Articulus 2

Quaestio I PRimo ostendo quod sacramentum eucharistie potest confici de alia mateteria quam de pane et vino. Materia huius sacramenti debet significare corpus et sanguinem christi: et in ea conuerti: sed hec magis conueniunt carni et sanguini quam pani et vino: sunt enim similiores corpori et sanguini christi: et sicut dicit philosophus. 2. de genertione. Inter habentia simbolum facillor est transitus: ergo hoc sacramentum confici potest de carne et sanguine.

¶ Itrm sicut hoc sacramentum prefiguratum fuit in lege nature per panem et vinum: ita in lege scripta: in qua magis claruit veritas: fuit prefiguratum per esum agnipaschalis: et libamenta sacrificiorum ergo conuenientius hoc sacramentum confici potest de carnibus et materia libamentorum quam de pane et vino.

¶ Item quia christus se comparat pani: ideo hoc sacramentum confici potest de pane: eti go a simili cum se comparet grano: vt habetur Io. 12. confici potest de grano: sed granum non est panis: corpus et go christi confiei potest de alia materia quam de pane: ergo a simili sanguis de alia materia quam de vino.

Contrarium dicit magister in littera huius di. c. 5.

¶ Item de consecr. di. 2. c. primo. habetur idem.

¶ Item habetur idem ea. distin. Non oportet. et. c. sequenti.

Respondeo quod hoc sacramentum non potest confici de alia materia quam de pane et vino: quia christus hoc sacramentum de tali materia confecit: et conficiendum instituit: quod fuit congruum: et propter sacramenti celebrationem: et significationem: hoc enim sacramentum debet celebrari valde munde: et ideo congruum est ipsum celebrari in pane et vino: que mundius possunt tractari quam caro et sanguis animalium vel alie materie conuenientes ad vsum humanum. In hoc etiam sacramento significantur quinque scilicet res contenta que est corpus christi verum: et res non contenta: sed significata per corpus christi verum. scilicet corpus christi mysticum: et christi passio: et suscipientis hoc sacramentum spiritualis refectio: et salus corporis et anime: sicut dixit magister in litrera huius di. c. 5. Panis autem et vinum ratione sue constitutionis conuenientissime representant corpus christi verum et mysticum: quia sicut panis constituitur ex pluribus granis: et vinum ex pluribus achinis vel racemis confluit: sic corpus christi verum constitutum est ex pluribus membris: et corpus eius mysticum ex pluribus personis. Ratione etiam sue preparationis conuenientissime representat christi passionem: quia panis in clibano. igne coqutur: et vinum torculari exprimitur: sic aliquo modo a simili corpus christi fuit igne passionis quasi decoctum: et in cruce quasi in torculari fluxit sanguis de illo corpore: et quia tunc fuit sanguis a corpore diuisus: ideo inhoc sacramento corpus et sanguis conficiuntur de materiis distinctis: et distincte. Ratione etiam vsus panis et vinum conuenientissime representant spiritualem refectionem suscipientis hoc sacramentum sicut enim dicitur in glo. sui illud I ad Cor. 11. Hoc facite. Panis praeo ceteris cibis corpus reficit et sustentat: et vinum hominem letificat. Unde panis et vinum efficacem constituunt corporis refectionem: que in cibo et potu consistit. Similiter spiritualis refectioanime integratur ex potu per fidem in intellectu: et spirituali delectatione per charitatem in affectu: et quia hec refecctio ordinatur ad salutem corporis et anime: ideo ex consequenti panis et vinum representant vtranque salutem. Unde vt dicitur in gl. vbi prius: et etiam recitatur in littera huius di. c. 5. Caro christi pro salute corporis: sanguis vero pro anima nostra sumitur: et effusus est: sicut prefigurauit Moyses dicens. Caro pro corpore nostro offertur: sanguis vero pro anima. et hee est alia ratio quare sacramentum hoc in duplici materia celebratur.

Ad primum in oppositum dicendum quod cum ista conuersio siat per virtutem diuinacui omnia possibilia equaliter sunt facilia eque faciliter conuertuntur panis et vinum in corpus christi et sanguinem: sicut conuerterentur caro et sanguis animalium.

