: nec causa vniuoca: quia talis causa cum suo effectu est eadem specie: sacramentum autem et gratia non sunt eiusdem speciei: sed omnis causa efficiens est equoca vel vniuoca: ergo sacramentum non est gratie efficiens causa.

¶ Item Aug. lib.o 83. q. q. 4. dicit quod quedam deus est faciens per seipsum que solo illo digna sunt: eique soli conueniunt: sicut est illuminare animas: cum ergo anime illuminentur per grariam ipse solus per seipsum efficit eam in anima: quod non esset verum siillius gratie esset sacramentum efficiens causa.

Ad istam questionem dicunt quidam quod sacramentum est gratie que suscipienti sacramentum confertur efficiens causa non principalis sed instrumentalis: non tamen sicut attingens ipsam gratiam sicut actio dolabre formam que sit in materia: sed sicut attingens quandam dispositionem ad gratie susceptionem. Inquantum enim est instrumentum diuine marerieest in eo spiritualis virtus: per quam attingit ipsam animam et in ea causat disposetione predictam: et quod hoc sit possibi le per exempla declarant. Ignis enim corporalis in inferno inquantum est instrumentum diuine iustitie: vim habet agendi in animam quam alias non haberet: calor etiam in humano corpore quamuis sibi relictus magis cibum consumeret quam in carnem conuerteret: tamen inquantum est instrumentum anime regentis corpus vim habet conuertendi alimentum in carnem. Fantasma etiam cum sit quid sensibile sensitiua interiori inquantum est instrumentum intellectus agentis cooperatur ad causandum speciem intelligibilem in intellectu possibili: quam per suam absolutam virtutem facere non posset. Cum ergo hec positio sit possibilis: et sit ad bonorem sacramenti: et ad confirmandum illud quod tenetur de actione ignis eterni et purgatorii: videtur quod sit rationalis et tenenda. Alti dicunt quod sacramentum non est gratie efficiens causa principalis nec instrumen talis: nec aliquam dispositionem efficitur in anima: sed protanto dicitur sacramentum noue l. efficere gratiam: quia ex institutione diuina semper diuina virtus indigne suscipi¬ entibus ea efficit eam: pro tanto ergo dicuntur conferre gratiam: quia semper habent concomitantem virtutem diuinam gratiam conferentem.

¶ Quam opinionem muniunt per auctoritates et rationes. Dicit enim Augu. Xv. de ci. capi. 7. quod spiritus operatur intrinsecus vt valeat aliquid medicina que adhibetur extrinsecus.

¶ Ad hoc etiam facit auctoritas Ber. expresse ad hanc partem allegata.

¶ Per rationem etiam sic arguunt: si sacramenta tanque instrumenta gratiam efficerent: vel dispositionem ad gratiam: in eis esset aliqua virtus: perquam hoc facerent: aut ergo corporalis aut spiritualis non corporalis: quia virtus corporalis non potest proximum esse principium agendi in animam: nec spiritualis: quia spiritualis virtus non est immediate in corporali subiecto: ergo in eis nulla virtus est per quam possint etiam tanquam insttra efficere gratiam vel in anima dispositionem ad eam.

¶ Preterea si efficerent in anima aliquam di positionem: aut hoc esset creando: aut educendo eam de potentia anime: non primo modo: quia creatio non potest esse a creatura: nec sicut ab agente principali: nec sicut ab instrumentali: aliter enim probabilita tem haberet error dicentium quod prima intelltia creata aliam creat in virtute cause prime: nec secundo modo quia in baptismo non sit dispositio in anima ad re cipiendum gratiam nisi character: qui tamen non educitur de potentia anime: sed creatur: vnde in anima dicitur imprimi.

¶ Preterea cum panis transubstantiatur in corpus christi non videtur aliqua probab ilitas quod verba aliquam dispositionem faciant in pane ad illam tra nsubationem: nulla enim dispositio in pane ad illam transubstantiationem requiritur: ergo similiter illa sacramenta: quorum essentia consistit in vsu: nullam per aliquam virtutem: que sit in eis: faciunt in anima dispositionem ad gtam. Qui vult tenere istam opinionem: que mihi videtur intelligibilior: potest dicere ad primum in oppositum quod sacramenta pro tanto dicuntur gratiam continere: quia semper collatio gratie concomitatur susceptionem eorum in instanti completionis sue: nisi fuerint impedimenta ex parte suscipientium.

