Articulus 4

Quaestio I PRimo ostendo quod diffinitio fidei quam ponit apostolus que est fides est substantia rerum sperandarum argumentum non apparentium: non sit conueniens: quia sides est virtus: vt in sequenti questione ostendetur. Uirtus est habitus: habitus est qualitas: qualitas non est sub stantia: ergo nec fides.

¶ Item Auicen. 5 metaphy. Inhoc consentiunt auctores artis quod diffinitio composita est ex genere: et differentia: sed in predicta diffinitione: non ponitur genus fidei quod est virtus. ergo non est conueniens.

¶ Item magis est finis fidei obiectum charitatis quam obiectum spei. ergo magis debuit dici quod fides est sub stantia rerum diligendarum quam sperandarum.

¶ Item virtus constituitur in specie ex sui comparatione ad obiectum. ergo cum diffinitio indicet speciem rei non debet in diffinitione vnius virtutis poni alterius virtutis obiectum. ergo res sperande que sunt obiectum spei: non debuerunt poni in diffinitione fidei.

¶ Item per fidem: non tantum creduntur speranda: sed etiam timenda. ergo aut in diffinitione fidei: non debuerunt poni res sperande: aut etiam debuerunt ibi poni res timende.

¶ Item argumentum est res constituta a ratione: non eutem fides. ergo male dicitur argumentum.

¶ Item prius est obiectum intellectus quam appetitus. ergo prius debuit ponere in diffinitione fidei res non apparentes quam res sperandas.

¶ Item diffinitio indicat essentiam rei. ergo cum vnius rei non sit: nisi vna essentia vnius rei non est: nisi vna diffinitio conueniens. Sed in littera ponitur vna diffinitio fidei conueniens scilicet fides est qua creduntur que non videntur. ergo alia est inconueniens.

Contra apostolus praedictum difinitionem ponit: tanquam conuenientem et bonam.

Respondeo praedicta diffinitio conueniens est inquantum continet omnia quamuis implicite que requiruntur ad sufficientem fidei diffinitionem ad quam requiruntur genus et differentia: inquantum fides quoddam diffinibile est: et subiectum inquantum fides accidens est: propter hoc enim quod accidens aptum natum est esse in subiecto: ideo secundum philosophum. 7. metaphy. Diffinitiones eorum dantur per additamenta: inquantum in eorum diffinitione ponitur subilectum: quod non est de essentia eorum: quia etiam fides est accidens: quod est habitus et differentia completiua: attenditur in habitum ex sui comparatione ad rationem formalem sui obiecti ideo etiam tale obiectum debet poni in diffinitione fidei et quia fides non est quicunque habitus: sed habitus bonus: et bonitas est in habitum ex sui debito in ordine ad finem: ideo finis fidei poni debet in eius diffinitione.

¶ Quod autem hec omnia implicite vel explicite: in predicta diffinitione continentur: declaro sic. Cum enim dicitur fides substantia rerum sperandarum non significatur quod sit in pre¬ dicamento substantie: sed quod sicut substantia est subiectum omnium accidentium: et causa existentie eorum: sic fides aliquo modo a simili est totius edificii spiritualis fundamentum et dispositio qua iam res sperande aliquo modo existunt in nobis intellectualiter: et existunt in futuro realiter: et quia hoc esse non posset: nisi per habitum bonum: ideo in hoc implicite continetur quod fides est habitus bonus. Quia etiam argumentum importat manifestationem: intellectus autem manifestationis est subiectum: ideo cum dicitur fides argumentum implicatur: quod est manifestatiua: et quod intellectus est eius subiectum: res autem que non videntur: supple: per aliquod existens infra facultatem naturalis rationis: sunt fidei obiectum: res autem sperande: sunt eius finis. Cum ergo dicitur fides est substantia etc. Sensus est fides est habitus bonus totius edificii spiritualis existens fundamentum ad res sperandas ordinatus manifestatiuus veritatis transcendentis facultatem nostre naturalis cognitionis. Ex dictis patet solutio ad primum. Non euim proprie dicitur substantia: sed per similitudinem substantie: non que est quiditas: nec que est sub stantialis forma: nec que est compositum: sed magis ad similitudinem substantie que est materia cum aliqua disposine ad finem suum.

¶ Ad secundum patet solutio ex iam dictis in corpore questionis.

¶ Ad tertium dicendum quod res diligende sunt tam presentes quam absentes. Res autem sperande future sunt: quia sicut dicit apostolus ad Ro. 8. Quod videt quicquid sperat: et ideo obiectum spei magis videtur esse appropriatus finis fidei quam obiectum charitatis inquantum fides est eorum que non videntur.