¶ Preterea panis et vinum mundius possunt tractari: et plenius significant que in hoc sacramento significanda sunt.

¶ Ad secundum dicendum: quod quia lex nature erat duratura: et lex scripta erat cessatura: ideo hoc sacramentum: quod est sacramentum legis: cui non succedunt alia: magis debult institui in materia qua fuit prefiguratum in lege nature quam in illa que fuit prefiguratum in lege scripta.

¶ Ad tertium dicendum: quod de grano manente sub forma grani non potest corpus christi confici: sicut magister dicit in littera huius di. c. 6. Neque etiam de farina non coagulata: de conse. di. 2. Sic in sanctificando: nec de pasta non cocta: quia in istis non saluatur ratio panis: nec enim ideo conficimus de pane: quia christus se pani conparauit: vt in arus supponebas: sed quia de pane hoc sacramentum conficiendum instituit.

Questio SEcundo queritur vtrum hoc sacramentum possit confici de alio pane quam de pane facto de farina triticea coagulata per naturalem aquam. Et videtur quod sic: non debemus distinguere: vbi christus instituendo hoc sacramentum non distinxit. Sed christus non distinxit de quo pane: ergo corpus suum de quolibet pane potest confici.

¶ Item cum raro inueniatur panis de puro tritico: si non posset confici de alio frequentissime incertus esset sacerdos vtrum conficeret vel non: quod est inconueniens.

¶ Item christus non distinxit cum quo liquore panis ille deberet coagulari: ergo potest confici de pane quocunque liquore coagulatus fuit.

Contra magister in littera huius dist. ca. 6 dicit quod non potest confici nisi de pane de frumento.

¶ Item idem habetur de consecr. di. 2. In sacramento.

Respondeo quod corpus christi non potest confici de alio pane quam de pane triticeo coagulato per naturalem aquam: quia christus de tali pane: et non de alio corpus suum confecit: et conficiendum instituit: quod patet: quia panis de sermento anthonomasice panis dicitu. Unde cum dicitur quod christus accepit panem: de pane triticeo debet inielligi: cui concordat: quia christus grano triticeo se comparauit. Unde Aug. in. gl. super illud Io. 12 Nisi granum frumenti: cum sint multa grana seminum: nulli se comparat nisi frumento. Unde mos cepit ecclesie de hoc solo grano confici corpus domini: magis autem fuit congruum ipsum instituere confici de tali pane quam de alio: quia intergrana conuenientia refectioni humane granum frumenti est dignius: vtilius: et comnius. Quia etiam aqua est de compositione panis: et panis de quo christus corpus suum confecit coagulatus fuit aqua naturali: ideo de pane coagulato aqua artificiali: seu quocumque alio liquore quam sit aqua naturalis non potest confici corpus christi.

Ad primum in oppositum dicendum: quod sacto distinxit in hoc quod de tali pane confecit. o verbo in hoc quod se grano tritici comparauit.

¶ Ad secudum dicendum: quod admixtio extranei grani potest intelligi tripliciter. Uno modo in tanta abundantia quod trahat illud quod ibi est de tritico ad suam naturam. Alio modo intali quantitate proportionis quod ex illis constituatur per altera tionem species media. Alio modo in ita parua quantitate quod trahatur ad naturam triticeam. De pane facto ex granis tritici: et aliis granis admixtis primo et secundo modo non potest confici corpus christi: quia talis panis non est eiusdem speciei cum illo pane de quo christus confecit: talis autem admixtio aliquo modo per accidentia potest cognosci: sed de pane facto ex granis tritici et aliis granis admixtis modo tertio potest confici: quia talis panis remanet in eadem specie cum illo pane de quo christus confecit.

¶ Si autem queras vtrum de spelta possit corpus christi confici: dicunt aliqui quod sic quia spelta non dicientur a tritico: nisi accidentibus. Sed aliis videtur quod non: ex tritico nunquam generatur spelta: nisi sorte quandoque per degenerationem propter materiam terre: sed si spelta esset eiusdem speciei cum tritico posset ex tritico nascini.

¶ Ad tertium dicendum: quod facto distinxit: nec oportebat alio modo distinguere: quia communis panis non nisi de naturali aqua coagulatur.

