Table of Contents
Commentarius in Libros Sententiarum
Liber 1
Prologus
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Pars 1
Pars 2
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Distinctio 45
Distinctio 46
Distinctio 47
Distinctio 48
Liber 2
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Liber 3
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Liber 4
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Distinctio 45
Distinctio 46
Distinctio 47
Distinctio 48
Distinctio 49
Distinctio 50
Articulus 1
¶ Quinto vtrum fideles contrahen¬ tes in gradu prohibito separandi sint postquam eonuertuntur ad fidem.
¶ Sexto vtrum illi qui ante concilium generale inquo restricta suit linea consanguinitatis vsque ad quartum gradum contraxerunt in gradum quanto vel sexto vel septimo potuerunt post praedictum concilium in suo coniugio remanere.
Quaestio 1
PRimo ostendo quod consanguinitas non sit aliquod vinculum. ratione anime non est aliquod vinculum consanguinitatis inter homines: quia omnes anime rationales producuntur in esse per creationem: nec ratione corporis: quia in his que respiciunt corpus communicant homines cum brutis inter que non est vinculum aliquod consanguinitatis. ergo inter homines non est aliquod consanguinitatis vinculum.
¶ Item aliqui homines non magis communicant interse in essentia speciei quam alii homines: nec in essentia numerali: accidentaliter tamen quandoque colligantur inter se non descendentes ab eodem stipite quam aliqui qui ab eodem stipite descendunt. ergo inter descendentes ab eodem stipite non est vinculum consanguinitatis.
¶ Item si vinculum consanguinitatis esset inter homines per eorum descensum ab eodem stipite per carnalem propagationem: tunc tantum se extenderet consanguinitatis vinculum quantum ex se extendit carnalis propagatio: sed homines omnes christo excepto per carnalem propagationem descenderunt ab Adam: ergo inter homines omnes esset consanguinitatis vinculum: quod falsum est.
Contra amicitia est vinculum inter homines: sed philosophus. 8. Ethi. c. 12. Inter alias species amicitie ponit amicitiam consanguineorum. ergo aliquod vinculum consanguinitatis est inter homines.
¶ Item experientia docet illos qui ab eodem stipite descenderunt magis colligari inter se affectione naturali quam alios: ceteris paribus. ergo experientia docet inter homines esse aliquod vinculum consanguinitatis.
Respondeo quod sicut dicit philosophus. 8. Ethi. ca. 12. Omnis amicitia in aliqua communicatione consistit et omnis communicatio alicuius amicitie causa est ita quod secundum differnias communicationum sunt amicitiarum differntie secundum philosophum. vbi prium Consanguinitas autem est quedam naturalis communicatio in sanguine. quod ideo dicitur: quia sanguis vltima digestione digestus est materia proxima seminis: consanguinitas ergo est inter consanguineos cuiusdam naturalis amicitie causa: et quia naturalis amicitia est formale vinculum et naturale illorum quorum est: ideo dicitur predicatione causali quod consanguinitas est vinculum id est vinculi causa: sed quia consanguinitas non causat predictam naturalem amicitiam nisi mediante cognitione communicationis in sanguine: que cognitio insufficienter inuenitur nisi in hominibus: quamuis in brutis multis sit imperfecte aliqua cognitio predicte communicationis inter parentem et immediatam eius prolem. vnde et videmus ipsos habere aliquam similitudinem naturalis amicitie adinuicem ideo proprie loquendo non est vinculum consanguinitatis nisi inter homines: quauis inter aliqua bruta sit secundum quid. Ex dictis patet solutio ad primum argumentum in oppositum.
¶ Ad secundum dicendum quod quamuis consanguinei non magis communicent inter se et in essentia speciei quam alii: nec est in essentia numerali. tamen magis conueniut in virtute naturali: sed non est necessarium quod magis communicent in virtute naturali absolute: quia quandoque aliqui non consanguinei similiores sunt in naturali virtute absolute quam aliqui consanguinei: semper tamen consanguinei magis conueniunt in virtute naturali a virtute stipitis deriuata.
¶ Ad tertium dicunt aliqui quod tunc deficit consanguinitas quando descendentes ab eodem stipite desinunt esse similes in naturali virtute suo stipiti: quod dicunt necessarium fieri: quia illa assimilatio paulatiue vadit diminuendo. quod patet: quia naturalis virtus vt est deriuata a stipite non est ita fortis sicut in stipite: sicut nec in ramis arboris est naturalis virtus quam recipiunt a radice et stipite ita fortis sicut in radice et stipite inquantum eam a stepite accipiunt: quia contingere potest ex alia causa quod aliqua naturalis virtus fortior sit in ramis vel fructu quam in stipite vel radice: sicut quamuis in filio potest esse fortior naturalis virtus quam in patre: hoc tamen non ex naturali virtute patris tantum: sed ex aliqua alia cooperante causa.
