Articulus 5

Quaestio

PRimo ostendo quod in inferno non sint tenebre corporales. Greg. 9. libro mo. versus finem exponens illud Iob 10. vbi vmbra mortis: et nullus ordo. dicit de igne infernali: quod quam uis ad consolationem non luceat. tamen vt magis torqueat ad aliquid lucet: natura sequaces quosque suos secum in tormentis reprobi flamma illustrante visui sunt: quorum amore deliquerunt.

¶ Item secundum philosophum 2. de anima. nihil videtur nisi in lumine: sed damnati aliquid videbunt: quia aliter visus in eis esset ociosus et superfluus. ergo non sunt in inferno corporales tenebre.

¶ Item Isido. 16 lib. de summo bono. c. 29. dicit ignem gehenne ad aliquid lumen habere. ad aliquid non habere. hoc est habere lumen ad damnationem vt videant impii vnde doleant: et non habere ad consolationem: ne videant vnde gaudeant: sed tenebre corporales non sunt cum lumine.

Contra vt habetur Math. 2 dixit rex de non habente vestem nuptialem. mittite eum in tenebras exteriores.

¶ Item non est minus probabile ibi esse tenebras corporales quam corporalem fletum: sed ibi erit fletus corporalis. vnde Matth. 22 dicitur quod ibi erit fletus et stridor dentium. ergo ibi sunt et erunt tenebre corporales.

¶ Item Grego. 9o libro mo. ante auctoritatem prius allegatam. vltrix flamma viciorum concremationem habet et lumen non habet. ergo sunt ibi tenebre corporales.

Respondeo quod lumen per se est delectabile. peraccidens autem potest esse tristabile: in¬ quantum aliquid ostendit: quod displicet: et quia infernus est locus omnis tristitie. ideo simpliciter locus tenebrosus est. nec est ibi aliquod purum lumen quod visum delectet: est ibi tamen lumen aliquod obscuritati permixtum quo damnati videre possint vnde doleant.

¶ Et sic patent solutiones ad argumenta vtriusque partis excepto secundo ad partem secundam.

¶ Ad quod dicendum quod quauis ibi sint tenebre corporales modo eodem quo dictum est: tamen non erit ibi corporalis fletus inquantum est quedam resolutio corporalium lachrymarum: quia talis resolutio tunc non erit: talis enim resolutio pertinet ad corrupti bilem statum. tamen erit ibi maximus dolor interior: et in facie et in oculis huius doloris signum scilicet capitis turbatio et aliqua oculorum obnubilatio. non vt non videant: sed vt peius videant: et hec conturbatio et obnubilatio lachryme corporales secundum metaphoram dicte sunt. credo tamen quod post corporum resumptionem ibi erit stridor dentium ex angustie magnitudine proueniens.

Quaestio

SEcundo queritur vtrum in inferno sit maior pena vermis quam ignis Et videtur quod non: quia secundum Austusti. 12 de ciuita. capitulo quarto nihil igne vrente est molestius.

¶ Item maior pena est illa que ex sui natura citius in fert mortem: sed pena ignis ex sui natura citius infert mortem quam pena vermis. ergo grauior est et maior.

¶ Item maior est pena proueniens ex re quam ex similitudine rei: sed pena ignis prouenit ex re. pena vermis cum sit spiritualis: prouenit ex similitudine rei. prouenit enim ex apprehensione que est per similitudinem. ergo maior est pena ignis quam vermis.

Contra illa pena maior est: quam homo magis cupit effugere: sed homines magis cupiunt effugere penam mentis quam corporis. vnde aliquando vt effugiant vehementem tristitiam interficiunt se: cum ergo pena vermis sit per na mentis: quia est remorsus conscientie: et pena ignis sit pena corporis maior est pena vermis quam pena ignis.

¶ Item duarum delectationum illa est maior: propter quam alia desipit: sed sicut dicit Bernardus in epistola ad proprios parentes. Gustato spiritu necesse est desipere carnem: affectanti celestia terrena non sapiunt. eternis inhianti fastidio sunt transitoria. ergo maior est delectatio spiritualis quam corporalis: sed illa pena maior est que opponitur maiori delectationi. ergo cum pena vermis sit spiritualis maior est quam pena ignis que est corporalis.