Quaestio III

TErtio queritur vtrum hoc sacramentum possit confici de pane fermentato. Et videtur quod non: quia christus confecit de pane azimo: vt enim habetur Mat. 26. Dominus confecit prima die azimorum. Sed tunc in domibus iudeorum non inueniebatur fermentum: vt habet Exo. 12. Cum ergo non possit corpus christi confici nisi de pane: de quo confecit ipse christus: videtur quod non possit confici nisi de aimo.

¶ Item de illo pane de cuius confectione est aliquid prohibitum offerri domino non potest confici corpus christi: sed vt habetur Leuit. 2. Omnis oblatio que offertur domino absque fermento fiat: ergo videtur quod corpus christi non possit confici de pane sermentato.

Contra greci de pane sermentato conficiunt. Sed ecclesia non negat quin conficiant corpus christi: ergo de perane fermentato potest confici.

Ad istam questionem dicuent greci quod de pane sermen tato tantum potest confici corpus christi: quia vt ipsi dicunt christus passus est luna. 14 vt legis impleretur figura: que 14 luna primi mensis agumentum paschalem iusserat imolari: quod christus prenoscens in precedente vespere anticipauit agnum paschalem concedere: et tunc licite poterat concedi sermentatum: et ideo dicunt christum depane fermentato confecisse: errorem suum multipliciter colorare nitentes. Uno modo sic. Io. 13 legitur. christum illam cenam in qua hoc sacramentum instituit fecisse cum discipulis suis ante diem festum pasce. Sed dies festus pasche suit dies in qua fuit luna. 14. in eius vespera imolabatur paschalis agnus.

¶ Item Io. 18 dicitur de iudeis qui duxerunt christum ad Pilatum: quod non introlerunt in praetorium: vt non contaminarent: sed manducarent pascha. Sed pascha erat agnus paschalis qui concedebatur. 14 luna.

¶ Item Lu 23 dicitur: quod in die qua christus crucifixus est mulieres parauerunt aromata: quod eis secundum legem non licuisset in die festo.

¶ Item dicitur Mat. 26 quod seniores populi disposuerunt christum occidere: non in die festo: sed dies festus fuit. 15 luna.

¶ Item sub Leone papa ecclesia confinciebat de fermentato. Sed contra Mar. 26. Primo die azimorum accesserunt discipuli ad vilsophum dicentes. Ubi vis paremus tibi comedere pascha.

¶ Item Marci. 14. Primo die azimorum quando pascha imolabatur dicunt ei discipuli. Quo vis eamus et paremus tibi vt manduces parascha.

¶ Item Lu 22. Uenit dies azimorum in qua necesse erat occidi pascha. misit Petrum et Io. dic. Euntes parate nobis pascha vt manducemus. Ex quibus tribus euangelistis clare pate quod christus comedit agnum paschalem 14 luna ad vesperum: et luna. 15 qua fuit solennitas azimorum crucifixus fuerit: secundum illud numerorum 28 Mense primo. 14 die menseu pascha domini erit et 1m die solennitas. Cum ergo secundum legem. 14 luna ad vesperum non debeat inueniri fermentatum in domibus iudeorum: sequitur quod christus non confecit de pane fermenta to: sed de azimo: quia christus post iliam cenam confecit: in qua agnum paschalem comedit. Dicendum ergo ad questionem quod corpus christi confici potest de pane sermentato.

¶ Unde greci vere conficiunt corpus christi. Unde Aansel. in eplura de am imo parum post principium de sacrificio de quo greci nobiscum non consentiunt multis rationibus catho licis videtur: quia quod agunt non est contra fidem christinam: cum enim legitur de christo quando corpus suum de pane confecit: quia accepit panem et benedixit: non additur azimum vel fermentatum. et i. non differnt a3imus et fermentatus substantialiter: grauiter tamen peccant conficientes de fermentato: eo quod christus de azimo confecit. Et quia Petrus christi vicarius sic conficiendum ecclesie tradidit: et sancta Romana ecclesia sic obseruat: et precepit obseruari. Magis enim congruum fuit hoc sacramentum de azimo confici quam de fermentato: quia sicut dicit Ansel. in epistola de azimo. Cena in qua hoc factum est: hoc exigebat: quia in ea non debebat esse panis fermentatus secundum legem.

