Articulus 1

Questio. I. Rimo ostendo quo obiectum fidei non sit tantum verum increatum: quia obiectum charitatis non tantum est bonum increatum. Charitate enim diligimus et creatorem et creaturam: ergo a simili obiectum fidei non est tantum verum increatum.

¶ Item quilibet articulus pertinet ad fidei obiectum: sed inter articulos: sunt aliqui continentes veritatem creatam: sicut articulus de sutura resurrectione: ergo obiectum fidei: non est tantum verum increatum.

¶ Item idem est fidei et infidelitatis obiectum: quia virtus et viciu sibi opposita sunt respectu eiusdem modo opposito. Sed infidelitatis obiectum: non tantum est verum increatum. Credere enim fornicationem non esse peccatum infidelitas est: ergo fidei obiectum non tantum est verum increatum.

¶ Item non tantum est verum obiectum virtutis obiectum mediatum: sed immediatum: et magis: sed verum increatum non est immediatum obiectum fidei. Apostolus enim 1 corinth. 13. dicit de cognitione fidei: quod est per speculum: et in enig mate. Illud autem speculum: quod est creatura est immediatus obiectum intellectus quam illud quod per illud speculum cognoscitur: ergo obiectum fidei non e tantum obiectum increatum.

Contra Diony. 7. c. de diuinis no. Fides est circa simplicem: et semper existentem veritatem: sed talis veritas non est: nisi increata.

¶ Item inter alias differentias inter virtutes theologicas et morales vna est: quod moralis non habet deum pro obiecto. Sed pro fine theologica habet deum pro obiecto et pro fine. Sed fides virtus est theologica: ergo illud verum quod est obiectum illius deus esta

Respondeo quod de obiecto fidei contingit loqui dupliciter: aut de eius obiecto materiali: quod est creditum: aut de formali quod est ratio credendi. Primo modo obiectum fidei non tantum est verum increatum: sed etiam creatum: sic enim esse plura obiecta respectu vnius habitus non est inconueniens: nec plures habitus esse respectu eiusdem obiecti. Idem enim potest esse creditum per credulitate acquisitam: et per fidem infusam: nec mirum. Uidemus enim idem scitum posse esse obiectum naturale diuersorum habituum scientie: verbi gratia: per habitum scientie naturalis scit homo terram esse rotundam: et hoc idem scit alius per habitum scientie mathematice formalia tamen obiecta que sunt rationes sciendi: hoc est ipsa media: per que probat praedicta conclusio sunt specie differentia. Si autem loquimur de formali obiecto fidei sic dico quod est tantum verum increatum: quia tale obiectum est ratio credendi cui innititur fidelis in assentiendo vero credito. Illa autem ratio est tantum prima virtus. Quicquid enim per fidem credimus ideo credimus: quia credimus quod prima veritas hoc reuelauit: nec potest dici quod tale obiectum sit obiectum acquisite credulitatis: sicut patet ex solutione vltimi argumenti penul. quaestionis precedentis distin.

Ad primum in oppositum dicitur quod quamuis obiectamamlia charitatis plura sint: tamen obiectum formale quod est ratio diligendi non est nisi vnum scilicet bonum in creatum. Quicquid enim per charitatem diligimus: propter illud bonum diligimus.

¶ Ad secundum dicendum quod procedit de materiali obiecto.

¶ Ad tertium dicendum quod credens fornicationem non esse peccatu: ideo est infidelis: quia non assentit prime veritati dicenti fornicationem esse peccatum.

¶ Ad quartum dicendum quod ibi non loqutu apostolus de principali actu fidei qui est assentire prime veritati immediate propter se: sed loquitur de quadam credendorum acquisita cognitione: de qua ipse dicit ad Ro. 10. Quod fides est ex auditu: quam cognitionem praesupponit sicut materialem. Actus fidei qui est assentire. Ad hoc enim quod fidelis per fidem credendis assentiat presupponitur aliqua alia cognitio de credendis: vt saltem cognoscat: quid est quod dicitur per nomen quod etiam non nisi per speculum: et in enigmate cognoscit.

Questio II Ecundo quaeritur vtrum obiectum fidei sit verum complexum vel incomplexum: et videtur quod incomplexum: quia obiectum fidei est veritas prima quae est icomplexa.

