Articulus 2

Questio I

PRimo ostendo quod non omnes homines appetant beatitudinem. Augu. gno. de trini. ca. primo. Firmissime nouimus amo ri nisi nota non posse. Sed non omnes homines cognoscunt beatudinem: quod patet: quia secundum philosophum primo ethico. cap. 6. Quidam posuerunt eam in voluptatibus: quidam in diuitiis: quidam in honoribus: ergo non omnes appetunt beatitudinem.

¶ Item philosophus 10 ethicorum. capi. octauo. dicit quod felicitas est operatio intellectus secundum propriam virtutem: sed non omnes appetunt operari secundum virtutem: cum multos magis videamus appetere vitia quam virtutes. ergo non omnes appetunt beatitudinem.

¶ Item si beatitudo appeteretur ab omnibus non videretur huius esse alia ratio nisi quia appetitus beatitudinis est naturalis. Sed hec ratio non est sufficiens: quia sexus virilis naturalis est viris. Nec tamen consequitur omnia indiuidua speciei humane. ergo non omnes homines appetunt beatitudinem.

Contra. Augusti. decimotertio de trinita. ca. quinto. dicit quod omnes appetunt beatitudinem.

¶ Item omnia bonum appetunt dicit enim philosophus primo ethico. Circa principium: quod bene enunciauerunt dicentes esse bonum quod omnia appetunt. ergo secundum regulam eiusdem. 3 topi. Maxime bonum omnes maxime appe tunt: sed beatitudo est maximum bonum. ergo omnes homines maxime beatitudinem appetunt.

Respondeo quod beatitudo dupliciter potest confiderari scilicet in generali inquantum est bonum quoddam suffencientissimum: vel in speciali scilicet inquantum consistit in clara dei visione et perfecta eius dilectio. ne et gaudio: quod habetur de dei bonitate presenti per claram eius visionem et perfectam dilectionem. Primo modo beatitudo est omnibus nota. quilibet enim scit quid est bonum: et quid est esse sufficientissimum. Secundo modo non est omnibus nota: vnde non omnes eam appetunt: sed primo modo omnes appetunt eam: quia appetitus eius naturalis est. vnde Augusti. 13. de trinita. capi. 8. dicit quod ad appetendum beatitudinem natura compellit: cui summe bonus et immutabilis beatus creator hoc indidit. dicit etiam glo. super illud psal. Beata gens quod animus naturaliter est capax beatitudinis. nulla autem creatura capax naturaliter alicuius boni est derelicta omni naturali inclinatione.

¶ Ad illud etiam dicit philosophus libro de bona fortuna: quod naturales appetitus sunt in nobis primi. sed primus motus voluntatis est in finem. ergo ille motus est naturalis: sed beatitudo finis est: ergo appetitus beatitudinis naturalis est: sed quod naturaliter conuenit homini ratione sue forme omni homini conuenit: quia per formam homo reponitur in vna specie: et ideo: dicit Damasce. 3. lib. capi. 4 quod in omnibus communiter inspicitur: natutura characterizat in his que sub ipso sunt atomis. ergo om nes homines appetunt beatitudinem.

Ad primum in oppositum dicendum quod quamuis non omnes nouerint beatitudinem in suo esse specialissimo: nec etiam speciali: tamen omnes nouerunt eam in esse suo generalisummo.

¶ Ad se cundum dicendum quod et si non omnes appetunt operari secundum virtutem in speciali: quia multi appetunt operationem contrariam virtuti: tamen omnes operari secundum virtutem appetunt in generali. In hoc quod appetunt bonum sufficientissimum: quod bonum sine perfectissimo actu perfectissime virtutis esse non potest.

¶ Ad tertium dicendum quod sexus virilis non est naturalis iuris ratione forme: sed ratione materie. vnde philosophus. 50. meta. Masculus et femina animalis sunt proprie passiones: sed non secundum substanti am id est formam. verum in materia et corpore propter idem sper ma masculus aut femina sit patiens passionem aliquam. Illud autem quod est alicui naturale ratione materie: non oportet quod omnibus conueniat in eadem specie: quia res non reponuntur in specie per materiam: sed per formam: et ideo illud quod naturaliter alicui conuenit ratione forme conuenit ominibus in eadem specie: vt autem dictum est appetere beatitudinem in generali naturale est homini ratione forme.

Questio I

SEcundo quaeritur vtrum omnes homines ex voluntate deliberatiua beatitudinem appetant de necessitate quod enim omnes homines naturali appetitu et voluntate libera actione de necessitate ipsam appetant manifestum esti: quia beatitudo est finis humane vite: et libro 2. distin. 38 in illa quaestione. Utrum voluntas inquantum libera de necessitate velit finem. ostensum est: quod voluntas velle naturali: et velle libero a coactione de necessitate vult finem: sed quia multi distinguunt inter voluntatem liberam: et voluntatem deliberatiuam: ideo hic praedictam proposui quaestionem. Et primo ostendo quod non omnes homines ex voluntate deliberatiua de necessitate velint beatitudinem. Deliberatiuum velle est post consiliationem intellectus: sed secundum philosophum. 3. ethi. c. 6. non consiliamur de fine. ergo respectu finis non est actus voluntatis deliberatiue: sed beatitudo est finis vltimus vite humane: vt ostensum est. ergo a nullo potest appeti ex deliberatiua voluntate: nec contingenter: nec exnecessitate.

