Articulus 4

Questio. I.

PRimo ostendo quod bigami non sunt irregulares: quia hoc esset aut propter signum incontinentie: aut propter defectum integritatis in significatione ex parte sacramenti: non propter primum: quia maius signum incontinentie est fuisse fornicatum cum multis quam cognouisse affectu coniugali multas: sed qui cum multis fornicatus est: non propter hoc est irregularis. Nec propter secundum: quia sicut matrimonium consumatum significat indiuisibilem vnionem vnius nature humane cum vna persona diuina: ita matrimonium non consumatum significat vnionem vnius ee clesie cum vno sponso scilicet christo. Sed ille qui habuit plures vxores vergines: et nullam cognouit non est irregularis: ergo simili nec ille qui habuit plures: et vtramque cognouit.

¶ Item sicut se habet vna virtus ad aliam: ita vnum sacramentum ad aliud: sed vna virtus non impedit alterius susceptionem: ergo neque propter sacramentum matrimonii pluries iteratum impeditur homo a susceptione sacri ordinis.

¶ Item saltem ostendo quod ducens vt duam non propter hoc sit irregularis: quia plus nocet vnicuiquod corruptio propria quam aliena: sed si homo prius per fornicationem corruptus: postea contrahit matrimonium cum virgine non efficitur irregularis: ergo multo fortius nec ducens corruptam.

¶ Item ille qui nubet virgini ab alio viro relicte non est irregularis. extra de bigamis non ordinandis. Debitum. sed in hoc sacramento est defectus significationis: quia vna sancta anima quam representat virgo ducta non potest esse sponsa nisi vnius scilicet christi: ergo defectus significationis in sacramento matrimonii non consumati non causat irregularitatem: ergo a simili nec defectus significationis in sa cramento matrimonii consumati.

Contra. decre. dist. 34. Precipimus. prohibentur bigami ordinari.

¶ Item extra de bigamis non ordinandis. c. I. Bigami penitentes vel repudiatarum mariti ad sacerdotium non ascendant.

Respondeo triplex est matrimonii significatiovna est significatio diuisibilis vnionis que est inter animam et deum per charitatem vie. Alia est significatio indiuisibilis vnionis inter humanam naturam et filii dei personam. Tertia est significatio vnionis in diuisibilis inter ecclesiam et christum: sicut inter sponsum et sponsam. vnde apostolus. 2. ad Corin. xi. Despondi vos vni viro virgine castam exhibere christo: ecclesia enim numquam deficiet: sed semper christo vnita manebit: quamuis non sic posset dici de qualibet anima per charitatem vie christo vnita.

¶ Prima vnio significatur per matrimonium non consumatum. Due alie per matrimonium consumatum: non quod ipse carnalis concubitus has duas significet vniones: sed consumatio matrimonii quae est per actum illum: hec praedicta trahuntur ex dictis. extra de biga. non or. Debitum ex tex et glo. Cum ergo vni soli diuine persone sit vnita vna sola humana natura: et vni christo vna tantum ecclesia: consumatio matrimonii cum pluribus: et ducere ab alio corruptam deficiunt a significationibus praedictis: quia primo modo due fuerunt vnius. secundo modo vna duorum: cum ergo ille qui ordinatur ad ministrandum alii sacramenta non debeat in sacramento pati defectum: ideo ordinatum est vt ille qui matrimonium consumauit cum pluribus: vel cum corrupta ab alio viro ad ordines non promoueatur: et hoc accipitur ex dictis. extra de bigamis non ordi. Debitum.

¶ Et nota quod contrahitur irregularitas bigamie in pluribus casibus.

¶ Unus est quando quis diuersis temporibus habet plures legitimas vxores et cognoscit ambas: et hec est bigamia proprie dicta.

¶ Alius quando diuersis temporibus habet plures: vnam de iu re: alteram de facto: et cognoscit ambas.

¶ Alius cum simul habet plures: vnam de iure: alteram de facto: et cognoscit ambas.

¶ Alius quando contrahit cum vidua: et ab altero marito cognita: et eam cognouit.

¶ Alius quando contrahit et matrimonium consumat cum corrupta ab alio: siue hoc sciat ille qui contrahit siue non.

¶ Alius quando propriam vxorem cognoscit postquam ab alio cognita est: siue tempore quo eam cognoscit sciat eam esse ab alio cognitam: siue non: et omnes hi modi trahi possunt ex dict extra de bigamis non or. super eo. in glo. Ille est irregularis est qui post solemne votum continentie contrahit matrimonium de facto siue cum vidua: siue cum virgine: et eam cognoscit: cum de iure non possit. extra de biga. non ordi. Nuper. et. c. vlt. et. c. super eo. in glo. et. 27. q. 1. Quotquot. Sed talis non est ir regularis propter defectum significationis in sacramento: cum ibisacramentum non sit: sed quia sic statutum est: eo quod contra talem praesumitur de incontinentia inherenti: et etiam vt sacramentum ordinis in maiori reuerentia habeatur: et in his sex casibus est bigamia interpretatiue dicta.