¶ Item articuli fidei contenti in symbolo non exprimuntur per modu veritatis complexe. Non enim dicitur. Credo quod deus est pater omnipotens: sed Credo in deum patrem omnipotente: et tamen articuli sunt obiectum fidei.

¶ Item veritas rei: alia est a veritate enunciabilis: quia ista causa est istius secundum philosophum libro praedicamentorum. Sed veritas rei est immediatum fidei obiectum: non ergo veritas enunciabilis: sed verum complexum est enunciabile quoddam: ergo obiectum fidei non est verum complexum.

¶ Item nobiliori modo fertur intellectus per fidem in obiectum fidei quam sensus in suum obiectum: sed sensus fertur in obiectum suum modo incomplexo: ergo intellectus per fidem sertur in ipsum creditum modo incomplexo.

Contra Augu. enchi. 20. c. Si tollatur assentio fides tollatur: quia sine assentione nihil creditur: sed assensus intellectus non esttnisi respectu complexi: ergo illud verum quod est fidei obiectum est complexum.

¶ Item omnis infidelis errat: sed quicumque errat aliquid attribuit alicui quod sibi non conuenit: autem aliquid ab eo remouet quod sibi conuenit: ergo insidelitas est respectu falsi complexi: ergo a simili et fides est respectu veri complexi.

Respondeo quod tam verum complexum quam icomplexum est obiectum fidei. Uerum enim incomplexum est ipsa res credita. Trinitas enim in vnitate et vnitas in trinitate res credita est: et quia existentia rei causa est veritatis enunciationis: ideo enunciationem ipsam rem significantem credimus esse veram: veritas autem enuciationis: veritas complexa est: et sic obiectum fidei magis est: et principalius ipsa res quam veritas enunciabilis: quia tamen assensus nostri intellectus non est natus ferri super aliquod obiectum: nisi componendo vel diuidendo: ideo verum incomplexum creditur modo complexo exparte credentis: rem autem credere essentiale est fidei simpliciter: credere autem enunciabile sub indeterminata temporis differentia eta essentiale est: sed credere enunciabile sub certa temporis differentia non est essentiale fidei simpliciter: sed fidei sub ratione quae est explicita. Duo prima argumenta ad partem primam procedunt de obiecto quod est res credita.

¶ Ad tertium dicendum quod non concludit: quin veritas enunciabilis sit obiectum fidei: sed quod res credita per prius et principalius est obiectum eius.

¶ Ad quartum dicendum quod quamuis ceteris paribus nobilius sit apprehendere modo incomplexo quam complexo: vnde deus modo incomplexo intelligit quicquid intelligit angeli et hominem esse substantiam: et sic de aliis modo incomplexo intelligunt tamen quia sensus non apprehendit intrinseca rei: sicut noster intellectus: nec ita per fecte: ideo quamuis apprehendat modo incomplexo albedinem in pariete et intellectus noster modo complexo: tamen nobilius apprehendit intellectus quam sensus. Uel potest dici quod sensus non apt hendit compositionem vnius rei cum alia. Unde non apprehendit parietem esse albtum: sed apprehendit albedinem tantum: noster autem intellectus apprehendendo aliquam essentiam absolute appehendere potest modo incomplexo. Primum argumentum ad parte aliam concludit quod non possumus credere obiectum fidei: nisi modo complexo: sed ex hoc non sequitur quin illud quod est verum incomplexum possit esse fidei obiectum.

¶ Ad secundum dicendum de ipso discredere: sicut de ipso credere: quantum ad complexionem et incomplexionem. obiectum enim infidelitatis est res discredita quam infidelis modo complexo discredit.

Questio. III. TErtio queritur vtrum fide possit subesse falsum et videtur quod sic: quia fides credit suturam resurrectionem: sed hoc absolute posset non euenire: ergo fides credit aliquid: quod potest falsum remesse.

¶ Item per fidem creditur corpus christi esse sub speciebus in altari: sed hoc potest falsum esse: quia sacerdos potest in his: que sunt de essentia sacramenti deficere: ergo per fidem potest aliquid credifalsum.