¶ Item quod non potest esse obiectum actus eligendi: esse non potest obiectum liberii arbitcrio quia proprius actus libri ar. est eligere: sed beatitudo non potest esse obiectum actus eligendi. dicit enim philosophus. 3. ethi. ca. 5 quod electio non est finis: sed eorum que sunt ad finem. ergo beatitundo non potest esse obiectum liberi arbticri sed omnis actus voluntatis deliberatiue est actus liberii arbitri ergo neque contingenter: neque ex necessitate betitudo potest appeti ex de liberatiua voluntate.

¶ Item deliberatiua voluntas est potestas rationalis: sed secundum philosophum 2. libo perihermenias: potestates rationales sunt ad oppositum. ergo ex deliberatiuavoluntate potest homo beatitudinem velle et nolle.

Conntra bonu quanto mages decogitatnt eneo magis desideratur: sed beatitudo magis recogitatur a deliberante quam non deliberante: cum ergo omnes homines naturali appetitum de necessuentate velint beatitudinem: vt in 2 libo distin. 38 ostensum esti. multo fortius omnes homines appetunt eam ex deliberatiua voluntate.

¶ Item omne liberum velle actus est liberi arbitrii quia vt ostensum est lib. 2. liberum arbitrii est voluntas: sed velle quod est actus libro artri actus est voluntatis deliberatiue. cum ergo vt ostensum. est. lib 2. distin. 39. Omnes velle libero de necessitate velint beatitudinem: sequitur quod de necessitate omnes homines volunt eam ex deliberatiua voluntate.

Respondeo quod velle deliberatiuum dupliciter potest accipi.

¶ Uno modo pro velle libero post liberam et certam rei cognitionem: seu cogitationem.

¶ Alio modo pro velle post intellectus consiliationem: secundum quem modum communis videtur accipi a philosophis.

¶ Primo modo dico quod omnes homines de necessitate volunt beatitudinem in generali voluntate deliberatiua: quanto enim homo magis cogitat beatitudinem: tanto magis videt in ea contineri omnem xationem appetibilitatis: et nullam rationem fugibilitatis: sed sicut voluntas nihil potest appetere nisi sub ratione alicuius boni: ita nihil potest refugere nisi sub ratione alicuius mali. Cum ergo vt iam dictum est: quantuncunque homo cogitet beatitudinem nihil in ea possit apprehendere sub ratione mali: impossibile est liberam voluntatem post quantamcunque beatitudinis cogitationem ipsam refugere: sed de necessitate vult eam.

¶ Loquendo vero de velle libero post intellectus consiliationem: quod quidem velle proprie loquendo dicitur deliberatiuum. Sic dico quod in ipso est aliquid perfectionis: et hoc est libere velle aliquid imperfectionis scilicet dependentia liber tatis ex intellectus consiliatione. Consiliari enim vtrum hoc sit volendum vel non est ex defectu cognitionis: eo quod intellectus in his de quibus consiliatur non statim videt sub certitudine veritatem. vnde Dama. lib. 2. ca. 21. dicit quod ignorantie est consiliari: et ideo quia intellectus: stastim videt sinem esse appetendum nullus consiliatur. vtrum finis sit appetendus vel non.

¶ Dico ergo quod accipiendo velle deliberatiuum pro velle libero post intellectus consiliationem: sic homo ex deliberatiua voluntate non appe. tit beatitudinem: nec contingenter: nec de necessitate: quia sic deliberatiua voluntas includit imperfectionem in intellectu que in ipso esse non potest respectu finis. Sed si accipiatur velle deliberatiuum ratione huius quod est perfectionis in eo: quod est libere velle illud quod intellectus vere et determinate dictat esse volendum: sic dico quod omnes homines de necessintate beatitudinem appetunt ex deliberatiua voluntate: iam enim probatum est quod omnes homines de necessitate volunt beatitudinem ex libera voluntate post quancunque beatitudinis cognitionem.

¶ Ex dictis potest videri quid dicendum ad argumentum ad vtranque dicendum quod potestates rationales non sunt ad opposita nisi respectu eorum ad que voluntas determinat se. Hec autem sunt ea que sunt ad finem. vnde quia ad finem non determinat se: sed ad ipsum appetendum determinata est a creatore: quamuis ipsa motum illum eliciat: et sicut. grauecum adiutorio influentie loci sui motum ad. inferius exequitur: ad quem determinatum est a generante: ideo re¬

TErtio queritur vtrum voluntas in appetendo beatitudinem moueat se.

Respondeo uod qum in 2t dun atin illa questione. Utrum voluntas moueat se ad volendum finem. ostensum sit quod quamuis homo per voluntatem non determinet se ad volendum finem: tamen ille actus elicitur a voluntate: et beatitudo sit finis vltimus humane vite: vt ostensum est. satis patet quid sit dicendum de motu voluntatis in appetendo beatitudinem: sicut dictum est de motu eiusdem in appetendo finem. Et ideo hic non repeto: quia hoc esset bis disputare eandem quaestionem quamuis sub verbis diuersis.

Quaestio IIII

QUarto queritur vtrum voluntas quic quid vult velit propter beatitudinem: sed quia lib. 2. distin. 38 patet huius que stionis solutio per solutionem quaestionis illius. Utrum voluntas velit omne quod vult in virtute vltimi finis: ideo de solutione quaestionis illius hic supersedeo ad vitandum superfluam repetitionem.