Ad primum in oppositum dicendum: quod matrimonium non consumatum significat vnio. nem anime cum christo per charitatem vie et plures anime sic vniuntur christo: sed non significat vnionem vnius ecclesie cum christo factam per assumptionem humane nature a diuina persona: hoc enim significatur per matrimonium consumatum.

¶ Ad secundum dicendum: quod sacramentum non repugnat susceptioni ordinis: sed defectus integritatis in sua significatione

¶ Ad tertium dicendum: quod quamuis quantum ad culpam et penam debitam culpe plus noceat vnicuique corruptio propria quam aliena: tamen quantum ad penam irregularitatis non est sic in proposito. Cuius ratio est secundum quosdam: quia ecclesianunquam fuit adultero iuncta: nec nisi vni sponso: sed spon sus ecclesie aliquando habuit synagogam quasi concubinam et ideo consumatio matrimonii cum muliere prius corrupta ab alio magis est contra significationem que debet esse in sa cramento: quam cum vir prius corruptus consumat matrimo nium cum muliere non prius corrupta. Sed hec ratio nulla est: quia sicut fuit vna fides antiquorum et modernorum: vt in 3 lib. ostensum est: ita et vna ecclesia: vnde sancti patres qui christi precesserunt aduentum: iam pertinebant ad veritatem ecclesie: vnde illorum collatio non debet dici fuisse eocubina: sed sponsa. Unde et in prophetiis sponsa vocatur.

¶ Preterea si esset verum quod illi dicunt copula fornica ria esset sacramentum vnionis synagoge cum deo: quod est absurdum.

¶ Dicendum ergo aliter quod motus non distinguuntur secundum speciem per comparationem ad terminum a quo: sed ad quem: vnde consumatio matrimonii inquantum est cum non prius corrupta: quamuis sit ab illo qui prius carnem suam diuisit per fornicationem cum alia: non sic deficit ab integritate se¬ gnificationis vnius coniunctionis inter christum et ecclesiam: sicut consumatio matrimonii que est a viro non prius corrupto cum muliere corrupta ab alio. Similiter dico quod si mulier esset ordinis susceptiua irregularis fieret per consumationem matrimonii cum viro prius corrupto cum alia: non autem per consumationem matrimonii cum viro non prius corrupto: quamuis ipsa prifuisset ab alio per fornicationem corrupta.

¶ Ad vltimum dicendum: quod grauior est defectus significationis in matrimonio consumato quam non consumato: plus enim ponderandi sunt defectus in rebus iam consumatis quam in his que nondum peruenerunt ad suam consumationem.

Quaestio II.

SEcundo queritur vtrur irregularitas bi¬

¶ Ad istam quaestionem dixerunt quidam: inter quos fuit Hieronymus quod ille qui ante baptismum habuit plures vxores per baptismum sequentem ab irregularitate purgatur: vt habetur super illud prima Thim. 3. Unius vxoris virum: et etiam decre. di. 16. Unius vxoris. Quorum ratio est: quia cum baptismus tollat omnem culpam: et omnem penam: non videtur ratio quare non tollat irregularitatem. Aug. autem et communis opinio doctorum tenent contrarium: quia quamuis per baptismum tollatur omnis culpa et omnis pena pro actuali peccato debita: ex hoc tamen non sequitur quod tollat irregularitatem bigamie: quia non debetur homini pro peccato: sed pro defectu sacramenti matrimonii in significando. decre. dist. 26. Acutius. ibi enim dicitur quod acutius intelligunt qui neque eum qui cathecuminus habuit alteram ordinandum censuerunt: quia de sacramento agitur non de peccato. Ex hoc vt dicunt quidam videtur probabiliter posse concludi quod baptismus tollat omnem irregularitatem prouenientem ex peccato non aliam.

¶ Sed contra hoc arguitur: quia si hoc esset verum tol leret illam que prouenit ex interfectione hominis iniusta: et non illam que prouenit ex interfectione hominis iusta: quod rationabile non videtur.

Quaestio III

Tertio queritur vtrum contrahens non de iure: sed de facto cum corrupta ab alio viro: sit irregularis. Et videtur quod non. quia simile est quantum ad irregularitatem contrahere cum vidua: et cum duabus vxoribus. Sed non inuenitur in iure expressum quod contrahens cum duabus de facto et ambas cognoscens sit irregularis: ergo nec ille laicus qui contrahit cum vidua de facto non de iure.