¶ Item per charitatem potest diligi aliquid non bonum: sicut patet cu per charitatem diligimus aliquem malum quem credimus esse bonum: ergo a simili per fidem possumus credere aliquod falsum cum non magis sit obiectum fidei verum quam charitatis bonum.

¶ Item per scientiam potest sciri verum et falsum. vt enim dicit philosophus. 5 ethi. c. 1. Scientia est eadem contrariorum: ergo a simili per fidem potest credi verum et falsum.

Contra secundum Augu. i. li retracta. c. 16. Fides christia na nec fallere: nec falli potest.

¶ Item Ber. de precepto et dispen. c. 34. Fides falsa non est fides: sed si fidei posset subesse falsum: fides posset esse falsa: ergo possibile esset: quod fides non esset fides: quod falsum est.

Respondeo quod fidei non potest subesse falsum. Fides enim non potest intellectum determinare ad credendum aliquid: quod non sit consonum formali rationi sui obiecti: quia illi rationi innititur fides in credendo quicquid credit: illa autem ratio vt superius est ostensum: prima veritas est: cui non potest concordare nisi verum. Unde et si fidelis possit cre¬ dere aliquid falsum: hoc non est inquantum fidelis: quia hoc non potest per fidem: sed per opinionem vel suspitionem quam ipse vel alia cteatura sibi formauit.

Ad primum in oppositum dicendum quod quamuis resurrectio mortuorum absolute posset non euenire: non tamen est hoc possibile per comparationem ad diuinam prescientiam: cui fides innititur. Fides enim illuminat in tellectum nostrum ad assentiendum vero secundum illustrationem diuine scientie: que falsa esse non potest

¶ Ad secundum dicendum: quod per fidencreditur christi corpus esse sub speciebus in altari si paracta sunt omnia que concurrunt ad essentiam sacramenti: et hoc semp est verum: non oportet tamen quod sidelis quando adorat semper habeat istam conditionem in cogitatione actuali.

¶ Ad tertium dicendum quod per charitatem non potest diligi aliquid non bonum.

¶ Unde quando diligo aliquem qui non est bonus: si ipsum diligo per charitatem non disigo in eo nisi bonum: sicut enim dicit Augu. 8. de tri. c. 6. Qui amat homines: aut quia iusti sunt: aut vt iusti sint amare debet. Amare autem peccatorem ad hoc vt iustus sit non est amare nisi bonum: quia iustitiam que est bonum optat natura peccatoris que bonitate naturali bona est.

¶ Ad quartum dicendum: quod nullo modo potest sciri falsum sicut enim dicit philosophus id est posteriorum. Non potest sciri quod diameter sit symmiter: sciri tamen potest aliquid esse falsum: sed hoc scire non est scire falsum sed verum. Falsum enim esse falsum verum est. Unde cum dicit philosophus quod eadem scientia est contraiorum non est ntelligendum de oppositis que sunt verum et falsum: sed de contrariis quorum quodlibet importat aliquam veritatem.

Questio. IIII Uarto Queritur vtrum obiectum fidei possit esse aliquid visum visione sensibili: quia vtrum fides possit stare cum clara visione intellectuali inferius tanget. Et videtur quod obiectum fidei possit esse aliquid visum visione sensibili: vt enim habetur Io. 20. dicit saluator thome. Quia vidistime thoma credidisti.

¶ Item vt habetur actuum primo Discipuli viderunt christum ascendentem in celum: et tamen christum ascendisse in celum articulus fidei est.

¶ Item beata virgo experimentaliter sciuit se concepisse sine virili semine: et tamen ipsum sic concepisse creditum est.

¶ Item de re sensibiliter audita habetur fides: vnde ad Ro. x. Fides ex auditu: ergo a simili de re sensibiliter visa.

¶ Item visio sensibilis non determinat intellectum ad assentiendum de necessitate rei iuste. De re enim visa dubitari potest. Unde de discipulis dicitur Mattb 14 quod videntes christum supra mare ambulantem timuerunt dicentes quod phantasma est: sed cognitio que non determinat intellectum ad assentiendum de necessitate rei cognite non euacuat fidem respectu illius rei: ergo fides potest esse de re cognita sensibili visione.

Contra secundum postondum ad heb. xi. Fides est respectu non apparentium: sed visa sensibili visione sunt apparentia: ergo respectu eorum non est fides.