Quaestio V

QUinto queritur vtrum voluntas in appetendo beatitudinem mereatur. Et videtur quod non: secundum philosophum. 2. ethi. c. 6. Ex his que insunt nobis a natura non laudamur nec vituperamur: nec sumus boni nec mali: sed voluntas naturaliter appetit beatitudinem. ergo ex hoc appetitu non debet laudari: quod non esset verum si tali appetitum mereretur: omne enim meritum laudabile est.

¶ Item Augu. libro primo retractal. 9 peccati reum tamen quemquam: quia non fecit quod facere non potuit summe iniquitatis et insanieest: ergo nullus peccat in hoc quod facit de necessitate. ergo a simili nec meretur: sed ostensum est: quod voluntas de necessitate appetit beatitudinem.

Contra appetendo beatitudinem deum appetimus: sed in appetendo deum est meritum: ergo appetendo beatitudinem meremur.

¶ Item voluntarii actus boni maxime sunt meritorii propter sinem: sed secundum philosophum primo posteriorum propter quod vnumquodque tale: et illud magis. ergo maxime meritorum est velle finem.

Respondeo quod hominem appetere beatitudinem contingit dupliciter. Uno modo in generali inquantum appetit aliquod bonum sufficientissimum. Alio modo in speciali inquantum determinate appetit illud bonum in speciali: in quo vere est omnis sufficientie plenitudo: sicut in clara dei visione et perfecta eius fruitione.

¶ In appetendo beatitudinem primo mo¬ do non est meritum: quia sic naturaliter ab intellectu cognoscitur. et a voluntate appetitur: ita quod circa hoc nec intellectus potest errare in cognoscendo: nec voluntas in appetendo.

¶ In appetendo heatitudinem modo secundo est meritum: quia sic nec naturaliter cognoscitur nec naturaliter appetitur: sed respectu eius contingit esse errorem in intellectu: et obliquitatem in affectu: quia et intellectus potest opinarinon esse beatitudinem in illo bono vbi vere est: et eam esse in illo bono vbi vere non est: et ex consequenti voluntas potest appetere beatitudinem vbi vere non est: et eam non appetere vbi vere est. vnde beatitudo hoc modo accepta obiectum est. liberi arbitrii non tantum sub ratione qua est liberum. Sed etiam sub ratione qua deliberatiuum: quia quamuis homo naturaliter appetat deum videre et eo frui: vt ostendetur in quaestione sequenti: tamen illa non appetit naturaliter inquantum in illis vera beatitudo consistit: quia non cognoscit naturaliter: quia in illis vera beatitudo consistit. vnde quamuis ea in quibus vera beatitudo consistit naturaliter appetat secundum id quod sunt: non tamen illa naturaliter appetit sub illa ratione seu inquantum beatificatiua sunt.

¶ Argumenta ad partem primam procedunt de beatitudine primo modo dicta.

¶ Argumenta ad partem secundam procedunt de beatitudine secundo modo dicta.

Questio

SExto queritur vtrum beatitudo possit haberi in hac vita. Et videtur quod sic: quanto res est nobilior tanto potentior est ad consequendum finem suum: sed animalia que sunt infrahominem in hac vita possunt consequi finem suum. ergo multo fortius homo.

¶ Item homo appetit naturaliter omne illud sine quo non potest consequi finem suum: quodcunque appetit: appetit in virtute finis quem naturaliter appetit. ergo si mors esset necessaria homini ad consecutionem beatitudinis: homo naturaliter appeteret mori: quod falsum est. mors ergo non est necessaria ad beatitudinis consecutionem.

¶ Item clara dei visio haberi non potest sine beatitudine: quia ipsam semper comitatur perfecta fruitio: sed secundum Augu. antepenul. quaestione ad Orosium. Paulus in hac vita sic vidit deum: sicut sancti. post hanc vitam videbunt. ergo beatitudo potest haberi in hac vita.

¶ Item sicut se habet voluntas ad dilectionem summe bonitatis ita intellectus ad cognitionem summe veritatis: sed vt ostensum est libro primo dist. 17. per charitatem deus in vita ista immediate diligitur. ergo a simili et immediate cognoscitur: sed immediata cognitio est visio: et tunc arguo vt prius.

¶ Item beatitudo est in anima. corruptibilitas est in corpore. ergo ista non contrariatur: quia contraria nata sunt esse circa idem. ergo videtur quod non obstante corporis corruptibilitate homopossit habere anime beatitudinem in hac vita.

¶ Item omne quod intelligimus est: quia de non ente non est scientia: sed multa intelligimus que non sunt in rerum natura: nec in aliquo esse creata. ergo sunt in creatore. cum ergo multa talia clare videamus: et nihil possit clare videri in creatore nisi creator clare videatur. videtur quod in hac vita clare videre possimus creatorem: et ex consequenti veram beatitudinem habere in hac vita.

Contra Iob. 14. homo natus de muliere breui viuens tempore repletus multis miseriis: sed beata vita omnem miseriam excludit. ergo non potest haberi vera bea titudo in hac vita.

¶ Item secundum Aug. 13. de tri. ca. 7. beatitudo sine immortalitate esse non potest: sed in hac vita mortali non potest esse immortalitas. aliter enim essent contradictoria. ergo beatitudo non potest haberi in hac vita.

¶ Item beatitudo non potest haberi sine clara dei visione: sed sicut dicit glo. super illud Exo. 33 non videbit me homoet viuet. quamdiu hic mortaliter viuitur videri per quasdam imaginationes deus potest: sed per ipsam nature sue speciem non potest. ergo beatitudo in hac vita haberi non potest. Ad videndum clarius huius quaestionis veritatem primo declarandum est quod beatitudo hominis non est sine clara dei visione et perfe¬ cta eius dilectione.