¶ Preterea. sicut dicit Inn. de officio misse. parte. 3 c. 4. Fermentum corrpptionem significat: testante Apitulo qui ait Modicum fermenti totam massam corrumpit: vt ergo nihil corruptum siue corrumpens: sed totum sincerum atque sincerans in hoc esse sacramento monstraretur: non fermentatum sed azimum consecramus.

Ad primum in oppositum dicendum quod quamuis christus confecerit de azimo: tamen confici potest de fermentato: quia eiusdem speciei sunt panis fermentatus et azimus: quamuis conuenientius sit confici de azimo: et ratione facti et ratione mysterii: vt dicit Inno. de officio misse. parte 5 c. 4.

¶ Ad secundum dicendum: quod non plus concludit: nisi quod conuenientius fuit ordinare conficide azimo quam de fermentato. et hoc verum est.

¶ Argumentum ad partem aliam non plus concludit: nisi quod si sacerdos consecret panem fermentatum quod vere conuertitur in corpus christi: et hoc est verum: sed ex hoc non sequitur quod liceat nobis de fermentato conficere propter rationes dictas in corpore questionis. Quia autem greci negant posse confici de azimo: in quo errant contra christianam fidem: ideo soluenda sunt arumus quibus hoc probare conantur.

Ad primum dicendum: quod pascha. 5. modis postest accipi secundum sententiam Inno. de officio misse. c. primalle. Uno modo pro solennitate diei azimorum que erat. 15 luna. Alio modo pro panibus azimis. Tertio modo pro die in cuius festo imolabatur agninus. Lu. 22 Appropinquabat dies festus azimorum: in quae necesse erat occidi pascha. Quarto modo pro agno qui imolabatur. eo. c. Uenit dies azimorum in qua necesse erat occidi pascha. Quinto modo pro hora imolationis agni. Mat. 26. Scitis quia post biduum pascha fiet. Primo modo accipitur cum dicitur in Io. Ante diem festum pasche. Et secundo modo cum dicitur: non introinerunt in pretorium vt non contaminarentur: sed manducarent pascha. Et sic solutum est Primum et Secundum.

¶ Ad tertium dicendum: quod ille mulieres quia audierant christum moriturum aromata ante preparauerant: vt patet per illud quod dicitur Mat. 26. de Magdalena: mittens hoc vnguentum in corpus meum ad se peliendum me fecit: et Io. 12. Sinite illam vt in die sepulture mee seruet illud: post christi autem crucifixionem vnguentum quod prius inceperat consumauit: et sic intelligendum est quod dicit Lucas quod reuertentes preparauerunt aromata et vnguenta: nec sic consumando peccauernnt: quia non erant sub littera: sed sub gratia.

¶ Ad quartum dicendum quod sicut dicit Inno. in. c. supradicto. Dispositio sacerdotum dispositioni dei preualere non potuit qui disposuerat vt verus agnus in diebus imolaretur paschalibus. Et sicut typicus agnus. 14 luna mensis primi a iudeis comedebatur in nocte: ita verum agnum eadem hora discipuli comederunt

¶ Ad quintum dicendum quod quamuis temporeLeonis pape propter hereticos eb yonitas qui dicebant legalia debere seruari cum euangelio: et in azimo conficiendum propter preceptum legis: ecclesia de consilio spiritus sancti instituerit ad tempus conficiendum in fermentato: parum facit pro grecis: in principio enim tota ecclesia confecit in azimo: et supradicta heresi extreminata ecclesia oc cidentalis rediit ad ritum pristinum: orientalis autem uon.

Questio. IIII

QUarto queritur vtrum sanguis possit confici de alio vino quam de vite.

¶ Respondeo quod non: quia christus de tali vino: et non de alio confecit: et conficiendum instituit: quod probatur per hoc quod horacene dixit: vt habetur Mat. 26. Non bibam amodo de hoc gemine vitis vsque in diem illum: cum illud vobiscum bibam in regno patris mei. et Lu. 22. Non bibam de generatione vitis huius donec veniat regnum dei. et Io. 15 se comparat viti. Congruentius etiam fuit hoc sacramentum institui in vino de vite quam de alio: quia est vinum laudabilius: et pro humanarefectione efficacius: et conuenientius: et magis conuenit sacramenti significationi quam aliud vinum: immo neque alius liquor dici potest vinum nisi secundum quid.