¶ Item Augusti. de videndo deo non multum longe post principium. Pesentia videntur. creduntur absentia: et quasi statim post dicit quod praesentia illa: hic intelligamus dicta que presto sunt sensisibus: siue anime: siue corporis.

¶ Item actus fidei est difficilis et voluntarius. Assentire aut rei sensibiliter vise sacile est et necessarium: ergo respectu sensibiliter visi non est fides.

Respondeo quod visa visione sensibili ratione husquod visum est non potest esse obiectum fidei sicut bene ostendunt rationes facte ad hanc partem cui concordat Aug. super illud Io. 14. Si abiero et preparauero vobis locum dicens in glo. Fides que non videt credit: nam si videt non est sides: et hoc rationabile est: de ratione enim sidei est essc cum enigmate respectu rei non apparentis. Quod autem sensibiliter videtur quantum ad illud quod videtur clare et presentialiter cognoscitur. Quia tamen aliqua res secundum aliquid sui sensibiluer potest esse visa: et secundum aliud non sicut apparet in christo. Uisu enim thoms apprehendit ipsum ho¬ minem: non tamen vidit sensibiliter illum hominem esse deum: similiter discipuli illum hominem sensibili visione viderunt ascendentem in celum. Sed sensibiliter non viderunt eum esse deum qui ascendebat. Unde thomas per fidem illum quem videbat deum confessus est: dicens dominus meus et deus meus. Discipuli etiam illum quem ascendentem viderunt deum esse per fidem crediderunt. Beata etiam virgo illum quem experimen to certo sciebat se concupisse sine virili semine per fidem credidit esse deum. Articulus autem de ascensione christi in celum est: quod filius dei homo ascendit in celum. Similiter articulus de conceptione est quod filius dei inquantum homo fuit conceptus per spiritum sanctum in vtero virginis. Unde ide secundum aliquid sui potest esse sensibilem visum: et secundum aliud creditum Ex dictis patet solutio ad tria prima argumenta ad partiprimam.

¶ Ad quartum dicendum: quod obiectum auditus sunt ipse voces respectu quarum non est fides: sed respectu rerum signatarum per voces que res non sunt obiectum ipsius auditus.

¶ Ad quantum dicendum: quod maior falsa est accipiendo visum respectu sui proprii obiecti circa quod non decipitur secundum philosophum secundo de anima: sed respectu sui obiecti per accidens: quod est res colorata aut vbi rei colorate respectu cuius obiecti sensus decipi potest: et sic maior argumenti vera est. Unde quando discipuli viderunt cheistum ambulantem supra mare: si tam clare viderunt non dubitauerunt de homine quod spectabat ad proprium obiectum visus ipsius: sed de hoc quod spectabat ad obiectum per accidens scilicet de substantia illius quem sic coloratum et figuratum videbant: et secundum hunc modum vel lent aliqui sorte dicere quod assensus quo assentiebant discipuli post christi resurrectionem illum quem videbant esse illum eundem in numero quem pati viderant poterat esse per fidem: hoc enim non spectabat ad proprium obiectum ipsiu sensus. Uel potest dici ad argumentum: quod quia nox erat ipsum clare non videbant quando dixerunt: quia phantasma est. Argumenta ad partem aliam procedunt de sensibiliter viso quantum ad illud quod sensibiliter visum est: et sic bene concedo quod non est obiectum fidei.

Questio. V QUinto queritur vtrum obiectum fidei sit aliquid scitum. Et videtur quod sic per fidem aliquis homo simplex assent et isti verutati: quod deus est vnus: hoc tamen a multio scitur quod certam demonstrationem: ergo idem potest esse scitum et creditum.

¶ Item simul sunt respectu eiusdem cognitio sensitiua et in tellectiua: quia sensitiua ordinatur ad intellectum sed cognitio fidei ordinatur ad cognitionem scientie: quia credere disponit hominem ad intelligendum credita: ergo respectu eiusde potest esse fides et scientia.

¶ Item Augu. 14. de trini. c. I. dicit quod fides saluberrima que ad veram beatitudinem ducit scientia gignitur nutritur defenditur roboratur. hoc autem includirespectu eiusdem posse esse scientiam et fidem.