¶ Ad 2m dicendum quod sacramenta dicuntur conferre gratiam ex vi sacrmenti: non quia per aliquam virtutem: que sit in eis ipsam efficiant siue principaliter: siue instrumentaliter sed quia in ipsorum susceptione diuina virtus ex immutabili eius ordinatione specialiter assistit in anima debito modo suscipientis: efficiendo gratiam per sacramenta suscepta: quia ad anime curationem fuerunt instituta: non sic autem potest dici de sacramentis veteris l.

¶ Ex dictis patet solutio ad tertium. Qui vult tenere primam opi potest dicere ad primum contra eam: quod ille similitudines: quas ponit Ber. intelligi debent in significando: non in modo causandi.

¶ Ad 2m dicendum quod effectus est nobiliori modo in sua causa equiuoca: loquendo de causa principali: non de instrumentali: non enim oportet causam instrumentalem: siue sit instrumentum cause vniuoce: siue equoce: esse nobiliorem suo effectu: sacramenta autem non sunt nisi cause efficientes instrumentaliter. dispositionem ad gratiam: et quia sunt instrumenta cause equiuoce: ideo per reductionem etiam cause dicuntur equoce: et voco hoc causam principalem causam equiuocam: non quia non sit vera causa: sicut homo pictus dicitur homo equi uoce: vel sicut stella dicitur canis: sed quia ipsa et eius effectus non vniuocantur in aliquo vno.

¶ Ad 3m dicendum quod solus de us per seipsum illuminat animas effectiue sicut principalis causa: sed dispositiue etiam illuminat eas paer a liuda se tamquam per instterum operans in virtute accepta ab ipso principaliter mouente.

Quaestio III. TErtio queritur vtrum a passione christi sit in sacramentis virtus seu efficacia Et videtur quod non: quia passio christi transit et efficacia sactamentorum manet: sed sicut dicit Auic. 6 meta. capi. 2. Unaqueque causa est cum suo causato: ergo insacramentis non est virtus seu efficacia a passione christi.

¶ Item si esset in eis virtus a passione christi. autem esset inquantum credita: aut inquantum credita et exhibita. Non primo modo: quia tunc sacramenta ve l. habuissent virtutem iustificandi ex vi sacramenti. Nec secundo modo quia baptismus: et eu charistia fuerunt instituta ante passionem christi: et a sua institutione humerunt vi gratiam conferendi: ergo in sacramentis non e virtus a passione christi.

Contra. Glo. super illud ad ro. 5. Qui est forma futuri. Sicut ex latere illius dormientis assumpta est costa: vnde formata est Eua. sic ex istius id est christi latere profluxerunt sacramenta: scilicet aqua ablutionis et sanguis redemptionis per que saluatur ecclesia.

¶ Item Augu. 15 de ciui. capi. 26. loquens de ostio: quod fuit in latere arce dicit. Pofecto illud est vulnus quando latus crucifixi lancea perforatum est: hac quippe ad illum venientes in grediuntur. quia inde sacramenta manauerunt: quibus credentes initiantur.

Respondeo quod in instrumento duplex est virtus: vna que consequitur materiam eius et formam absolute: et hec inest ei ex sua conditione: et sic virtus securis est a fabro: alia que non inest ei nisi dum agens eo vtitur: et hec inest eni a mouente: et sic virtus securis est a carpentatore: cum ergo sacramenta sint instrumenta diuine misericordie: non tamen in eis est virtus quam habent ex sua conditione: cuiusmodi est virtus lauandi in aqua: sed alia que eis inest tantummodo dum sunt in vsu: hoc est dum diuina misericordia eis vtitur actu. et hoc non est in eis absolute nec ex sua naturali conditione: sed a diuina virtute mouente. Loquendo de virtute primo modo dicta: virtus non est in sacramentis a christi passione: sed virtus. 2 modo dicta est in eis a passione christi sicut a causa meritoria: et ab ipso christo inquantum est deus: sicut a causa effectiua: a quo enim est effectus instrumenti: ab illo est instrumenti virtus secundo modo dicta: sicut a carpentatore est scis sio facta per securim: et virtus securis quae sibi no conuenit nisi dum est in vsu: effectus autem curationis anime qui est per sacramenta: vt per quaedam insttera diuine misericordie: est a christi passione vt a causa meritoria: et a deo vt a causa effectiua: vt in tertio libro ostensum est: quia autem ista secunda virtus non est in instero nisi aliquo modo continuetur: vel coniungatur illi a quo virtus deriuatur: ideo in mistrando sacramenta: requiritur fides ecclsie de christi passione: qua ipsa sacramenta aliquo modo continuentur vel coniungantur ipsi passioni coniunctione quae est per intetionem explicitam vel implicitam: vel per intentionem in speciali vel in generali.

