Articulus 1

¶ Quaestio I. PRimo ostendo quod virtus non est ha bitus: quia medium est in eodem genere cum extremis. Sed virtus tenet medium in passionibus. Cum ergo passio no sit habitus: virtus non est habitus: vt videtur.

¶ Item illud quo maxime perficitur potentia virtus est: Sed potentia maxime perficitur actu: ergo virtus est actus: non ergo habitus.

¶ Item secundum philosophum id est celi et mundi: virtus est vltimum de potentia. Sed vltimum potentie in eodem genere est cum potentia. Sicut ad idem genus reducitur punctus in quo est linea. Sed potentia non est habitus: er go nec virtus est habitus: vt videtur.

¶ Item secundum philosophum libro praedicamentorum: habitus est vnum de. 10 praedicamentis: sed virtus est qualitas: secundum quod dicit magister in littera: ergo virtus non est habitus.

¶ Item virtutes naturales actiue potentie sunt non habitus: ergo a simili virtutes supernaturales potentie sunt non habitus.

¶ Item illud est potentia quo in actum possumus: in quem ante nullo modo poteramus: sed per charitatem possumus in actum meritorium: in quem sine charitate nullo modo possumus: ergo charitas potentia est non habitus.

Contra philosophus. 2 ethi. ca. 5. virtus est habitus bonus:

¶ Item libro predicamentorum vult quod scientia et virtus sint habitus.

Respondeo quod virtus est habitus bonus: quia virtus ht mana de qua hic est intentio est qualitas de difficili mobilis per quam potentia quie per se non est de terminata ad vnum bene se habet in se ipsa: et per comparationem ad actum. Ipsam autem potentiam bene se habere taliter ad actu: est eam determinari determinatione non necessitate: sed inclinante ad actum rationi consentaneum: quem prompte et faciliter elicit: sed talis qualitas est habitus bonus.

Ad primum in oppositum cum dicitur: quod virtus tenet mediu in passionibus. Dico quod virtus quae est circa passiones: dicitur tenere medium in passionibus: in quantum potentia per virtutem mediat passionem: ita quod nec excedit rationem rectam: nec deficit ab ea. Quod autem sic est medium passionum: non opetet esse in eodem genere cum passione. Sed ipsa passio mediata vel moderata: quia essentialiter medium est inter passionem habentem superabundantiam: et interpassionem habentem defectum: cum illis passionibus in eodem genere continetur: passio enim amoris moderata: et illa que habet superabundantiam: et illa que habet defectum: in eodem genere sunt.

¶ Ad secundum cum dicitur quod illud quo maxime perficitur potentia virtus est etc. dico quod verum est loquendo de illo quo maxime perficitur perfectione quo ad bene esse. Sic autem non perficitur potentia actu virtutis: sed habitu.

¶ Ad tertium cum dicitur quod virtus est vltimum de potentia etc. dico quod ibi non accipitur virtus: neque pro habitu: neque pro actu: sed pro obiecto potentie in quod vltimo potest. Unde si aliquis potest ferre centum libras et non plus: dicimus quod pondus centum librarum est virtus illius potentie: quia potentia potest ita in illud quod ad amplius non attingit.

¶ Ad quartum cum dicitur quod habitus est vnum de. 10 praedicamentis etc. dico quod nomen habitus dici videtur ab habendo: et secundum quod habere dicitur respectu cuiuscunque rei que habetur: sic est post predicamentum: quia sic est commune ad diuersa predicamenta: et sic a philosopho in libro predicamentorum habere ponitur post predicamentum. Cum autem inter habens et rem habitam aliquando nihil sit actu medium: secundum quem modum dicimus quod subiectum habet qualitatem. Aliquando est relatio media secundum quem modum dicimus aliquem habere socium: aliquando vero est aliquid medium: quod non est actio vel passio: sed se habens quasi ad modum actionis: et passionis: secundum quem modum dicimus ornatum habere ornamentum: vestitum habere vestimentum: et sic de aliis que circa nos habemus: hoc vltimo modo tantum habitus dictus ab habendo: est vnum de. 10 praedicamentis. Dicitur etiam habitus ab habendo secundum quod aliqua res aliquo modo se habet in se ipsa: vel incomparatione ad aliud: et hoc modo sumendo habitum dicendum quod habitus est qualitas et genus virtutis.