Quaestio V

QUinto queritur vtrum sanguis christi possit confici de quolibet vino vitis. Et videtur quod non: quia non omnia vina sunt eiusdem speciei: quod probari posse videtur per accidentia et effectus que sunt diuersarum specierum. Sed christus confecit de vino vnius speciei: ergo non potest confici de quolibet vino vitis.

¶ Item non potest confici de agresta vt communiter tenetur: agresta autem est vinum de vite non enim videtur differre a vino: nisi sicut incompletum a completo: que differentia non diuersificat speciem: ergo non potest confici de quolibet vino vitis.

¶ Item racemi mutari intra se continent verum vinum: et in sanguis christi non potest confici de vua. Unde de conse. di. 2. Didicimus: prohibetur sacerdos coniungere vuas in sacrificio oblationis: ergo non potest confici de quolibet vino vitis.

Contra. Inno. de officio misse parte. 3. c. 24. Siue vinum nouum quod dicitur mustum: siue acidum quod appellatur acetum in sacrificium offeratur: sacramentum efficitur et diuinitus consecratur. Sed acetum est vinum corruptum ergo multo fortius confici potest de quolibet alio vino vitis.

¶ Item eodem. c. immediate ante verba praedicta. Uitium vini non maculat munditiam sacramenti: ergo sanguis confici potest de quolibet vino vitis quantuncumque vitioso.

Respondeo quod sicut de quolibet pane facto de sarina triticea et naturali aqua potest confici corpus christi nisi panis deuenerit ad tantam corruptionem quod non remaneat in specie panis: sic de quolibet vino vitis: in quo saluatur forma vini: potest confici sanguis christi: quia non est vinum nisi vbi saluatur forma vini. ideo simpliciter concedendum est sanguinem christi posse confici de quolibet vino vitis.

Ad primum in oppositum dicendum: quod omnia vitis vina sunt eiusdem speciei: differentia enim eorum quantum ad subtilitatem et grossitiem: rubedinem et albedinem non variat speciem. Si autem quedam vina hebeant quosdam effectus in corpore specie diciterntes: vtpote quia quedam sunt diuretica seu laxatiua: alia non: hoc multum prouenit ex natura terre: et influentia celesti: quod patet: quia ille vinee transplantate in alia regione per processum ducunt vina non habentia illos effectus.

¶ Ad secundum diquod agresta non est in specie vini: quod patet: quia vinum naturale est calidum effectiue: agresta autem frigida: nec differt a vino: sicut incompletum a completo in eadem specie: sed sicut sanguis differt a carne: quem constat non esse in eadem specie cum carne. Sed sicut per complementum digionis conuertitur in carnem: sic agresta per complementum digitionis in vua conuertitur in vinum.

¶ Ad 3m dicendum quod aliqui dicunt quod si vua matura consecraretur: quod vere humor contentus in illis folliculis conuerteretur in sanguinem: sed tamen hoc non debet fieri: quia qui sic faceret grauiter peccaret: quia quamdiu continetur vinum in solliculis non est sub specie potabili: sed esibili: sanguis autem christi debet confici de vino exinte sub specie potabili. Et praeterea vino sic se habenti aqua misceri non posset: et sic exponunt allegatum decretum.

¶ Alii dicunt probabilius quod vinum non expressum de vua non potest conuerti insanginem per misterium sacerdotis. Unde eodem decreto dicitur Uuas seorsum bendictas popostolus qui petierit acccipiat: vbi gli. Bstendictas bedictione vulgari: non illa speciali appropriataeucharistie. Et. c. sequanti quod de expresso botro id est de vuarum granis poptuolus communicat valde est omnino confusum. Sed si necesse fuerit botrus in calice comprimatur. Christus etiam non confecit suum sanguinem: nisi de vino existenti sub specie potabili: quod patet perboc quod dixit discipulis. Bibite ex eo omnes.

Ad primum arguentum ad partem alia dicuent aliquid quod potest conficide aceto: cutus opinionis fuit dominus Inno.

¶ Alii dicunt quod non.