¶ Item selicitas animarum a nobis creditur per fidem: sed secundum Auicena. 9 metaphy. c. septimo. Felicitas et miseria animarum apprehenduntur intellectu et argumentatione demonstratiua. Cum ergo secundum philosophum id est poste. Demonstratio sit syllogismus faciens scire respectu eiusdem potest esse sides et scientia.

Contra secundum philosophum idcst postc. Simul idem scite et opina ri non contingit: quia opinari est apprehenderenon sub certitudine: scire autem est apprehendere sub certitudine: ergo similiter cum credere sit apprehendere non sub certitudine cum quantum ad hoc sit infra scientiam constituta: vt superius habitum est: non est possibile idem simul credi et sciri.

¶ Item secundum Greg. in quandam homelis super illud Io. 20. Thomas vnus ex duodecim: que apparent fidem non habent: sed agnitionem: ergo respectu illorum respectu quorum est scientialis cognitio non est fides.

¶ Item ea respectu quorum est sides excedunt facultatem nostre naturalis cognitionis. vnde vt ostem sum est. Fides haberi non potest nisi per supernaturalem illustrationem: sed ea respectu quorum est scientia non transcendunt facultatem nostre naturalis cognitiono: ergo scita non sunt credita nec econuerso.

Respondeo quod scitum ab vno potest esse obiectum fidei in alio. Beati enim omnes articulos fidei sciunt qui sunt obiectum fidei nostre. Simili scitam ab vno prius potuit esse creditum ab eodem sicut hocmines beati articulos: quos modo sciunt prius in hac vita crediderunt. Quidam etiam in hacvita aliquid credunt quod alii sciunt. Uerbi gratia. Deum esse creditur a simplicibus. Unde augu. xi. de ci. c. iiii. Deum esse credimus. Hoc tamen ab aliquibus demonstratione scitur procedente ex principiis per se notis: quo ad nos: per nostrum lumen naturale: vel saltem per aliquod lumen supernaturale quo non tantum posset demonstra ri deum esse: sed deum esse trinum et vnum. Cum enim dicat Ricar. i. li.o de trinitate. c. 4. Ad quorumlibet explanationem que necesse est credere non modo probabilia: sed etiam necessaria argumenta non deesse quamuis illa interim contingat nostram latere industriam: posset nobis a deo infundi supernaturale lumen quo veritates alique vltro se offerrent intellectur ntstro per quas possemus deum esse trinum et vnum necessa ria et euidenti etiam quo ad nos ratione probare.

¶ Idem etiam ab eodem homine in hac vita primo potest esse creditum et postea per demonstrationem scitum. Dico tamen quod si aliquid sic scitum per demonstrationem procedentem ex principiis per se notis: quo ad nos ita quod vltro se offerant intellectui nostro illud vniversale et secundum idem non potest simul ab eodem homine esse creditum si accipiantur scire et credere secundum actum: quia impossibile est quod in tellectus actu assentiat vni et eidem veritati de necessitate et non de necessitate simul: sed quia per demonstrationem in vianon possimus scire aliquid creditum tali scientie que perfecte tollat omne enigma: sicut facit visis patrie. Ideo mihi vi detur dicendum et probabiliter quod in via aliquid potest esse a nobis simul scitum et creditum secundum habitum: nec enim inconueniens est quod respectu alicuius veritatis scire habeamus habitum quo illam crederemus si esam nesciremus: et quo possumus exire in actum credendi quando non sumus in actu sciendi.

Ad primum ad partem primam dicendum quod non plus concludit nisi quod aliquid creditum ab vno potest esse scitum ab alio: et hoc est verum.

¶ Ad secundum dicendum: quod actus cognitionis sensitiue nihil includit repugnans actui cognitionis intellectiue: sed actus credendi includit aliquid repugnans actui sciendi respectu eiusdem veritatis: quia assentire alicui veritati de necessitate: et eundem intellectum assentire non de necessitate illi eidem veritati inter se repugnant.

¶ Ad tertium dicendum: quod ibi non loquitur Augu. de scientia habtta per demonstrationem procedente ex principiis per se notis quo ad nos que de necessitate facit assentire rei scite: sed loqutur de scientia acquisita ex principiis probabilibus que intellectum infidelis non necessitant quamuis manuducant.