¶ Ad quantum cudicitur quod virtutes naturales actiue potentie sunt non habitus etc. dico quod verum est: quia ille potentie per se ipsas deteriores sunt ad actus quos faciliter exequuntur: et ideo habitibus non indigent. Sed hoc magis est ex eorum imperfectione quam perfectione: potentie autem rationales non sunt per se ipsas determinate ad aliquem actum quem faciliter exequantur: nisi intellectum respectu principiorum: et voluntas respectu finis in generali. Sed respectu aliorum sunt determinabiles ad actus diuersos: et ideo bab tibus indigent per quos determinentur: et faciliter exeant in actus.

¶ Ad sextum dicendum: quod per charitatem non possumus elicere aliquem actum culus essentiam non possemus elicere sine charitate: sed sub aliquibus circumstantiis elicimus ipsum per charitatem per quas est meritorius sub quibus non posse mus ipsum elicere sine charitate.

¶ Aliqui tamen dicunt quod charitas et alie virtutes infuse simul sunt et potentie supernaturales et habitus. Aliquando enim ea que simul non concurrunt in inferiori simul concurrunt in superiori creatura magis appropinquante ad primum principium in quo omnes pe fectiones simul sunt vnum.

¶ Quaestio II SEcundo queritur vtrum virus semper sit in actu suo. Et videtur quod sic Gre. m homelis pentec. nunquam est amor dei ociosu. Sed amor dei maxima virtus est: ergo est aliqua virtus que semper est in suo actu.

¶ Item Iaco id est omne donum perfectum desursum est descendens a patre luminum: ergo donum perfectum de sursum descendens cuiusmodi est virtus: lumini comparatur. Sed lumen semper est in suo actu: ergo virtus semper est in actu suo.

¶ Item secundum Aug. 4. de oiui. c. 21. Ars bene recteque viuendi virtus a veteribus diffinita est: er go bene viuere est actus virtutis: sed homo per virtutem semper bene viuit: ergo virtus semper est in suo actu. I

Contra nullus homo continue meretur. Sed actus virtutis est meritorius: ergo nullus homo continue est in actu virtutis.

¶ Item actus virtutis est actus potentie perfecte per virtutem: sed nulla potentia in nobis perfeeta per virtutem contnue est in suo actu: ergo in nobis non est semper virtus in suo actu.

Respondeo quod duplex est actus virtutiscilict primus et secundus: primus est aliquid esse perfectum per virtutem. Secundus est actio elicita a potentia perfecta per virtutem in habente virtutem. Primus actus est per virtutem in habente virtutem. Secundus actus simul est ab habente virtutem et a virtute. Unde dicit magister in littera: quod bonus motus: vel affectus mentis est ex gratia et libero arbitrio. Et istos duos actus exprimit philosophus. 2. ethi. c. 5. vbi dicit quod virtus habentem perficit. In quo notatur primus actus virtutis: et opus eius bonum reddit: in quo notatur secundus actus virtutis. Dicendum ergo quod virtus semper est in suo actu primo: quia habens virtutem quamdiu habet eam semper est perfectum virtute. Sed in nobis virtus non semper est in actu secundo: quia potentie virtutibus perfecte non semper sunt in nobis in actibus suis. Et vt dictum est secundus actus virtutis simul elicitur a potentia et a virtute: sicut ab vno agente perfecto. 23

Ad primum in oppositum cum dicitur quod nuquamnest amor dei ociosus etc. dico quod verum est quando est opportunitas ad operandum: hoc autem opportunitas non est in somnis.

¶ Ad secundum dicendum: quod non est simile de lumine et de virtute: quia lumen est in subiecto naturaliter operante: virtus autem humana de qua hic loqui mur est vel in voluntate: vel in potentia obediente vatioluntati.

¶ Ad tertium cum dicitur quod homo per virtutem semper bene viuit etc. dico quod verum est loquendo de primo actu vite: non tamen de actu secundo verum est.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de secundo actu virtutis: de quo bene concessum est quod in nobis virtus non semper est in tali actu.

¶ Questio. III: Tertio queritur vtrum sine gratia gratum faciente possit esse aliqua virtus. Et videtur quod non: quia virtus mortua non est virtus. Sed virtus sine gratia gratum faciente est mortua: quia per talem virtutem habens eam non viuit spiritualiter: ergo sine gratia gratum faciente nulla potest esse virtus.