¶ Sed contra si contingeret quod vnus pater generaret filios plures qui non essent patri similiores in quacumque naturali virtute quam aliqui alii homines: adhuc esset consanguinitas inter eos per hoc quod communicarent in natura ab eodem stipite per virtutem naturalem propagata.
¶ Preterea. cum quanto virtus generantis fortior est tanto per eam possit ad plures protendi naturalis assimilatio virtuti naturali stipitis contingere posset quod aliqui ab vno stipite descendentes magis essent consanguinei inter se quam alii inter se ab alio stipite descendentes tam istis quam illis existentibus in eodem gradu ad suum stipitem: quod inconueniens videtur. Ideo dicunt alii quod tantum se extendit consanguinitas quantum naturalis propagatio ab eodem stipite: et quod omnes homines habent in se aliquam consanguinitatem inquantum ab eodem stipite per naturalem propagationem descendunt: et talis consanguinitas aliquam rationem habet vinculi: inquantum inter homines: qui hunc descensum efficaciter recogitant: et in quibus non est naturalis affectio per excessiuam malitiam deprauata: causat aliquod vinculum amicitie naturalis quamuis debiliter. vnde Augu. 12 de ciui. ca. 21. Dicit quod ideo deus noluit omnes homines ab vno descendere vt eo modo vehementius commendaretur homini ipsius societatis vnitas vinculumque concordie: et non tantum inter se nature similitudine: verum est cognationis affectu homines necterentur: non dicitur ergo proprie consanguinitas deficere: sed pro tanto deficere dicitur: quia per nimiam elongationem a stipite naturalis amicitia fere totaliter euanescit: quam matrimoniale vinculum aliquo modo reuocat fugientem.
Quaestio 2
SEcundo quaeritur vtrum consanguinitas prestet matrimonio impedimentum. Et videtur quod non: quia ligati vinculo naturalis amicitie facilius quam alii in amicitia perseuerant: sed inter coniuges maxime vtilis perseuerantia amicitie ergo conmsangninei aptiores sunt vt matrimonialiter copulentur inter se quam extranei.
¶ Item non impedit matrimonium quod nulli bono matrimonii contrariatur: sed consanguinitas non conriatur alicui bono matrimonii: quia ita possunt seruare fidem sicut extranei: et ita est procreare prolem. ergo consanguinitas matrimonium non impedit.
¶ Item Eua immediate sumpta fuit de Adam. et tamen illa propiquitas non impediuit matrimonium inter eos: ergo multo fortius nulla alia carnalis propinquitas matrimonium impedit.
¶ Item Grego. ad Augui episcopum anglorum. et habetur. 35. q. 3. Quedam lex. et recitat magister in littera post medium huius di. dicit: quod siue duorum ftinum germanorum siue duarum sororum filius et filia misceantur experimento didicit ex tali coniugio sobolem non posse succrescere: sed illud quod impedit sobolem succedentem debet im pedire matrimonium: et quia est contra vnum bonum matrimonii: ergo aliqua consanguinitas matrimonium impedit.
Respondeo quod aliqua consanguinitas impedit matrimonium ex dictamine iuris nature aliqua ex dictamine legis diuine: aliqua per statutum ecclisie. Propter dictamen legis nature impeditur matrimonium filie cum patre vel filii cum matre. vnde et in lege nature dictum est: vt habetur Gen. 2. relinquet homo patrem et matrem et adherebit vxori sue. Ius enim naturale dictat maiorem reuerentiam deberi parentibus quam coniugibus: et dictat non sic debere tractari turpiter parentes sicut se contractant coniuges: et magis tamen est contra ius nature matrimonium filii cum matre quam filie cum patre: quia vxor debet esse viro subiecta. contra autem ius nature est vt filius teneat matrem subiectam. vnde et quedam animalia bruta abhorrent coire cum matre sua: quamdiu cognoscant eam esse suam. matrem. quod patet per illud quod narrat philo sophus de animalibus libro 9 c. 46. de camello qui cum saltasset super matrem suam coopertam postquam recognouit ea esse matrem suam interfecit ingeniatore. Narrat etiam de equo ibidem qui cum saltasset super matrem suam et recognouit eam postquam discooperiebatur fugit et proiecit se de alto et mortuus est.
¶ Ex dictamine legis diuine aohibentur matrimonialiter copulari consanguinei in primo gradu et secundo ex vna parte tantum vt patet Le ui. 18 Cuius ratio est: ne si possent matrimonialiter copulari daretur incentiuum luxurie: eo quod tales persone frequenter solent in eadem domo habitare.