Respondeo quod pena vermis dupliciter potest accipi. aut proprie scilicet pro verme corporali. aut metaphoricem scilicet pro remorsu concupiscentie: qui vermis dicitur inquantum oritur ex putredine peccati: sicut vermis ex putredine corporali: et animam spiritualiter pungendo affligit sicut vermis carnem ipsam puugendo vel mordendo. vtroque modo dicunt aliqui ibi esse penam vermis. propter hoc quod dicit scriptura Iudith. vlti. Dabit ignem et vermes in carnes eorum. Et ecclesiastici septimo. Uindicta carnis impii ignis et vermis. vermis autem puniens carnem est. vermis corpora lis vt eis videtur: quamuis Augusti. 21. de ciuita. capi. 9. dimittat sub dubio vtrum in inferno erunt vermes materiales vel non tamen communiter tenetur quod non: quia vt superius ostensum est vegetabilia et bruta non remanebunt eo quod nunquam habuerunt ordinem ad incorruptionem: et post iudicium non erit generatio et corruptio: vt ostensum est. per penam ergo vermis intelligit sacra scriptura remorsum conscientie: quo et si principaliter et immediate affligatur anima: eo tamen et ex consequenti et per quandam redundantiam: affligetur caro. vnde caro damnatorum affligetur et ab exteriori et ab interiori. Et sic patet quod querere vtrum in damnatis sit maior pena vermis quam ignis est querere vtrum remorsus conscientie sit eis maior pena quam illa que in eis causatur ex igne.

¶ Ad quod dicendum simpliciter quod sic: et potest sic declarari. sicut magnitudo delectationis pensatur ex tribus scilicet magnitudine boni con iuncti: et ex bona dispositione potentie ad suscipiendum passionem delectationis et ex perfectione coniunctionis. sic magnitudo doloris pensatur ex magnitudine mali coniuncti: et ex hoc quod potentia est multu disposita ad patiendum ab illo malo: et ex forti coniunctione mali affligentis cum illa potentia. malum enim interius animam affligens damnatam ex perpetua carentia sue perfectionis: ad quam erat apta nata: inquantum illa carentia apprehenditur sub certitudine sit inesse pro peccato proprie voluntatis: hec enim carentia vt sic apprehensa est illud maximum malum quod animam affligit. quod longe magis est bone dispositioni anime contrarium quam actio ipsius ignis anima etiam magis est disposita ad patiendum a malo predicto quam ab ipso igne. quod patet quia ille ignis non est aptus natus animam affligere ex propria virtute immediate: non enim ipsam affligit immediate nisi inquantum est instterum diuine iustitie: et post iudicium affliget animam est corpore mediate anima autem patitur a predicto spirituali malo immediate: et per se. coniunctio est est sortior: quia fortior est apprehensio per intellectum quam per sensum: et quamuis post corporis resumptionem illud malum quod vermem voco: et ipsum ignem apprehendat per intellectum. tamen principalius apprehendet ignem per sensum et vermem per intellectum: quia vermis est quid magis intelligibile: cum sit quid spirituale. quam ignis cum sit quid sensibile. vermis etiam praesentior est anime quam ignis: quia corporalia non possunt esse intra animam sicut spiritualia. malum autem quod est anime realiter presentius et ab ea cognitum perfectus sibi fortius est coniunctum. Propositum est auctoritate confirmatur. dicit enim Grego. 15. mora. parum ante medium super Iob 2o deuorabit eum ignis qui non succenditur. quod clibanus intrinsecus ardet. is vero qui ab igne deuoratur ab exteriori parte incipit concremarivt ergo sacra eloquia ardere. et exterius et interius reprobos demonstrarent eos est ab igne deuorari: et sicut clibanum poni testantur: vt per ignem crucientur in corpore: et per dolorem ardeant in mente. cum ergo calidior sit ignis clibani. quia est inclusus: qui comparat dolorem interiorem id est remorsum conscientie: quam ignis exterior non inclusus: cui comparat penam ignis: expresse nobis ostendit maiorem esse penam vermis quam ignis.

Ad primum in oppositum dicendum quod illud verbum Aug. intelligendum est de molestia que infertur per insttrum corporale et ceteris paribus.

¶ Ad secundum dominum quod non semper magis affligit penal que ex sui natura citius infert mortem: cum quedam sint que cito inter ficiunt: nec tamen ita affligunt: sicut alique que mortem non in ferunt: aut tarde inserunt: dolor enim inquantum. dolor non causat mortem seu inquantum per ipsum sit in corpore transmutatio aliqua qua corrumpitur corporis dispositio necessaria ad vitam illa autem dispositio corrupi potest aliquando pro aliqua que minorem inferunt dolorem quam aliqua que non corrumpunt eam.