¶ Ad quartum dicendum quod est de essentia vnius rei non ponitur in diffinitione alterius rei indicte eius essentiam tantum. Sed quia diffinitiones virtutum non tantum indicant earum essentias: sed etiam substantia fines et obiecta ideo non est inconueniens quod obiectum vnius ponatur in diffinitione alterius virtutis: vt eius finis: que ordinatur ad illam virtutem: cuius est obiectum.

¶ Ad quintum dicendum quod quamuis per fidem credantur res timen de: non tamen sunt finis fidei: sicut res sperande.

¶ Ad sextum dicendum quod argumentum proprie dicitur medium in quo continetur virtualiter totus processus argumentationis. Unde dicit Boetius 2 li. Topi. quod argumentatio est argumenti explicatio. Ex inde translatum est nomen ad omnem breuem narrandorum prelibationem secundum quem modum loquendi breues prologi in epistolas pauli dicuntur argumenta. Ex inde transsatum est vlterius nomen ad omne lumen intellectus manifestatiuum veritatis prius incognite: et hoc tertio modo fides dicitur argumentum.

¶ Ad septimum dicendum quod quamuis prius sit obiectum intellectus quam appetitus secundum rationem: tamen quia fides est in intellectu inquantum est mobilis a voluntate. Actus voluntatis precedit actum fidei. et ideo indiffinitione fidei preponitur obiectum appetitus obiecto intellectus.

¶ Ad octauum dicendum quod diffinitio fideti posita in littera: et quelibet alia: si diffinitio fidei perfecta est includitur in diffinitione fidei que posita est ab apostolo.

Quaestio II. Consequenter queritur: vtrum fides sit virtus et videtur quod non eccls. 19. Qui cito credit leuis est corde: sed per fidem homo cito credit. ergo per fidem homo efficitur leuis corde: sed nihil. quod facit hominem leuem corde virtus est.

¶ Item secundum Diony. 4. c. de di. no. bonum homini est esse secundum rationem: sed fides est aliquorum que sunt contra iudicium rationis: quia aliqui articuli contra iudicium rationis esse videntur. ergo fides est contra bonum hominis ad quod sequitur quod non sit virtus.

Contra ille habitus per quem spiritualiter viuitur est virtus: sed vt dicitur Abachuch. 2. Iustus ex fide sua viuit. ergo fides est virtus.

¶ Item ille habitus per quem iustificamur est virtus: sed per fidem iustificamur. Unde apostolums ad Ro. 5. Iustificati ingitur ex fide pacem habeamus ad deum. ergo fides est virtus.

Respondeo quod de fide contingit loqui dupliciter: aut de informi: aut formata.

¶ Primo modo fides proprie loquendo: non est virtus quia non attingit ad plenam rationem virtutis que est perficere habentem: et actum eius: et ipsum in vltimum finem debito modo referre fidei informi non conuenit: perfectum enim actum ordiendi non elicit. Credere enim actus est intellectus ad imperium voluntatis: quando autem vnus actus est a duobus motoribus: ad hoc: vt sit per fectus oportet vtrumque motorem esse perfectum. Uoluntas autem sine charitate non est perfecta: et ideo actus credendi elicitur ab intellectu per fidem non formatam cbaritate non potest esse actus perfectus fides etiam informis ttiam cum adiutorio voluntatis actum suum referre non potest in finem debitum modo debito. Ad hoc enim quod voluntas modo debito aliquem actum referat in finem vltimum: oportet quod ipsa debito modo se habeat ad illum sinem quod esse non potest: nisi ad ipsum sit per charitatem ordinata. Summe enim bonum quod est vltimus finis obiectum est ipsius charitatis secundum tamen quod virtus large accipitur scilicet pro quocumquam habitu determinante potentiam ad aliquem actum respectu obiecti debiti sic fides informis potest dici virtus. credere enim quod est voluntarie assentire summe veritati propter se actus est respectu debiti obiecti. Si autem loquamur de fide forma ta: sic dico quod virtus est simpliciter: quia sibi omnia conueniunt que requiruntur ad plenum esse virtutis: et quia et habentem perficit: et actum credendi: et per ipsam refertur actus ipse modo debito: in vltimum finem: que relatio est ab intellectu per illum habitum: qui est quasi materialis in fide formata tanquam a dictante: a voluntate autem per formam fidei que est charitas tanquam a mouente.

Ad primum in oppositum dicendum quod cito assenti re dicto hominis leuitas cordiosest: sed cito assentire summe veritati: non est cordis leuitas: sed rectitudo.