¶ Item Aug. 19. de tiui. ca. 25. dicit quod virtutes si ad quodlibet adipiscendum: vel tenendum aliquis: rettulerit: nisi ad deumvicia sunt potiusquam virtutes. Sed virtutem referre ad deum tantum: non est sine gratia gratum faciente: ergo sine gratia gratum faciente illi habitus qui dicuntur virtutes magis sunt vitia quam virtutes.

¶ Item Aug. eodem lib. ca. 4. vere virtutes esse non possunt: nisi in eis in quibus est vera pietas: sed secundum Aug. 14 de trini. causa. pietas est cultus dei: cultus autem dei non est sine gratia gratum faciente: ergo sine gratia gratum faciente non potest esse virtus: quia non est virtus si non sit vera.

¶ Item aug. enchieco prope principium: spes sine amore esse non potest. Sed sanctus amor de quo ibi loquitur charitas est: er go spes sine charitate esse non potest: ergo a simili: nec aliqua alia virtus: vt videtur.

Contra. Math diciter ir glosa quod fides generat specie: et spes charitatem. Sed generans potest esse sine genito: ergo fides et spes possunt esse sme eharitate: et ex consequenti sine gratia.

¶ Item virtutes allque acquiruntur ex actibus. Sed gratia non habetur nisi per infusionem: ergo alique virtutes possunt este sine gratia

Respondeo quod virtus potest considerari secundum temmsufficiens et imperfectum: vel secundum esse sufficiens et perfectum.

¶ Primo modo possunt esse multe virtutes sine gratia gratum faciente: sicut sunt virtutes que accruntur ex actibus ordinantes ad finem non excedentes naturalem hominis facultatem. Et etiam alique virtutes que habentur per infusionem: vt fides et spes: que sine gratiagratum faciente: et si disponant hominem ad finem excedentem naturalem hominis facultatem: cuiusmodi est vera beatitudo: tamen quia sine gratia gratum faciente: ad illum finem perducere non possunt: habent sine gratia gratum facientem esse virtutis insufficiens et imperfectum.

¶ Secundo modo loquendo de virtute nulla virtus potest esse sine gratia gratum faciente: nunquam enim habet virtus esse sufficiens et perfectum: nisi cum potest in actum placitum ipsi deo: qui est principalis artifex omnis virtutis: nunquam enim est artificiatum perfectum: nisi placeat summo artifici: et nunquam etiam est virtus perfecta: nisi possit perducere ad principalem finem virtutis: nunquam enim debet res iu dicari perfecta: nisi possit attingere suo fini ad quem principaliter ordinatur. Ine actum autem a deo gratificatum exire: et ad finem virtutis principalem attingere non potest homo per aliquam virtutem: sine gratia gratum faciente: et ideo sine illa nunquam habet virtus esse sufficiens et perfectum.

Ad primum in oppositum dicendum: quod non plus concludit: nisi quod per virtutem sine gratia gratum faciente non est spiritualis vita: quanuis per illam sit aliqua dispositio ad hanc vitam: et ex consequenti: quod sine gratia gratum faciente: nulla est virtus habens esse sufficiens et perfectum.

¶ Ad secundum quod in virtutibus relatis ad temporalem finem: duo sunt consideranda scilicet ipsi habitus secundum id quod sunt: et defectus relationis in finem debitum. Ratione primi non sunt vitia: sed aliquales dispositiones ad veram virtutem. Sed ratione secundi terminos vitiositatis subintrant.

¶ Ad tertium dicendum: quod illa auctoritas intelligitur de virtutibus habentibus esse sufficiens et perfectum.

¶ Ad quartum dicendum: quod si illa auctoritas intelligatur de amore charitatiuo: intelligenda esset etiam de spe habente esse virtutis insufficiens et imperfectum. Si autem intelligatur de spe habente esse virtutis insufficiens et imperfectum adhuc esse non potest sine aliquo amore: quia spes est respectu rei amate.

¶ Argumenta ad partem aliam nihit plus concludunt nisi quod virtus: secundum esse virtutis insufficiens et imperfectum potest esse sine gratia gratum faciente.