¶ Secundo quod ex solis naturalibus bomo nec ante mortem nec post mortem potest veram consequibeatitudinem

¶ Tertio quod etiam supernaturaliter homo non potest consequi beatitudinem anime in hac vita de lege communi.

¶ Quarto quod ex speciali priuilegio potest deum videre in hac vita absque hoc quod sit beatus.

¶ Quinto quod ex speciali priuilegio per virtutem diuinam posset beatificari quo ad animam corpore non beatificato.

¶ Sexto quod impossibile est per quancunque potentiam totum hominem beatificari remanentem in hac vita mortali.

¶ Primum articulum declaro sic. homo naturaliter appetit suam perfectionem: talis enim appetitus cuilibet creature inditus est a natura: secunda ria autem intellectus humani perfectio est in perfectione sui actus qui est intelligere: nunquam autem est actus intelligendi perfectus nisi sit respectu nobilissimi intelligibilis et nobilissimo modo enim bilisumum autem intelligibile deus est: nobilissimus autem modus intelligendi est videre. ergo omnis homo naturaliter appetit per intellectum videre deum: sed sicut dicit Augu. 13 de tri. c. 5. Beatus non est nisi qui habet omnia que vult: impossibile est ergo hominem esse beatum sine dei visione.

¶ Preterea. omnis homo et quecunque res alia naturaliter appetit coniungi suo principioquantum est sibi possibile. vnde quia ignis generatur in circumferentia: et terra in centro: ignis appetit coniungi circumferentie: et terra centro: quia in coniunctione rei cum suo principio est perfectio eius: quam vnaqueque res naturali ter appetit: principium autem intellectus humant immediatum deus est: intellectus ergo humanus naturaliter appetit immediate deo coniungi: prout sibi possibile est. possibi le est autem cum dei adiutorio humanum intellectum coniungi sibi per claram visionem et immediatam. hanc ergo visio nem homo naturaliter appetit: sed vt prius dictum est non est beatus nisi habeat omnia que vult. ergo sine epredicta visione beatitudo hominis esse non potest

¶ Preterea. sicut dicit Augu. 14 de trini. ca. 8. Co ipso anima dei imago est: quo eius capax est. eiusque esse particeps potest. cum ergo deus sit infinitum bonum: et quelibet creatura sit bonum finitum. nullum bonum creatum sufficere potest ad omnem humani appetitus perfectionem. ergo non potest habere perfectam quietem: nisi illam habeat in summo bono: quod deus est: et hoc est quod dicit Augu. primo libero confessio prope principium. Fecisti nos domine ad te: et inqui: tum est cor nostrum: donec requiescat in te: in ipso autem non potest intellectus humanus perfecte requiescere: donec ipsum attingat sicut appetit: quia vt iam dictum est: non est beatus: nisi qui habet omnia que vult sed homo appetit ipsum immediate et clare videre: vt iam ostensum est. ergo sine tali visione beatitudo hominis haberi non potest: sed vt ostensum est superius in articulo precedenti. que stione 6 beatitudo non tantum consistit in actu intellectus: sed etiam in actu voluntatis: qui est amor: et constat quod non consistit nisi in perfecto amore: non est autem amor perfectus. nisi sit respectu summi boni: quod deus est. Restat ergo quod ad hominis beatitudinem requiritur clara dei visio: et per fecta eius dilectio.

¶ Secundum articulum declaro sic. naturalis modus cognoscendi correspondet naturali modo essendi ipsius cognoscentis: vnde si naturalismodus es sendi ipsius cognoscibilis excedit naturalem modum essendi potentie cognoscitiue: non potest ab illa naturaliter cognoscintii. verbi gratia. quia potentie sensitiue radicantur in forma perficiente materiam sensibilem: et sunt organis alligate: non possunt cognoscere nisi res sensibiles: et inquantum sunt sensibiles et singulares: intellectus autem noster: quia radicatur in forma perficiente materiam sensibilem: quamdiu corporiconiunctus est: non potest cognoscere nisi res existentes in materia. sensibili: vel illud quod ex ipsis concludere potest: quia tamen mediante organo non cognoscit: ideo res existentes in materia sensibisi potest considerare abstrahendo scilicet simplici intellectione intelligendo eas: non inquantum sunt in materia sensibili: quod patet cum intelligit aliquod vniuersale rerum sensibilium. Intellectus aute angelicus quia est in essentia que non est purum esse: sed composita est ex actuali et potentiali: non potest naturaliter et immediate cognoscere illam rem que est purum esse id est diuinam essentiam. Cum ergo vt ostensum est beatitudo vera non possit haberi sine clara et immediata dei visione et perfecta eius dilectione: homoex solis naturalibus: nec ante mortem: nec post potest veram consequi beatitudinem.

¶ Tertium articulum declaro sic. ex beatitudine anime redundat de lege communi in corpus plenitudo sanitatis et vigor incorruptionis. vnde Aug. in episto la ad Dioscorum parum ante medum. Tam potentem fecit deus animam: vt ex eius plenissima beatitudine que in fine temporum sanctis promittitur: redundet in inferiorem naturam que est corpus non beticudo que fruentis et intelligentis est propria: sed plenitudo sanitatis et incorruptionis vigor: sed plenitudo sanitatis et vigor incorruptionis corporis non possunt simul esse cum hac mortali vita. ergo homo etiam supernaturaliter non potest consequi in hac vita de lege communi anime beatitudinem.