¶ Per statutum ecclesie prohibentur matrimonialiter copulari consanguinei etiam in tertio et quarto gradu: quia vsque tunc consueuit inter homines satis durare amicitia propter consanguinitatis vinculum nature: sed post illum gradum concedit eas posse copulari ad amicitiam quasi fugientem reuocandam: vt sic charitas inter homines dilatetur: eo quod coniunx ad consanguineos sui coniugis multum afficiatur. n Ad primum in oppositum dicendum quod sicut vna communicatio quandoque impedit aliam ita amicitia fundata super vnam communicationem. vnde amicitia consanguinitatis magis est impeditiua quam promotiua amicitie: que debet esse inter coniuges propter rationem communicationis super quam fundata est.
Quaestio 3
TErtio queritur vtrum consanguinitas impediat matrimonium vltra quartum gradum. Et videtur quod sic. extra de consanet affir. quod dilectio. Contractus existentium in sex to gradu ponitur sub indulgentia: quod non esset verum nisi consanguinitas vltra quartum gradum de iure communi matrimonium impediret.
¶ Item magister circa principium huius distin. dicit quod consanguinei in septimo gradu vel infra copulari non debent.
¶ Item idem habetur. 35. q. 3. Pogenie. et. c. seq. et. c. Nulli. Que iura recitat magister in littera satis cito post principium.
Respondeo quod consanguinitas non impedit matrimonium vltra quartum gradum iura enim contrarium dicentia reuocata fuerunt in concilio generali: vt patet per illud quod habetur extra de consan. et affini. Non debet. Ubi dicitur quod prohibitio de coniugio antiquitus seruata difficultates frequenter inducebat. et aliquando pariebat periculum animarum. et ideo hec prohibitio vsque ad quartum gradum restricta est: cui numero congruit: vt ibidem dicitur: quia in corpore hominis sunt quatuor humores: qui constant ex quatuor elementis: potest etiam huius reuocationis hec assignari ratio: quia iam propter refrigerium charitatis vinculum amicitie inter consanguineos vltra quartum gradum ita euanescit: et quasi fugit: quod ex tunc licitum esse debet ipsam per matrimoniale vinculum reuocari.
Quaestio 4
QUarto queritur vtrum aliquis tantum posset distare a stipite quod licite posset contrahere cum eo.
Respondeo quod non quia ratio naturalis dictat quod ordo naturalis generationis de bet procedere: non retrocedere: quod aliquo modo fieret. si aliquis vel aliqua coniungeretur suo stipiti in carnalis generationis opere: naturaliter etiam maiorem reuerentiam debet homo illi a quo essendi sumpsit initium generatione naturali: quamuis mediate: quam deat coniunx coniugi.
Quaestio 5
QUinto queritur vtrum infideles contrahentes in gradu prohibito sint separandi postquam conuertuntur ad fidem.
Respondeo quod si contraxerunt in gradu prohibito a iure nature vel diuino matrimonium nullum fuit inter eos: et omnes enim subsunt legi nature et legi diuine: et ideo postquam conuertuntur ad fidem separandi sunt. Si autem contraxerunt in graduprohibito ab ecclesia tantum: cum statuta ecclesie non se extendant ad infideles: qui nunquam sacramentum baptismi susceperunt: tunc dico quod legitimum matrimonium fuit inter eos contractum. et ideo post eorum conuersionem ad fidem non sunt separandi: extra de consangui. et affini. de fidelibus.
Quaestio 6
SExto queritur vtrum illi qui ante concilium generale in quo restricta fuit linea consanguinitatis vsque ad quartum gradum contraxerunt in quinto gradu vel sexto. vel septimo potuerint post predictum concilium in suo coniugio remanere.
Respondeo quod tales quando contraxerunt erant persone illegitime ad contrahendum inter se: et ideo inter eos nullum fuit contractum matrimonium: nec per reuocationem illorum statutorum fuerunt illa matrimonia confirmata: quia constitutiones matrimonii ad preterita matrimonia non trahuntur: decre torum distin 3I ante triennium. et 35. q. 3. de incestis. et ex tra de consangui. et affini. Non debet. Ubi dicitur decetero libere copulentur: per quod datur intelligi secundum glo. ibidem quod per istam constitutionem predicta matrimonia non fuerant confirmata: vnde sic coniuncti separari potuerunt si voluerunt: nec debuerunt simul cohabitare carnaliter nisi illi qui de nouo contraxerunt expresse vel tacite: et dico tacite: quia si post publicationem restrictionis linee consanguinitatis vsque ad quartum gradum simul steterunt scienter intelliguntur ratificasse matrimonium. non tamen per hoc fuit ratificatum quo ad deum nisi de nouo interuenerit mutuus interior consensus: nec fuit necessaria noua expressio per verba: quia cum interiori consensum expressio consensus: quando contraxerunt de facto sufficit ob matrimonii sauorem. extra de consangui. Non debet in glo.