Ad primum in oppositum dicendum: quod et si sacra non sint simul cum passione christi realiter: tamen simul sunt in intentione per fidem ecclsie que: ad passionem christi sacramenta refert.

¶ Ad 2m dicendum: quod baptismus completam virtutem suam hebet a passione chrsti vt a causa meritoria: inquamtum credita et exhibita: a sua tamen institutione: que fuit ante passionem: habuit aliquam virtutem a passione christi vt a causa meritoria de propinquo futura et expectata: et aliquo modo iam quaesi inchoata per pealitates quas pro nobis christus assumpserat: vnde baptismus ante christi mortem virtutem habebat remittendi originale peccatum: et conferendi gratiam: sed non tantum sicut post eius mortem.

Quaestio IIII.

QUarto queritur vtrum virtutum et sacramentorum sit eadem gratia. Et videtur quod non. Dama libro 3. cap. 15 dicit: quod quorum natura eadem: horum actio eadem est: ergo quorum actio non est eadem: natura non est eadem: sed gratiae virtutum et sacramentorum non est eadem actio: quia gratia virtutum habilitat ad bene operandum: gratia sacramentorum sanat: ergo non est eadem gratia.

¶ Item in statu innocentie erat necesaria gratia virtutum: non autem gratiam sacramentorum: ostensum est enim quod in illo statu non fuerunt instituta aliqua sacramenta: ergo non est eadem gratia vtrorunque.

Contra philosophus. 10 metaphysice. Non contingit plura vni contraria esse: sed vni et eidem peccato mortali contraria est gratia virtutum et sacramentorum: ergo non sunt diuerse gratie.

¶ Item per eandem virtutem accedit mobile ad terminum ad quem: et recedit a termino a quo: sed per gratiam virtutum mouetur anima ad bonum: et per gratiam sacramentorum recedit a malo. sanari enim est recedem a malo infirmitatis: ergo eadem est gratia sacramentorum et virtutum.

Respondeo dicendum: quod fiue gratia fit realiter idem quod charitas siue non: dico quod eadem est per essentiam gratia sacramentorum et virtutum: differens secundum rationem propter comparationem diuersam ad effecctus: quia gratia inquantum per sacramentum confertur: directe et immediate ordinatur ad sanandum animam a morbo peccati: vel ad sanitatem augendam: gratia autem virtutum id est gratia inquantum ab ea sunt virtutes: seu inquantum est forma virtutum directe et immediate ordinatur ad bene operandum: et quia potentia non potest bene operari nisi fuerit sana: ideo etiam gratia virtutum ex consequenti respicit anime sanationem si precessit in ea infirmitas aliqua: et quia etiam sanatio anime disponit potentias ad bene operandum: ideo gratia que confertur in sacramentis ex consequenti ordinatur ad bonam operationem.

Ad primum in oppositum dicendum: quod eadem est actio vtriusque gratie: vt ostensum est: quamuis ad eam sub alia ratione ordinetur vna gratia quam alia.

¶ Ad 2 dicendum: quod in statu innocentie erat necessaria gratia sacramentorum: non tamen inquantum confertur per sacramenta nec inquantum ordinatur ad sanandum: sed ad bene operandum.

Ad primum ad partem aliam dicendum quod quamuis vni sub eadem ratione non possint esse plura contraria: tamen vni possunt esse contraria plura propter plures rationes que possunt esse realiter in vno. Unde peccato inquantum est morbus anime contrariatur gratia sacramentorum: et inquantum prohibet potentiam a bene operando contrariatur ei gratia virtutum

¶ Ad 2m dicendum: quod non plus concludit nisi quod realiter est eadem gratia per essentiam: directe tamen et immediate ordinari ad recessum a termino a quo: et ad accessum ad terminum ad quem potest esse causa differentie secundum rationem.