¶ Quartum articulum declaro sic. sicut probat Augu. 13 de trinitate. c. 8 beata vita non potest deserere beatum volentem: quia non est beata vita que ita est in voluntate: vt non sit in potesta te: cum nemo btus sit aliquid volendo: nec habendo: nec etiam volentem: quia non est vita beata quam perire cupit qui habet eam: cumc vt superius ostensum est) de necessitate appetatur nondum habita. non potest etiam deserere indifferentem ad eam: quia non est vita beata quam non amat beatus: sed id non amatur quod vtrum vigeat an pereat indifferenter accipitur: sed ex priuilegio speciali in hac vita aliquis potest deum videre clare: sicut sancti vident eum. vnde et Paulus qui sic deum vidit in hac vita vt probatum est per Aug. in arguendo: raptus dicitur fuisse in paradisum: vt habetur 2 ad Cor. 12 cum ergo hec visio in hac vita Paulum deseruerit deum videndo in hac vita non fuit beatus: quia ipsum tunc non vidit: nisi per modum passionis transeuntis.

¶ Quintum articulum declaro sic. ex speciali priuilegio homini in hac vita posset dare deus habitum glorie quo anima deum videret visione beata: et prohibere ne ex hac animi beatitudine redundaret in corpus incorruptibilitas: deus enim prohibere potest causam a productione effectus. ergo ex speciali priuilegio per virtutem diuinam posset homo beatificari quo ad animam corpore non beatificato: sed quamuis hoc posset deus: nunquam tamen hoc factum est: visi in christo: vbi spiritualis fuit tatio hoc faciendi: vt ostensum est. lib. 3.

¶ Sextum articulum declaro sic. btitudo opponitur miserie. ergo totum hominem beatificari et in aliqua sui parte aliquam miseriam remanere incompossibilia sunt: necessitas autem moriendi miseria est: sed in hac mortali vita est necessitas moriendi. ergo impossibile est per quancunque potentiam totum hominem beatificari remanentem in vita mortali: quamuis deus de potentia absoluta de hac mortali vita transferre posset hominem ad plenam beatitudinem morte non interueniente: sed hoc ipsum facere non esset congruum: cum hoc matri sue non fecerit.

Ad primum in oppositum dicendum quod maior non est vera nisi intelligatur ceteris paribus. Hic autem non sunt cetera paria: quia finis hominis plus superat naturam humanam quam finis aliorum animalium naturas eorum: et hoc est ex magna nobilitate nature humane quod ad finem tam nobilem ordinatur vt ipsum consequi non possit per suam naturam.

¶ Ad secundum dicendum quod maior est falsa: quamuis enim finem naturaliter appetat: tamen ea que sunt ad finem eligit propter finem. vnde et quamuis homo naturaliter semper refugiat mortem. tamen quandoque eligit mori propter desiderium consecutionis finis. vnde dicebat Apstulus de se ad phili. primo quod erat desiderium habens dissolui et esse cum christo.

¶ Ad tertium patet solutio ex dictis in questione.

¶ Ad quartum dicendum quod non est simile: quia voluntas altior est potentia quam intellectus: vt in precedenti articulo ostensum est: et incipit eius actio vbi in tellectus actio terminatur: quia eorum actionea sunt per ordinem se habentes: et ideo illud quod debiliter cogoscimus: quandoque fortiter diligimus: et ideo quod cognoscimus mediate diligere possumus immediate.

¶ Ad quintum dicendum quod quamuis corruptibilitas sit in corpore tamen ipsum corpus animam impedit ab illa dispositione que in ea requiritur ad habendum beatitudinem: quia quamdiu est in corpore non potest de lege communi deum clare videre visionis huius habendo lumen habituale propter sarcinam corporis corruptibilis ipsum ad inferiora in clinantem.

¶ Ad sextum dicendum quod ad intelligendum aliquid sufficit quod illud habeat esse representatiuum intellectui. Illud autem quod non habet esse in re extra nec est intellectum informans potest esse representatum ei: sicut quiditas alicuius rei corrupte: cuius non veritas: sed similitudo intellectum meum informat: representata est intellectui meo. esse etiam cuiuslibet creature representatum fuit diuino intellectui ab eterno. Cum ergo dicitur quod de non ente non est scientia extenditur ens non tantum ad esse in re extra: nec ad esse in intellectu tantum sed est ad representari intellectui: quod proprie potest dici ens rationis.

Questio VIII

SEptimo queritur vtrum electorum beatitudo erit maior post iudicium quam ante. Et videtur quod non: quanto virtus anime magis est vnita ad deum: tanto clarius ipsum videt: sed anima beata modo magis est ad deum vnita quam erit post corporis resumptionem: quia tunc portio sue virtutis conuertetur ad viuificandum et regendum corpus. ergo post resurrectionem minus clare deum videbit: et ex consequenti minus erit beata.

¶ Item intellectus intelligendo organo corporali non indiget. ergo per corporis resumptionem deum clarius non cognoscet: et ex consequenti non erit beatior.

¶ Item anima christi per sui separationem a corpore: nec fuit facta minus beata: nec per resumptionem beatior. ergo a simili ita est de aliis animabus beatis.

¶ Item quamdiu voluntas perficitur charitate non complente totam eius capacitatem naturalem possibilis est ad eius priuationem: quod probo per simile. quamdiu materia est sub forma non complente absolute totam eius capacitatem naturalem: possibilis est ad eius priuationem: et cum est sub forma totam eius capacitatem complente illa priuari non potest: vt patet in materia celi: sed voluntas nullius anime beate possibilis est ad priuationem charitatis: quia aliter esset possibilis ad priuationem beatitudinis: quod improbat Augusti. 3. de tri. ca. 8. ergo tota capacitas naturalis cuislibet anime beate absolute impleta est beatitudine: et si sic earum beatitudo non poterit post iudicium augeri saltem intensiue.