¶ Ad quartum dicendum: quod felicitas animarum in quantum est a nobis credita non habetur per demonstrationem. procedentem ex principiis per se notis quo ad nos: vnde nec ipse Auicem. illam felicitatem secundum quod est a nobis credita: cognouit.

¶ Preterea per illud argumentum non concluderetur nisi quod aliquid ab vno possit esse scitum quod ab alio est creditum vel ab eodem alio tempore.

Ad primum ad partem aliam dicendum: quod idem potestesse opinatum ab vno: et scitum ab alio: vel ab eodem diuersis temporibus: vel eodem tempore secundum tamen aliud et aliud: sed quod aliquid secundum idem sui ab eodem intellectu simul sit actualiter scitum et opinatum impossibile est: et ego similiter concedo: quod impossibile est eum dem intellectum simul esse in actu sciendi et credendi respectu vnius obiecti: et secundum idem: magis tamen repugnat actui sciendi actus opinandi quam actus credendi: quia fides assentit alteri parti sine opposite partis formidine. Qui autem opinatur assentit vni parti cum opposite partis formidine

¶ Ad secundum dicendum: quod procedit vel de his que videntur visione sensibili vel si procedit de visis secundum scientiam vie accipitur ibi si¬ des pro actu crcdendi: ita vt velit dicere Grego. quod actus credendi et actus sciendi in eodem intellectu non sunt simul respectu eiusdem obiecti et secundum idem.

¶ Ad tertium dicendum quod que dam sunt antecedentia ad articulos fidei que omnes articuli presupponunt: vt deum esse et ipsum vnum esse: et quedam consequuntur articulos fidei: vt ea que per articulos probantur: cur ergo dicitur quod ea que creduntur excedunt facultatem nostre naturalis cognitionis: hoc non est intelligendum de his que articulos antecedut nisi pro tanto dicas excedere: quia per naturam non possumus ea cognoscere cognitione excludente omne enigma sicut facit visio patrie. Potest etiam dici quod et si ipsi articuli non possint a nobis sciri per lumen naturale possent tamen a nobis sciri etiam in hac via per aliquod lumen supernaturale quod deus in nobis infundere posset si vellet

¶ Ad quartum dicendum quod procedit de actu sciendi et credendi in eodem intellectu respectu eiusdem obiecti: et secundum idem et in eodem tempore.

Questio. VI SExto Queritur vtrum obiectum fidei possit esse aliquid opinatum. Et videtur quod sic secundum Ansel. monoluis. c. i. Aliqua que necessarium est credere ratione possunt persuaderi. Sed ratiopersuadens est probabilis: ergo fides secum compatitur probabilem rationem. Cum ergo probabilis ratio generet opinionem: videtur quod fides et opinio possint esse respectu eiusdem.

¶ Item fundamento christiane religionis non repugnat aliquid in hac via quo solet corrigi consuetudo praua: sed secundum augu. 3. de libei arbitrnii longe ante medium. Solet recta opinio prauam corrigere consuetudinem: ergo cum fides sit fundamentum christiane religionis simul potest stare cum fide respectu eiusdem opinio recta.

¶ Item ad eandem conclusionem potest haberi medium probabile: et medium necessarium et per se notum sed primum medium generat opinionem: secundum medium generat scientiam: ergo respectu eiusdem simul possunt esse scientia et opinio: sed fides magis concordat cum opinione quam scientia cum sit media inter eas. Est enim supra opinionem et infra scientiam constitutam: ergo magis potest se compati opinio cum fide quam cum scientia etiam respectu eiusdem.

Contra. Bernar. 5. libro de considera. c. 5 Opinio nihil certi habet et parum post opinio si habet assertionem temeraria est: sed per fidem intellectus certitudinaliter et assertiue sine aliqua temeritate adheret credito: ergo respectu eiusdem non potest simul esse fides cum opinione.