¶ Item si contractus de facto induceret irregularitatem: tuc ille qui contraheret cum aliqua vxore viuentem adhuc eius marito: irregularis esset: quod non inuenitur de iure expressum.

¶ Item talis non est irregularis nisi sit bigamus. Sed bigamus non est qui in veritate nullam habuit vxorem et opinioni est veritas preferenda: et potest trahi hoc argumentum ex quibusdam dictis. extra de biga. non ordi. Nuper.

Contra ff ad. i. Corneliam. de siccariis dimis. Quihominem non occidit: sed vulnerauit vt occidat pro homicida est damnandus: ergo a simili qui quantum in se est contrahit cum vidua: quamuis iste contractus non fortiatur effectum: tamen ita bigamus reputandus est quo ad penam ac si contractus de iure effectum habuisset.

Respondeo quod talis irregularis est si illum contractum consecuta est carnalis copula: non quia in rei veritate sit bigamus: sed propter asfectum intentionis cum opere subsecuto. extra de bigamis non ordi. Nuper. et quia vt in eadem decre. dicitur in glo. In maleficiis voluntas spectatur non exitus: quod est intelligendum de voluntate manifesta in opere ordinato ad exitum: sicut percutere hominem cum cultelloordinatur ad homicidium: quamnis non omnis qui sic percutitur occidatur.

Ad primum in oppositum dicendum: quod inuenitur in iure in simili: quod contrahens cum duabus de facto: et ambas cognoscens est irregularis: certum est quod inuenitur expressum quod contrahens cum vna de iure: et alia de facto: et ambas cognoscens est irregularis: quod verum non esset nisi contractus de facto quo ad incurrendum irregularitatis penam ponderaretur vt contractus de iure.

¶ Ad secundum dicendum: quod ille qui contrahit cum aliqua viuente eius marito: et eam cognoscit irregularis est: quia quamuis non sit bigamus in rei veritate: tamen quo ad penam irregularitatis inter bigamos propter similitudine reputandus est: vt enim dicitur. extra de biga. non ordi. Nuper. in Glo. Ali quando propter similitudinem facti aliquis numeratur inter eos de quorum numero non est.

¶ Ad 3m dicendum: quod in aliquibus casibus veritati praefertur opinio: vt habetur in Glo. super decretale praedictam: quod non est sic intelligendum: quia vnquam simpliciter opinio veritati praeferenda sit: sed secundum quid scilicet quo ad malefacientium penam.

Quaestio IIII.

QUarto queritur vtrum cum bigamis possit per summum pontificem dispensariEt videtur quod non. extra de biga. non ordi. super Reo. In bigamis contra apostolum dispensare non licet.

¶ Item quod bona ratione constitutum est: dissolui non est velledei. Sed bigamos non esse ordinandos: bona ratione constitu tum est: ergo hoc dissolui non est velle dei: sed contra vel le dei papa dispensare non potest.

Contra. decre. di. 24. Si subdiaconus. Necessitate exigente bigamus vsque ad subdiaconatum possit promoueri.

¶ Item. ca. sequenti. Lector si viduam alterius vxoris acceperit in lectoratum permaneat: aut si necessitas fuerit subdiaconatus fiat.

Respondeo quod quamuis papa non possit dispensare contra ius nature: nec contra ius diuinum: quia sua potestas vtroque iure est inferior: et vtrumque supponit tamquam fundamentum: tamen quia est successor Petri qui princeps fuit apitulorum equalem potestatem habens potestati Petri: inmo vt proprius loquar eandem: et inferior non possit obligare superiore: nec par parem: Papa de plenitudine potestatis dispensare potest contra statuta aptulorum quoruncumque: si tamen vim non habeant ex iure nature vel diuino. decre. di. 82. Presbyter. Cum ergo bigamum non ordinari apostolicum sit praeceptum. Cum bigamus dominus papa dispensare potest: tamen quia non decet hoc faciliter fieri propter reueretiam aptulorum: ideo cum bigamis dominus papa non dispensat nisi exigente necessitate. Aliqui tamen dicunt quod in diaconatum et praesbyteratum cum bigamis dominus papa dispensare non potest: quod tamen non credo: vt habetur decre. dist. 34. Lector in Glosilnus Lucius dispensauit cum panormitano archiepiscopo qui fuit bigamus.

Ad primum in oppositum dicendum quod ibi accipit icet. pro non decet: similiter exponendum est illud quod dicitur. infra. eo. ti. Nuper scilicet quod cum bigamis non liceat dispensari.

¶ Ad 2m dicendum: quod vrgente necessitate: et magnaecclesie vtilitate non esset contra velle dei bigamum ordinari.

¶ Auctoritates ad partem aliam inteiliguntur de plenitudine potestatis.