¶ Item si essent possibiles ad beatitudinem intensiorem: per bonos actus quos faciunt proficerent vel se diponerent ad profectum: non enim posset dici quod ad hoc im pedirentur: quia sunt extra statum merendi: et ideo extra statum merendi: quia proficere non possunt. ergo cum nec pro ficiant: nec ad profectum se disponant: per suos bonos actus: beatitudo eorum non potest intendi.

Contra perfectior est virtus in toto quam in omnibus iuis partibus separatis: vt enim dicitur. 17. propositione de causis: virtus vnita fortior est quam dispersa: ceteris paribus: quod etiam docet experientia: sed quelibet pars dum actu est in toto participat perfectionem totius: non tantum illam que est de eo ratione partium: sed etiam illud augmentum virtutis quod est in eo per partium vnionem. cum ergo anima post carnis resumptionem habitura sit totam virtutem quam habet separata: et partem illius augmenti virtutis quod erit in coniuncto per vnionem partium: sequitur quod per corporum resumptionem anime erunt perfectioris virtutis quam modo: ad quod sequitur quod deum perfectius videbunt: et perfectius fruentur eo quam modo.

¶ Item Aug. 12. super Genm. versus finem. dicit animam a corpore separatam: non sic posse videre incommutabilem substantiam: vt sancti angeli vident sine alia latentiore causa: siue ideo quia inest ei quidam naturalis appetitus corpus admini strandi: quo appetitu retardatur quodammodo ne tota intentione pergat in illud summum celum quamdiu non subest corpus: cuius administratione appetitus ille quiescat.

¶ Item glo. super illud apoc. 6. vidi subtus altare animas interfectorum dicit quod anime sanctorum ideo dicuntur subtum altare: quia modo sunt in minori dignitate quam sint future: quia nondum nisi vnam stolam acceperunt

¶ Item nulla anima per corporis resumptionem erit minoris virtutis intelligendo et volendo quam modo: alblitius enim resumptio corporis esset in preiudicium animarum quod falsum est. nulla est remanebit equalis virtutis illi virtuti quam habet modo: quia cum corpora non ordinentur ad refurrectionem nisi propter animam intellectiuam frustra esset corporum resumptio: quod falsum est. sequitur ergo quod quelibet erit maioris virtutis in intelligendo et volendo deum quam modo: quilibet ergo deum clarius videbit et fortius amabit quemlibet. ergo erit beatior etiam intensiue.

Respondeo quod btitudo hominum electorum maior erit post iudicium quam ante extensiue: quia non habent modo nisi beatitudinem anime. tunc autem erunt beati et in anima et in corpore beatitudo etiam cuiuslibet anime erit maio: extensiue: quia nunc gaudet de bono proprio. tunc autem gaude bit et de suo et de corporis bono.

¶ Aliqui tamen probabiliter dicunt quod non erit maior intensiue: quia in resumptione corporis non dabitur ei aliquod augmentum habitus glorie: nec per illam resumptionem habebit perfectius esse naturale: quia esse creatum vltra essenttam non videtur importare nisi solam relationem ad datorem essendi. anima autem per corporis resumptionem non erit perfectioris essentie: sicut per sui separationem a corpore nihil fuit diminutum de essentia sua per resumptionem etiam corporis non habebit perfectiorem relationem ad datorem essendi quam ante: quia rem mutari secundum relationem praesupponit eam mutari secundum aliquid absolutum: secundum doctrinam phlosophi. 5. phy. sed si anima non est habitura perfectius esse per corporis resumptionem: videtur quod non sit habitura perfectiorem virtutem: et ex consequenti nec actum videndi perfectiorem.

¶ Sed contra hanc opinionem videtur esse auctoritas Augu. in opponendo allegata ad partem secundam: et magister dicens huius di. c. vlti.o quod amplior erit cognitio.

¶ Unde mihi videtur dicendum quod betitudo anime erit maior etiam intensiue: quia clarius deum videbit. vnde magister huius di. c. vltimo. peracto iudicio ampliorem gloriam sue claritatis deus monstra bit electis: non quod anima sit receptura maiorem glorie habitum: sed quia augebitur perfectio sue naturalis virtutis: quanto autem perfectior est naturalis anime virtus: tanto cum equali adiutorio supernaturali clarius deum videt.

¶ Quod autem perfectior futura sit per corporis resumptionem naturalis anime virtus probo sic. quanto res habet perfectiorem essendi modum tanto perfectius potest habere sue virtutis operationem: sed anima beata per sui corporis resumptionem habebit perfectiorem modum essendi quam modo: quia omnis pars habet perfectiorem modum essendi in toto quam separata ab eo ceteris paribus anima autem creata est vt hominis pars: et ideo cum anima separata a suo corpore iterum constituetur hominis essentia perfectiorem habebit naturalem virtutem quam modo.