¶ Item opinans innititur rationi probabili principaliter credens aut per fidem innititur principaliter prime veritati. Sed ista simul stare non possunt: vt aliquis assentiat alicui veritati innitendo principaliter prime veritati et innitendo principaliter probabili rationi: ergo respectu eiusdem non conpatiuntur se fides et opinio in eodem. Ad instam questionem diunaliqui: quod duplex est opinio. Una est acceptio vnius partis cum formidine alterius: alia quecumque acceptio ex probabili ratione causata. Prima in eodem intellectu: et respectu eiusdem obiecti non potest simul stare cum fide: quia credens adheret vni parti sine alterius formidine: sed secunda opinio simul potest stare cum fide: quia ad ea que fidei sunt possunt rationes probabiles haberi.

¶ Sed contra hoc arguunt aliqui sic opinans inquantum opinans non est certus de veritate quam opinatur: quia inquantum opinans rationi probabili innititur que non facit certitudinem. Qui autem non est certus de aliqua veritate de illa non dubitat: et qui de vna parte dubitat formidat: ne pars opposita sit vera: ergo omnis opinio est acceptio partis vnius cum formidine partis alterius. huic etiam concordat Ber. 5. de conside. c. 6 quod opinio falli potest: et quod opinio ambiguum habet et secundum sententiam philosophi. i. poste. de ratione opinio nis est quod ille quae opinatur estimet remposse aliter se habere. Et ideo mihi videtur dicendum quod quamuis respectu diuersorum obiectorum possit simul esse in eodem intellectu fides et opinio et in diuersis intellectibus respectu eiusdem obiecti et in eodem intellectu diuersis temporibus: tamen in eodem intellectu re spectu eiusdem obiecti et secundum idem non possunt simul esse actus opinandi et actus credendi: quia de ratione actus credendiest assentire veritati credite sine alterius partis formidine: quia sicut dicit Ber. 5. de conside. c. 6. Fides ambiguum non habet: aut si habet fides non est vnde credens ita determinare assentit veritati credite quod tenet hoc impossibile aliter se habere per comparationem ad primam veritatem cui in nititur. De ratione autem opinionis est: quod ille qui opinatur rei opeinate assentiat cum alterius partis formidine vt superius ostensum est: non est autem possibile quod idem intellectus eidem veritati assentiat cum formidine et sine formidine simul.

Ad primum in oppositum cum dicitur: quod probabilis ratio generat opinionem etc. Dico quod verum est in illo qui in assentiendo conclusioni principaliter innititur probabili rationi: quamuis autem fidelis pro veritate quamcredit habeat probabiles rationes. Qui tamen illi veritati non assentit innitendo rationibus illis principaliter: sed prime veritati: ideo in ipso de veritate credita non generant opinionem: valent tamen tales rationes ad manuducendu et preparandum infideles ad fidem: et ad roborandum in fide infirmos: et ad delectandum in fide perfectos.

¶ Ad secundum dicendum quod respectu alicuius articuli fidei non potest esse opinio recta: quia respectu illius veritatis non potest esse rectus intellectus ei assentiens cum ambiguitate: seu cum alterius partis formidine.

¶ Unde talis opinio: non tam corrigeret prauam consuetudinem quam roboraret.

¶ Ad tertium dicendum: quod idem intellectus habens ad eandem conclusionem medium necessarium et per se notum et medium probabile illam conclusionem scit et non opinatur quia assentit intellectus secundnuo exigentiam medii per se noti quod est fortius mouens et non medii probabilis quod est debilius mouens: dico ergo quod ratio probabilis non generat opinionem in intellectu respectu alicuius conclusionis quando ad illam determinatur intellectus fortiori ratione mouente: et ideo quia fidelis in credendo mouetur prima veritate: et sciens in sciendo medio necessario et per se noto que sunt fortiores rationes in mouendo quam mediu probabile: ideo medium probabile non generat opinionem in credente de re credita: nec in sciente de re scita: quia quamuis medium probabile quantum est ex se natum sit mouere intellectum motu opinionis: tamen intellectus motus actu fidei: vel actu scientie non est actus nec dispositus vt motu opinionis moueatur respectu rei scite vel credite: et secundum sententiam philosophiii. de anima. Actus actiuorum sunt in patiente et disposito: tamen medium probabile in intellectu respectu veritatis per fidem tredite causat aliquam inclinationem ad assentiendum illi veritati per quam intellectus fidelis facilius et intensius assentit illi veritati: et si ista inclinatio nocetur nomine opinionis equiuocando opinionem potest stare distinctio superius posita de opinione contra quam arguebatur.