¶ Ad tertium dicendum quod pena vermis non causatur ex similitudine rei: sed a re que per similitudinem apprehenditur: et etimam pena ignis causabitur in eorpore ab ipso igne qui per similitudinem apprehenditur a tactu: et quamuis non magis vigeat in hominibus apprehensio sensibilis quam intelligibilis: tamen in damnatis magis vigebit intellectualis virtus in ostendendo vnde doleant quam sensibilis.

Questio vltima.

Ultimo queritur vtrum carentia visionis dei sit maxima penarum omnium que sunt in inferno. Et videtur quod non: quia maxima penarum omnium quesunt in inferno non est in paruulis: cum dicat Aug. enchi. 55 c. quod eorum pena est omnium pernarum mitissima. sed carentia visionis dei est in paruulis. ergo non est omnium penarum maxima.

¶ Item omnis pena est aliqua afflictio sed carentia visionis dei non est afflictio: quia afflictio est res positiua: et illa carentia est priuatio. ergo illa carentia non est pena. ergo nec penarum maxima.

¶ Item duarum penarum illa maior est que includit aliam et non includitur ab ea. sed pena sensus includit carentiam vs sionis dei et non econuerso. ergo maior est pena sensus quampena carentie visionis dei.

Contra Chryso. super Math. homel. 33 inter medium et finem. Due pene sunt ignis gehenne et casus glorie. nouimus autem quod multi gehennam solum abhorrent. ego autem casum illius glorie multo maiorem gehenna esse animo. Et infra. Intolerabilis est gehenna: et illa pena: sed si decem mille gehennas ponas: nihil tale est qua le est ab illa beata vita excidere.

¶ Item sicut ostensum est libro secundo distinctione. 37. malum principalius dicitur de cul pa quam de pena. ergo illa pena est peior que propinquior est peccato: sed carentia visionis dei cum sit carentia boni de biti propinquior est peccato quam quecumque alia pena. ergo est omnium penarum peior: sed quanto pena est peior tanto est maior. ergo carentia visionis dei est maior omnibus penis que sunt in inferno.

Respondeo quod in damnatis est pena damni et pena sensus. pena damni est perfectionis ad quam erant apti nati carentia ex peccato causata. Pena sensus est quelibet pena ex lesionis apprehensione sensibili seu intellectuali causata.

¶ Prima pena essentialiter non est dolor neque tristitia: sed ipsa apprehensa vt ex commissione vel omissione proprie volutatis causata est tristitie causa. Pena autem sensus est essentialiter tristitia vel dolor. Dico ergo inter penas damni carentia visionis dei maxima est: et tristitia causata ex illa carentia apprehensa vt proueniens ex actuali malitia proprie voluntatis est maxima inter penas sensus: quia quamuis damnati non appetant videre deumpropter amorem sue bonitatis. tamen vehementissime illud appetunt propter desiderium proprie delectationis: eo quod credere firmiter compelluntur ex illa vversalsione maximam de lectationem in vidente causari. carentia etiam visionis illius apprehensa vt ex actuali malitia proprie voluntatis pro ueniens maior est pena quam aliqua pena sensus. Pena enim damni et pena sensus conueniunt in communi ratione pene analogice dicte de illis. Communis enim ratio pene est malum existens in creatura rationali propter peccatum. Ilia ergo pena est maior in qua plus est de ratione mali. sed in predicta carentia plus est de ratione mali quam in aliqua pena sensus. quod dupliciter patet. Uno modo quia maxima pena sensus est causata est praedicta carentia. plus autem inuenitur de ratione mali in causa mali quam in effectu. Alio modo quia illa carentia cum sit priuatio non dicit formaliter aliquam essentiam. pena autem sensus non est priuatio pura: aliquid enim dicit positiuum. cum ergo bonum et ens conuertatur: in carentia praedicta est maior bonitatis defectus quam in aliqua pena sensus.

Ad primum in oppositum dicendum quod pena paruuiorum dicitur esse mitissima: quia in ipsis est sola pena damni: quia apprehendunt ipsam non esse in eis causatam ex actuali malitia sue proprie voluntatis. In aliis autem damnatis simul cum pena damni est pena sensus: et in eis apprehenditur illa carentia vt ex actuali malitia sue proprie voluntatis causata.

¶ Ad secundum dicendum quod maior non est vniversaiter vera nisi de pena sensus.

¶ Ad tertium dicendum quod maior est vera de inclusione qua res vna includit alia sicut de sui esse: non de illa qua res vna includit aliam: sicut effectus causam. Pmo modo pena sensus non includit carentiam visionis dei: sedimon secundo vt patet ex dictis in questione.