¶ Preterea. natura recta non appetit naturaliter habere aliquid: quo habito non fieret perfectior secundum modum essendi: nec secundum virtutem: sed natura cuiuslibet anime beate est recta: et quelibet naturaliter appetit resumptionem corporis proprii. ergo per illam resumptionem quelibet fiet perfectior secundum essendi modum vel secundum virtutem: sed ad perfectiorem essendi modum sequitur maior virtutis perfectio: et malor virtutis perfectiopresupponit perfectiorem essendi modum: perfectiorem ergo habebunt essendi modum et virtutem post resumptionem corporum quam ante quod enim anima in corpore corruptibili imperfectiore habeat suam operationem naturalem quam separata hoc est per accidens scilicet ratione corruptibilitatis corporis: qua est ei rebellis et eam aggrauat iuxta illud sap. 9. corpus quod corrumpitur aggrauat animam: sed sicut dicit Augusti. 12 super genesim. versus finem. Cum anima hoc corpus iam non animale: sed per futuram commutationem spiritua¬ le receperit: perfectum habebit nature sue modum obedi ens et imperans viuificata et viuificans tam inefficabili facilitate vt sit ei glorie quod fuit sarcine.

Ad primum in oppositum dicitur quod anima potest iudicium non erit minus vnita ad deum quam modo: sed magis: quia ex hoc quod corpus reget virtus eius non dispergetur sed augebitur: et illud regimen ad dei gloriam referetur.

¶ Ad secundum dicendum quod anima per corporis resumptionem non videbit deum clarius: non quia per organum ope retur: sed quia per corporis resumptione perfectiorem essendi modum habebit.

¶ Ad tertium dicendum quod non est simile de anima christi et de aliis animabus: quia anima christi suam actualem existentiam habet in verbo: et quia non fuit minus verbo vnita separata a corpore quam corpori coniuncta: ideo habuit ita perfectum actualitatis existentie modum a corpore separata sicut corpori coniuncta.

¶ Ad quartum dicendum quod quamuis omnium voluntatum beatorum naturales capacitates sint absolute implete charitate licet illa implete sint per comparationem ad earum dispositionem. non tamen possi biles sunt ad charitatis priuationem: quia anima habens charitatem illa priuari non potest nisi ipsamet se auertat a deo per voluntatem: sed nullus beatus se a deo auertere potest: quia in deo vident perfectiones omnium bonorum: nec in ipso aliquid apprehendunt sub ratione mali: nec sub ratione defectus perfectionis alicuius boni: et sicut creatura rationalis vel intellectualis nihil potest velle nisi apprehendat aliquid in ipso sub ratione alicuius boni: nec illud potest non amare in quo quicquid apprehendit sub ratione alicuius boni apprehendit: nec valet simile de materia quod adducebas ad probationem maioris argumenti: materia enim prima seipsam non transmutat de vna forma ad aliam: sed ab alio transmutatur: sed nihil potest transmutare voluntatem habentem charitatem ad charitatis priuationem nisi ipsa transmutet semetipsam.

¶ Ad quintum cum dicitur quod si essent possibiles ad beatitudinem intensiorem per bonos actus quos faciunt proficerent: vel se disponerent ad profectum etc. dico quod verum eet si gloria beatorum esset educibilis de potentia anime per bonos actus: sed non est ita. talis enim hitus est in beatis a deo per creationem. tota autem perfectio per bonos actus educibilis de potentia anime quamdiu est a corpore separata est in qualibet anima beata in summo suo: hitus enim glorie illam totam possibilitatem reducit ad actum: et ideo per bonos actus quos faciunt non intenditur eorum beatitudo: nec se ad talem intensionem disponunt: post corporum autem resumptionem tota perfectio educibilis per actus hominis de potentia totius coniuncti reducetur ad completum actum in virtute glalie: et ideo habitu glarie non augmentato anime perfectius deum videbunt: propter perfectiorem modum essendi quem habebunt vt declaratum est in corpore quaestionis.

¶ Argumenta ad partem secundam concedenda sunt.

¶ Tmen ad intellectum auctori tatis Aug. sciendum quod anime separate non retardantur in aliquo a perfectione visionis sue propter amorem suorum corporum per se: quia non minus amabunt corpora sua post resurrectionem quam modo: sed quia amatis corporibus carent: per quam carentiam habent imperfectum nature sue modum quem habebunt perfectum post resumptionem corporum suorum et hoc forte voluit notare Aug. per ilud verbum: siue ex aliqua latentiore causa.

¶ Ad rationem autem adductam pro alia opinione in corpore quaestionis potest dici quod anima per corporis resumptionem habebit perfectiorem relatione ad datorem essendi quam modo: quia erit existens per actualitatem perfectiorem quam modo: secundum enim sententiam philosophi. 7. Meta. Illa duo ex quibus possibile est fieri per essentiam vnum: oportet esse aliquo modo in potentia: quod exipresse dicit commentator suus ibidem. Per hoc autem ex eis constituitur vnum: quia possibilitates que erant eis terminantur ad vnam perfectam actualitatem compositi per quam quelibet pars perfectius existit quam per se terminatio autem possibilitatis partium ad vnam actualitatem totius est earum aliqualis mutatio secundum aliquid absolutum: inquantum per hoc efficiuntur existentes per actualitatem compositi que est res absoluta: per quam¬ non existebant ante.

¶ Uel aliter potest dici et clarius quod esse anime rationalis non tantum addit vltra eius essentiam relationem ad datorem essendi: sed etiam ad compositum quod ex ipsa et corpore constituitur: sed quamdiu est separata illa relatio est in ea in aptitudine: sed post corporis resumptionem erit in ea in actu. perfectius est autem partem referri ad totum in actu quam in aptitudine tantum. huius autem relationis actualitas causabitur in ea per sui coniunctionem cum corpore. que non erit relatio: sed quedam actio vnientis: et quedam passio vnibilium.