¶ Mihi autem videtur distinguendum: quia accttum potest accipi pro vino vergente ad acidam qualitatem manente adhuc forma substantiali vini: de tali potest confici: et verbum domini Inno. ita intelligitur.

¶ Alio modo completo aceto: et de tali non potest conficiquia tale acetum non est sub specie vini: sicut nec homo mortuus in specie hominis: quod patet ex duobus: quia omne vere vinum effectiue calidum est: completum autem acetum effectiue frigidum.

¶ Preterea: si cut dicit philosophus 8. me. Si ex mortuoi fiat iterum animal: in materiam oporteret primo redire: deinde sit animal: et si ex acets debet fie ri vinum: oportet primo redire in aquam: et deinde sit vinum: hoc autem verum non esset si acetum esset in specie vini: et interum philosophus ante verba praedicta dicit quod acetum sit de vino per viam corruptionis: et si cut nox sit de die: et sicut mortuus ex viuente: in quo satis datintelligere illam non esse eiusdem speciei.

¶ Ad 2m dicendum: quod ibi Inno. non loquitur de vitiositate non corrumpente speciem. Unde quia in musto saluatur species vini: ideo de ipso potest confici: tumen sic dicit Inno. eo. c. ante verba praedicta. Diligenti studio vinum optimum quaerendum est: vt in sacrificium offeratur.

Quaestio. VI

SExto queritur quid debeat facere sacerdos si postquam incepit canonem misse perpendat esse materiam indebitam ministratam.

¶ Rspondeo quod si perpendat hostiam esse indebitam: aut hoc perpendit ante consecrationem: et tunc debet accipere hostiam debitam et canonem a capite inchoare: aut post consecrationem asi sumptionem: et ante vini consecrationem: tunc debet accipere aliam hostiam: et incipere canonem a capite: et illam consecrare: et alia ho¬ stia debet reuerenter seruari: autem a clericis sumi: autem a facerdote post corporis et sanguis sumptionem: non ante: et quia post eius susceptionem ieiunus non esset. Si aut perpendit post sumptionem illius hostie: et etiam sanguis non debet illa die aliam hostiam consecrare: quia ieiunus non est: et vt dicitur de conse. di. 2. Relatum: quotiens sa cerdos celebrat: totiens participationis corporis et sanguis christi per ticipem se praebeat: sed debet de sua negligentia pent tere et confiteri. Si autem perpedit ante sumptionem sanguis: videtur aliquibus quod sanguinem non debet sumere: quia ieiunus non est: sed sanguis reseruari debet aut alicui ieiuno dari.

¶ Aliis autem videtur contrarium: quia hic est casus necessarius: in casu autem necessitatis non seiunus potest comunicare. Si autem perpendat in calice non mi nistratam esse debitam materiam: aut hoc perpendit ante consecrati onem panis: aut post: autem ante prolationem verborum: quibus consecra ndum est vinum: aut post prolationem eorum ante corporis sumptionem: aut post omnia praedicta.

¶ primo debet mistrare debitam maeriam: et incipere canonem a capite: si autem non posset habere debitam materiam: non debet vlterius procedere: quia vt dicitur de conse. di. 2. Comperimus Aut integra sacramenta participant scilicet conficientes: aut ab integris arceantur: quia diuisio vnius eiusdemque ministerii sine grandi sacrilegio non potest peruenire.

¶ 2o debet materiam debitam accipere si potest haberi alia sublata: sed non credo quod debeat canonem a capite reincipere: quia iam consecratio panis paecessit: sed debet incipere a verbo immedia te sequante panis consecrationem: si autem haberi non potest materia debita: non propter hoc debet omittere corporis sumptionem: contritus tamen ciproposito confitendi de sua negligentia.

¶ 3o debet accipere materiam debitam alia reuerenter in aliquo vase reportata: et reincipere ab illo loco. Simili modo posteaquam etc. et paragere ministerium vsque in finem: et tutum est quod post sumptionem corporis et sanguis aliam materiam sumat antequam accipiat vinum quod accipitur post sanguinis sumptionem.

¶ Quarto modo debet accipere debitam materiam: et recipere ab illo verbo. Simili modo: nisi ante sumpserit illam indebitam materiam in calice ministratam.