¶ Ad secundum dicendum quod nullus articulus fidei est contra rectam rationem quamuis sit supra naturalem cognitionem nostre rationis: bonum autem hominis maxime consistit in essendo secundum rationem diuinitus super naturaliter illustratam.

Quaestio III TErtio queritur: vtrum fides sit vna virtus: et videtur quod non Aug. 14. de trini. c. I. Diuinarum rerum scientia sapientia proprie nuncupatur: humanarum autem proprie nomen scientie obtinet: respectu ergo eternorum et humanorum sunt due species scintientie: cum ergo per fidennon tantum eredantur diuina: sed etiam humana: videtur quod sint due fides in specie.

¶ Item Augu. 4 de ciui. c. 20. In partibus iustitie fides est: sed iustitia non est virtus theologica: ergo est quedam fides que non est virtus theologica: sed virtus theologica: et non theologica differunt specie: ergo sub virtute continentur plures fides specie differentes.

¶ Item secundum philosophum 6 Ethi. c. 2. respectu contingentium et necessariorum sunt diuerse potentie ipsius anime. Sed minor differentia ex parte obiecti requiritur ad distinguendum virtutem quam potentiam cum in eadem potentia: plures virtutes possint esse: ergo respectu credibilium necessariorum et contingentium: sicut est resurrectio futura que dependet ex diuina voluntate: sunt due virtutes in specie.

¶ Item vnius virtutis secundum speciem vnus est actus secundum speciem non plures: sed fidei sunt plures actum secundum speciem scilicet credere deum credere in deum: et credere deo: ergo fides est plures virtutes secundum speciem.

Contra ad Ephe 4. Unus est dominus: vna fides vnum baptisma.

¶ Item habitus constituitur in specie ex sui ordine ad formalem rationem obiecti: sed formalis ratio obiecti fidei: vna est tantum scilicet veritas prima per quam credit fides: quicquid credit: ergo fides non est: nisi vna virtus in specie.

Respondeo quod fidem esse vnam dupliciter potest intelligi vel secundum numerum vel secundum speciem.

¶ Primo modo cum accidentia oporteat numerari secundum numerationem subiectorum: et fides sit accidens plures sue virtutes fidei in diuersis subiectis quanuis in vno non sit nisi vna.

¶ Secundo modo fides est virtus vna: quia vnitas virtutis secundum speciem attenditur penes vnam formalem rationem sui obiecti: vnde sicut charitas quamuis diligat creatorem et creaturas est virtus vna: quia ratio sibi diligendi omnia que diligit est vna: si summa bonitas: ita fides quamuis credat diuina et humana vna virtus est secundum speciem: quia omnia que credit: credit per vnam formalem rationem que est summa veritas.

Ad primum in oppositum dicendum quod deficit: ille enim habitus scientie: qui dicitur scientia: et ille qui dicitur sapientia non secundum eandem rationem formalem: considerant diuina et humanaquia scientia considerat humana secundum vnam rationem: et sapientia diuina secundum aliam. Fides autem credit humana et diuina per eandem rationem: vt dictum est.

¶ Ad secundum dicendum quod cum ibi loquitur Augu. de fide qua creditur in deum: vt patet per litteram parum antecedentem: et de iustitia secundum quod vna est de quatuor virtutibus cardinalibus non potest dici proprie loquendo quod sides sit species iustitie nisi accipiatur species pro quadam simili tudine: quia sicut iustitia est rectitudo affectus in comparatione ad alium: sic fides est rectitudo intellectus in conparatione ad summum verum: et sic forte intellexit Augu.

¶ Ad tertium dicendum quod ibi loquitur philosopus de alietate potentie secundum rationem: et de contingentibus operabilibus per nos volens dicere quod respectu necessariorum est intellectus sub ratione qua speculatiuus: quia illa considerat in ordine ad scire verum respectu operabilium pernos est practicus: quia illa considerat in ordine ad opus: quia autem fides omnia que credit: credit in ordine ad vnam rationem mouentem que est summa veritas: ideo siue sit respectu necessariorum siue contingentium que absolute possunt inesse vel non fieri: quamuis non sub ratio ne qua sunt obiectum fidei non plurificatur: neque secundum remneque secundum rationem.

¶ Ad quartum dicendum quod vnius virtutis secundum speciem possunt esse plures actus consequenter se habentes vel quorum vnus includitur in alio: credere autem in deum: quod est credendo in deum tendere principalis actus fidei est in se comprehendens credere deum sub ratione qua est fidei obiectum et credere deo: quod est ipsum deum respicere tanquam rationem credendi.