¶ Potest etiam aliter dici quod sicut non est idem natura et modus nature sic non est idem esse et modus essendi: et quod sicut anima per corporis resumptionem non est habitura perfectiorem naturam quam habeat modo: et tamen est habitura perfectiorem nature sue modum vt patet per auctoritatem Augusti allegatam in corpore que stionis: sic dato quod per corporis resumptionem non sit habitura perfectius naturale esse vt dicunt multi. tamen quia per resumptionem corporis habebit sui naturalis esse perfectiorem modum: et ex consequenti perfectiorem virtutem seu virtutis modum: hec enim non tantum consequenter ad perfectius esse: sed etiam ad perfectiorem essendi modum: quanto enim perfectior est naturalis anime virtus: tanto cum equali habitu glorie deum clarius vident anime. ergo per corporum resumptionem deum videbunt clarius quam modo dum sunt a suis corporibus separate.

Questio. VIII

Octauo queritur vtrum beatitudo ab omnibus beatis equaliter participetur. Et videtur quod sic. Matth. 20 dicitur quod omnes acceperunt singulos denarios: sed per denarium significatur aliquid quod omnes beati communiter habent.

¶ Item I Io. 3o. Uidebimus eum sicuti est: sed res non potest videri clarius quam sicuti est. ergo omnes beati equaliter clare deum vident: et ex consequenti omnes equaliter sunt beati.

¶ Item Augu. lib. 83. quaestionum. q. 32 dicit eandem rem non posse alium alio plus intelligere. ergo vnus beatus non potest deum plus videre quam alius: et ex consequenti nec beatior esse.

¶ Item beatitudo est vltimum quod homo potest consequi: sed veltra vltimum nihil est. ergo beatitudo vnius non potest esse maior beatitudine alterius.

Contra id et corum 15 stella a stella differt in claritate: sic et resurrectio mortuorum.

¶ Item premium debet respondere merito: sed non omnes beati equaliter meruerunt. ergo non omnes equaliter beati sunt.

¶ Item beatitudo post iudicium complete perficiet cuislbet beati appetitum tam deliberatiuum quam naturalem: et sed in capacitate naturali est naturalis appetitus ad complementum totius perfectionis cuius capax est absolute: ergo tota capacitas cuiuslibet implebitur: sed capacitates ille non in omnibus beatis sunt equales. ergo nec omnes equaliter beati sunt.

Respondeo quod in beatitudine est considerare beatitudinis obiectum scilicet bonum increatum quod vnum et idem existens ab omnibus participatur: et ipsam dispositionem beatorum: per quam illud bonum clare videndo et perfecte diligendo ipsum participant. ex parte obiecti participati non est vnus alio beatior: quia idem est obiectum quod omnes participant: sed ex parte dispositionis beatorum est vnus beatior alio: inquantum vnus videt alio clarius deum et diligit perfectius: qui enim equalem habentes virtutem nature habent inequalem habitum glorie: vel equalem habentes habitum glorie habent inequalem virtutem nature: inequaliter deum vident: et ex consequenti inequaliter beati sunt propter inequalem ex parte beatorum dispositionem. vnde glo. super illud Io. 14. In domo patris mei mansiones multe sunt. dicit id est diuersa praemia meritorum

Ad primum in oppositum dicendum quod ideo omnes dicuntur accepisse singulos denarios: quia idem est bonum quod omnes beati participant: quamuis ipsum participent modo differenti ex parte participantium.

¶ Ad secundum dicendum quod quamuis quilibet beatus videat deum sicuti est. ex hoc tamen non sequitur quod visio vnius non sit intensior quam visio alterius.

¶ Ad tertium dicendum quod illa terminatio plus potest importare modum ex parte rei intellecte: et sic vera est propositio. qui enim intelligit rem habere per alium modum quam habet non intelligit: sed errat: et sic intelligit Augu. vt patet per litteram antecedentem. si autem dicat modum ex parte intelligentis: sic ille qui habet clariorem et virtuosiorem intellectum potest eandem rem magis intelligere quam alius

¶ Ad quartum dicendum quod beatitudo dicitur vltimum omnium desiderabilium inquantum terminat totaliter appetitum. et ego dico quod beatitudo cuiuslibet boni totaliter terminat suum appetitum ita quod vltra hoc nihil desiderat.

¶ Uel potest dici quod beatitudo dicitur vltimum desiderabilium sicut homo nobilissimum omnium animalium: et tamen inter homines vnus est alio nobilior.

¶ Quamuis autem argumenta ad partem aliam gratia principalis conclusionis concedenda sint: tamen quia vltimum apparenter videtur concludere quod naturalis capacitas cuiuslibet beati absolute impleta est: quod falsum est: quamuis impleta sit per comparationem ad dispositionem quam beatus in vita habuit. Ideo soluendum est et dicendum quod minor est falsa. si accipiatur naturalis appetitio pro aliquo motu naturalis inclinationis: naturalis enim capacitas cuiuslibet beati impleta est per comparationem ad suam dispositionem: vt dictum est: et ideo cum sit plene subiecta voluntati beati ad plus habendum non in clinatur. si tamen extenderetur nomen naturalis appetitus ad naturalem possibilitatem secundum quem modum dicit philosophus quod materia appetit formam: sic minor vera est: sed sic maior non esset vera: quia multi sunt beati quorum naturalis eapacitas absolute considerata posset recipere maiorem habitum luminis glorie quam habeant: et deus de potestate absoluta maiorem posset dare.